Піхта

Піхта

Піхта белая (Abies alba)typus.
Агульны выгляд дарослага дрэва. (Цюрынгенскі Лес, Германія)
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Abies Mill.

Тыпавы від
Даччыныя таксоны
Гл. тэкст

Сістэматыка
на Віківідах
Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  18031
NCBI  3319
EOL  13998
GRIN  g:13
IPNI  31959-1
FW  55065

Пі́хта[2], Ельніца[3] (Abies) — род вечназялёных дрэў сямейства хваёвых (Pinaceae). Род налічвае каля 60 відаў.

Батанічнае апісанне

Вышыня да 60 м, у некаторых відаў да 100 м, дыяметр ствала да 2 м. Крона густая, конусападобная, ствол прамы. Кара пераважна гладкая, светла-шэрая, багатая смалой. Ігліца пляскатая, мяккая, з дыума белаватымі палоскамі на ніжнім баку. Спелыя шышкі цыліндрычныя, прамастойныя, фіялетавыя або карычневыя.

Жыве 150—400 гадоў і больш.

Арэал

Піхта пашырана ва ўмераных шыротах паўночнага паўшар’я, часцей у гарах. Расце разам з елкай ці ўтварае чыстыя дрэвастоі. Адна з асноўных парод цёмнахвойнай тайгі. Некаторыя віды сустракаюцца ў трапічных шыротах (напр. у гарах Мексікі і Гватэмалы).

На Беларусі ў дзікай прыродзе толькі адзін від[4]: піхта белая або еўрапейская (Abies alba), расце ў Белавежскай пушчы: утварае лясны піхтавы «востраў» на балотным масіве Дзікі Нікар, ахоўваецца. У садова-паркавай культуры больш за 10 відаў піхты. Найбольш вядомыя: піхта сібірская (Abies sibirica), аднаколерная (Abies concolor), суцэльналістая (Abies holophylla), бальзамічная (Abies balsamea), Віча (Abies veitchii).

Класіфікацыя

Піхта белая (Abies alba). Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885.

Род уключае каля 60 відаў[5][6], размеркаваных па дзясятку секцый.

Класіфікацыя роду[7][8]:

Секцыя Abies Miller (Цэнтральная, Паўднёвая і Усходняя Еўропа; Малая Азія):

Секцыя Amabilis (Matzenko) Farjon et Rushforth (Ціхаакіянскае ўзбярэжжа Паўночнай Амерыкі і Японіі, высакагор’е з вялікай колькасцю ападкаў):

  • Abies amabilis (Douglas ex Loudon) J.Forbes typus
  • Abies mariesii Mast.

Секцыя Balsamea Engelm. emend. Farjon et Rushforth (тайговыя, паўночныя і высакагорныя раёны Азіі і Паўночнай Амерыкі):

падсекцыя Laterales:
падсекцыя Medianae:
  • Abies gracilis (Kom.), частка сістэматыкаў разглядаюць гэты від як разнавіднасць віду Abies sachalinensis: Abies sachalinensis Mast. var. gracilis (Kom.) Farjon, 1990
  • Abies fraseri (Pursh) Poir.
  • Abies koreana E.H.Wilson
  • Abies nephrolepis (Trautv.) Maxim.
  • Abies sachalinensis (F.Schmidt) Mast.
  • Abies veitchii Lindl.

Секцыя Bracteata Engelm. emend. Sarg. (Узбярэжжа Каліфорніі):

  • Abies bracteata (D.Don) Poit. typus

Секцыя Grandis Engelm. emend. Farjon et Rushforth (заходнія раёны Паўночнай Амерыкі аж да Мексікі, Гватэмалы, Гандураса і Сальвадора; раўніна на поўначы, сярэднія вышыні на поўдні арэалу):

Секцыя Momi Franco (Усходняя і Цэнтральная Азія, Гімалаі; у асноўным нізкія і сярэднія вышыні):

