Рутавыя

Рутавыя

Рута пахучая (Ruta graveolens)
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Rutaceae Juss., 1789

Тыпавы род

Сістэматыка
на Віківідах
Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  28848
NCBI  23513
EOL  4414
GRIN  f:979
IPNI  30001492-2
FW  55733

Рутавыя[1] (Rutaceae) — сямейства кветкавых двухсемядольных раслін.

Батанічнае апісанне

Рутавыя — пераважна вечназялёныя дрэвы ці хмызнякі, іншы раз ліяны, вельмі рэдка шматгадовыя і аднагадовыя травы. Лісты складаныя, перыстыя, радзей простыя. У вегетатыўных органах, іншы раз і ў пладах, маюцца ёмістасці з эфірнымі алеямі, бальзамамі і смоламі.

Кветкі двухполыя, іншы раз аднаполыя, большай часткай правільныя, звычайна з двайным 5-4-членным калякветнікам, часта з нектарным дыскам паміж андрацэем і гінецэем. Чашалісцікі свабодныя, іншы раз зрослыя. Тычынак у два разы, радзей у некалькі разоў, больш чым пялёсткаў; іншы раз яны зрастаюцца ў аснове. Каляпялёсткавыя тычынкі ператвараюцца ў нектарнікі ці адсутнічаюць. Пладалісцікаў 5-4, радзей менш (да аднаго), яшчэ радзей пладалісцікаў шэсць — некалькі. Яны зрастаюцца, іншы раз не заўсёды поўнасцю, а толькі каля слупка. Завязь, як правіла, шматгняздовая, з 1-2 семязачаткамі ў гняздзе, верхняя. Плады разнастайныя, бываюць сухімі ці сакавітымі. Сухія плады часта распадаюцца на 4-5 ці 1-3 скурыстыя плодзікі, ці яны лопасцевыя каробачкападобныя або падобныя на крылаткі клёна ці льну. Сакавітыя плады касцянка- ці ягадападобныя, маюць або дравяністы экзакарпій і сакавіты эндакарпій, або наадварот.

Апельсіны

Плод гесперыдый уласцівы многім прадстаўнікам падсям'і цытрусавых роду цытрус (Citrus), куды ўваходзяць апельсін, лімон, мандарын і іншыя віды. Гесперыдый уяўляе сабой вельмі своеасаблівую разнавіднасць ягадападобнага плода. Для яго характэрна наяўнасць даволі тоўстай, двухслойнай скуры і мякаці, якая запаўняе цалкам гнёзды плода. Мякаць складаецца з мноства верацёнападобных валаскоў, запоўненых сокам, называемых сокавымі мяшочкамі. Пры паспяванні плода мякаць некаторых цытрусавых лёгка можа быць раздзелена на долі, гнёзды плода. У кожным гняздзе спелага плода знаходзіцца адно ці два семя, размешчаных адзін на другім. Скура геперыдыя складаецца з двух слаёў. Вонкавы слой — экзакарпій жоўтага ці аранжавага колеру, утрымлівае вялікую колькасць залозак з эфірным алеем. Другі слой — мезакарпій, у спелых пладоў белай губчастай структуры.

Арэал

Уключае каля 150 родаў і 900 відаў трапічных, субтрапічных і часткова цёплаўмераных паясоў абодвух паўшар'яў, але галоўным чынам у паўднёвай Афрыцы і ў Аўстраліі.

Класіфікацыя

Гістарычныя класіфікацыі

У 1862 годзе выйшаў першы том «Genera plantarum» англійскіх батанікаў Джорджа Бентама і Уільяма Гукера, у якім гэта вялікае сямейства падзялялася на дзве серыі і сем трыб; Адольф Энглер (гл. «Natürliche Pflanzenfamilien», III, 4) падзяліў яго на шэсць падсямействаў і 25 трыб. Падсямействы наступныя:

  • Rutoideae (пладалісцікаў большай часткай 4—5, рэдка 3—1—многа, лісце і кара з масляністымі мезагеннымі залозкамі; сюды належаць 17 трыб);
  • Dictylomoideae (мезагенных залозак няма; дрэвы Паўднёвай Амерыкі);
  • Flindersioideae (пладалісцікаў 5—3, зрослых разам; плод — каробачка; дрэвы і кустарнікі Індыі і Малайскіх астравоў);
  • Tpathelioideae (тры зрозлых пладалісціка; плод — касцянка; вест-індскія расліны);
  • Toddalioideae (5—2 зрослых пладалісцікаў; трапічныя расліны);
  • Aurantioideae (плод — ягада; сюды належаць лімон, апельсін і інш.).

Сінонімы

  • Diplolaenaceae J.Agardh
  • Flindersiaceae C.T.White ex Airy Shaw
  • Fraxinellaceae Nees & Mart., nom. illeg.
  • Pilocarpaceae J.Agardh
  • Ptaeroxylaceae J.-F.Leroy
  • Pteleaceae Kunth
  • Zanthoxylaceae Martinov

Сучасная класіфікацыя

У цяперашні час сямейства падзяляецца на 6 падсямействаў[2]:

  • Падсямейства Aurantioideae — уключае 43 рода
  • Трыба Citreae — уключае 39 родаў
  • Трыба Clauseneae — уключае 4 рода
  • Падсямейства Dictyolomatoideae — уключае 1 род
  • Падсямейства Flindersioideae — уключае 1 род
  • Падсямейства Rutoideae — уключае 6 родаў
  • Падсямейства Spathelioideae — уключае 6 родаў
  • Падсямейства Toddalioideae — уключае 113 родаў, з іх 52 рода ўключаюцца напрямую ў сямейства
  • Трыба Boronieae — уключае 18 родаў
  • Трыба Cusparieae — уключае 32 рода
  • Трыба Diosmeae — уключае 11 родаў

Прадстаўнікі

Асноўны артыкул: Роды сямейства Рутавыя

Сямейства ўключае ў сябе больш 170 родаў[2], некаторыя з іх:

  • Acronychia J.R.Forst. & G.Forst.
  • Boronia Sm.
  • Choisya Kunth
  • Citrus L. — Цытрус
  • Correa Andrews
  • Dictamnus L.
  • Euodia J.R.Forst. & G.Forst.
  • Flindersia R.Br.
  • Fortunella Swingle
  • Haplophyllum A.Juss.
  • Murraya J.Koenig ex L.
  • Orixa Thunb.
  • Phellodendron Rupr.
  • Pilocarpus Vahl
  • Poncirus Raf.
  • Ruta L. typus[3] — Рута
  • Skimmia Thunb.
  • Toddalia Juss.
  • Zanthoxylum L.
  • Zieria Sm.

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 147. — 160 с. — 2 350 экз.
  2. ↑ а б Паводле сайта GRIN (гл. картку расліны).(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 6 мая 2009. Праверана 24 студзеня 2010.
  3. ↑ По данным сайта GRIN.

Літаратура

  • Сапегін Л. М. Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін: вучэбны дапаможнік для студэнтаў устаноў вышэйшай адукацыі па біялагічных спецыяльнасцях. — Гомель: ГДУ, 2012. — 337 с. — ISBN 978-985-439-644-6

Спасылкі

  • Рутовые: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)