Нью-Мексіка

Нью-Мексіка
англ.: State of New Mexico
Герб Сцяг
Краіна	ЗША[1]
Гімн	O Fair New Mexico[d], Así Es Nuevo Méjico[d], Land of Enchantment[d], New Mexico -- Mi Lindo Nuevo México[d] і Under New Mexico Skies[d]
Уваходзіць у	ЗША
Адміністрацыйны цэнтр	Санта-Фэ
Дата ўтварэння	6 студзеня 1912
Кіраўнік	Мішэль Лухан-Грышэм[d]
Насельніцтва	▲2 117 522 чал. (1 красавіка 2020)[2]
Плошча	315 194 км²
Вышыня над узроўнем мора	1 735 м
Часавы пояс	UTC-7 і Амерыка/Дэнвер[d]
Код ISO 3166-2	US-NM
Афіцыйны сайт (англ.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Нью-Мексіка (англ.: New Mexico, ісп.: Nuevo México, нав.: Yootó Hahoodzo) — штат на Паўднёвым Захадзе Злучаных Штатаў Амерыкі. З насельніцтвам больш за 2 мільёны жыхароў займае 36-е месца паводле колькасці насельніцтва, а з плошчай у 314,900 км² з'яўляецца пятым паводле плошчы і пятым паводле шчыльнасці насельніцтва сярод усіх 50-ці штатаў краіны. Адзін з Горных штатаў і адзін са штатаў Чатырох кутоў (разам з Ютай, Каларада і Арызонай). Сталіцай і культурным цэнтрам з'яўляецца Санта-Фэ, а найбуйнейшым горадам — Альбукерке. З-за свайго геаграфічнага становішча у паўночнай і ўсходняй частках штата больш халодны і альпійскі клімат, а ў паўднёвай і заходняй — больш цёплы, арыдны клімат.

Эканоміка Нью-Мексіка заснаваная на здабычы нафты і іншых карысных выкапняў, багарным земляробстве, жывёлагадоўлі, лесаапрацоўцы і рознічным гандлі. Станам на 2016 год валавы ўнутраны прадукт (ВУП) штата складае больш за $93 мільярды (37-е месца сярод штатаў), а ВУП на душу насельніцтва — $41,559 (39-е месца сярод штатаў).

На поўначы Нью-Мексіка мяжуе з Каларада, мяжа праходзіць па 37-й паралелі паўночнай шыраты. На ўсходзе — з Аклахомай па мерыдыяне 103° заходняй даўгаты і Тэхасам, на поўдні — з Тэхасам і мексіканскімі штатамі Чыўаўа і Санора, на захадзе — з Арызонай па даўгаце 109° 03' заходняй даўгаты.

Ландшафт штата разнастайны — ад шырокіх пустыняў і парэзаных лававых палёў да высокіх снежных горных пікаў. Праз цэнтральную частку штата праходзяць хрыбты Скалістых гор — Сан-Хуан і Сангрэ-дэ-Крыста. На захадзе размешчана плато Каларада, на ўсходзе — Вялікія раўніны і плато Лана-Эстакада. Галоўныя рэкі штата — Рыа-Грандэ і яе прыток Пекас.

Г Р П Найбуйнейшыя паселішчы Нью-Мексіка Бюро перапісу насельніцва ЗША, ацэнка 2016 г.[3]
	№	Горад	Акруга	Нас.	№	Горад	Акруга	Нас.
Альбукерке Лас-Крусес	1	Альбукерке	Берналіла	559,277	11	Галап	Мак-Кінлі	22,670	Рыа-Ранча Санта-Фэ
	2	Лас-Крусес	Донья-Ана	101,759	12	Санлэнд-Парк	Донья-Ана	16,544
	3	Рыа-Ранча	Сандавал / Берналіла	96,028	13	Лас-Лунас	Валенсія	15,454
	4	Санта-Фэ	Санта-Фэ	83,875	14	Дэмінг	Луна	14,488
	5	Розуэл	Чавес	48,184	15	Лас-Вегас	Сан-Мігель	13,285
	6	Фармінгтан	Сан-Хуан	41,629	16	Артэзія	Эдзі	12,232
	7	Кловіс	Кары	39,373	17	Парталес	Рузвельт	11,989
	8	Гобс	Леа	38,143	18	Ловінгтан	Леа	11,399
	9	Аламагорда	Атэра	31,283	19	Эспаньёла	Рыа-Арыба / Санта-Фэ	10,138
	10	Карлсбад	Эдзі	28,914	20	Сілвер-Сіці	Грант	9,907

Тэрыторыя штата падзелена на 33 акругі (анг. county).

Судовая сістэма штата Нью-Мексіка ўключае Вярхоўны суд, Апеляцыйны суд, 13 раённых судоў, адзін сталічны суд, 54 міравыя суды, адзін суд па спадчынных справах і 81 муніцыпальны суд.

Вярхоўны суд штата складаецца з пяці суддзяў і размешчаны ў Санта-Фэ. Гэта суд апошняй інстанцыі, які ажыццяўляе кантроль над усімі ніжэйшымі судамі і адвакатамі, якія маюць ліцэнзіі ў штаце. А таксама гэты суд ажыццяўляе абавязковую апеляцыйную юрысдыкцыю па крымінальных справах, якія караюцца пажыццёвым зняволеннем або смяртонай карай. Усяго ў судах штата старшынствуюць 311 суддзяў.^[4]

У 2018 годзе бюджэт судовай улады складаў $6,082,200. Гэта толькі 2,63 % ад агульнага аперацыйнага бюджэту штата.^[5]

Паводле звестак Бюро эканамічнага аналізу, у 2003 г. ВУП штата склаў $ 57 млрд. Тут ёсць прадпрыемствы сельскай гаспадаркі, развіта ірыгацыя. Значная роля турызму і сферы абслугоўвання.

• Касмапорт «Амерыка»

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).