падсекцыя Homolepides:
  • Abies homolepis Siebold & Zucc.
  • Abies kawakamii (Hayata) Ito
  • Abies recurvata Mast.
падсекцыя Firmae:
Abies firma. Батанічная ілюстрацыя з кнігі Flora Japonica, Sectio Prima Зібальда і Цукарыні, 1870.
  • Abies beshanzuensis M.H.Wu
  • Abies firma Siebold & Zucc. typus
падсекцыя Holophyllae:
  • Abies chensiensis Tiegh.
  • Abies holophylla Maxim.
  • Abies pindrow (Royle ex D.Don) Royle
  • Abies ziyuanensis L.K.Fu & S.L.Mo

Секцыя Nobilis Engelm. (Захад ЗША, высакагор’е):

  • Abies magnifica A.Murray
  • Abies procera Rehder typus = [syn. Abies nobilis (Douglas ex D.Don) Lindl.]

Секцыя Oiamel Franco (Мексіка, высакагор’е):

падсекцыя Religiosae:
  • Abies religiosa (Kunth) Schltdl. & Cham. typus
  • Abies vejarii Martínez
подсекция Hickelianae:
  • Abies hickelii Flous & Gaussen
  • Abies hidalgensis Debreczy

Секцыя Piceaster Spach emend. Farjon et Rushforth (Паўднёвая Іспанія, Паўночна-Заходняя Афрыка):

  • Abies pinsapo Boiss. typus
  • Abies numidica de Lannoy ex Carrière

Секцыя Pseudopicea Hickel emend. Farjon et Rushforth (Гімалаі, высакагор’е):

падсекцыя Delavayianae:
  • Abies chengii Rushforth, некаторыя сістэматыкі разглядаюць гэты від як разнавіднасць віду Abies forrestii: Abies forrestii var. forrestii Coltm.-Rog.[11]
  • Abies delavayi Franch.
  • Abies densa Griff.
  • Abies fabri (Mast.) Craib
  • Abies fanjingshanensis W.L.Huang, Y.L.Tu & S.Z.Fang
  • Abies fargesii Franch.
  • Abies forrestii Coltm.-Rog.
  • Abies spectabilis (D.Don) Spach typus
  • Abies yuanbaoshanensis Y.J.Lu & L.K.Fu
падсекцыя Squamatae:
  • Abies squamata Mast.

Значэнне і выкарыстанне

Вырошчваецца ў адзіночных, групавых, алейных пасадках.

Крыніцы

  1. ↑ а б Звесткі пра род Abies у базе даных Index Nominum Genericorum Міжнароднай асацыяцыі па таксанаміі раслін (IATP). (англ.)
  2. ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 7. — 160 с. — 2 350 экз.
  3. ↑ Ботаніка. Агульная і спэцыяльная. — Мінск: Інбелкульт, 1924.
  4. ↑ База Растения Беларуси
  5. ↑ Баландин 2014.
  6. ↑ The Plant List: Abies
  7. ↑ Складзена паводле матэрыялаў сайтаў The Gymnosperm Database Архівавана 15 снежня 2010. і Catalogue of Life: 2009 Annual Checklist(недаступная спасылка)
  8. ↑ Farjon A. A Handbook of the World's Conifers (англ.) — 2nd, revised and updated edition. — Leiden—Boston: Brill, 2017. — Vol. 1. — P. 58. — 1153 p. — ISBN 978-90-04-32442-8.
  9. ↑ Abies bifolia: звесткі пра назву таксона на сайце The Plant List (version 1.1, 2013). (англ.)
  10. ↑ а б Vazquez-García J. A. et al Abies jaliscana (Pinaceae): A new combination in section Grandis and a key to the species of Abies in western Mexico // Phytotaxa. — 2014. — Vol. 183. — № 1. — P. 27—36. — ISSN 1179-3155. — DOI:10.11646/phytotaxa.183.1.3
  11. ↑ Abies forrestii var. forrestii. Species details (англ.). Conifer database. Catalogue of Life: 2009 Annual Checklist. Архівавана з першакрыніцы 14 лютага 2012. Праверана 17 снежня 2009.

Літаратура

  • Пихта / Баландин С. А. // Перу — Полуприцеп. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2014. — С. 303. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов; 2004—). — ISBN 978-5-85270-363-7.