Çăлтăрсен çаврăнăвĕ
Çăлтăр çаврăнăвĕ — çăлтăр хăйĕн тĕнĕлĕ тавра çаврăмлă куçăмсем туни.
Çаврăну хăвăртлăхне спектрти линисем куçнине кура е çăлтăр çийĕнчи активлă элементсем («çăлтăр çинчи пăнчăсем») куçнине пăхса палăртма пулать. Варринченле вăйсене пула, çăлтăр çаврăнăвĕ экватор тĕлĕнче мăкăрăлчăклăх çуратать. Çăлтăрсем хытă ĕскерсем маррипе вĕсен çаплах дифференциаллă çаврăну пулаять темелле; урăх сăмахсемпе, çăлтăр экваторĕ, ытти анри талккăшсемпе танлаштарсан, урăх кĕтесле хăвăртлăхпа çаврăнма пултарать. Хăвăртлăхăн кунашкал уйрăмлăхĕсем çăлтăрăн магнит уйне генерацилес тĕлешĕнчен питĕ пысăк пĕлтерĕшлĕ.
Çăлтăрăн магнит уйĕн çăлтăр çилĕпе çыхăну пур. Çăлтăр çилĕ çăлтăртан тухать, магнит уйĕ çав çилпе хире-хирĕç вăйăма кĕрет те çакна пула кĕтес саманчĕ çăлтăртан тăвăла куçать, лешĕ ăна «илсе каять», çакнашкал куçару вара вăхăт иртнĕçем çăлтăрăн кĕтесле хăвăртлăхне чакарать.
Виçев
Кăсăклă фактсем
- Ахăртнех пур планета та кĕтмен çĕртен Хĕвел çине ӳкрĕç пулсан, çутпарăç хальхинчен 50 хутчен хăвăртрах çаврăнма тытăнĕччĕ, пур ĕскерĕн куçăм шучĕн саманчĕ упранса юлмалла, пĕтĕм планетăн йывăрăшĕ Хĕвелĕнчен питĕ çăмăл[1].
- π5 Орионри виç тĕнĕллĕ эллипсоид формиллĕ (дыня пекскер темелле) çăлтăр хăвăрт çаврăнать. Çĕр патнелле анлă/ансăр енĕсемпе çаврăннă чухне тĕрлĕрен ялтăрăвĕпе курăнать[2].
Асăрхавсем
- ^ Вращение звёзд. çăлкуçран архивланă 3 Ҫу уйӑхӗн 2012.
- ^ О собственном вращении звезд. çăлкуçран архивланă 23 Кӑрлач уйӑхӗн 2009.
Çăлкуçсем
- Вращение звёзд / Рузмайкина Т. В. // Физика космоса: Маленькая энциклопедия / Редкол.: Р. А. Сюняев (Гл. ред.) и др. — 2-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1986. — С. 179—182. — 783 с. — 70 000 экз.
Каçăсем
- Staff Stellar Spots and Cyclic Activity: Detailed Results (Звёздные пятна и циклическая активность). ETH Zürich (2006-02-28). (акăлч.)
Çăлтăрсем |
|
---|---|
Эволюци |
Йĕркеленӳ • Тĕп умлăн-хыçлăнлăхченхи çăлтăрсем • Тĕп умлăн-хыçлăнлăх • Горизонталлĕ турат • Гигантсен асимптотăлла турачĕ • Тăнăçсăрлăх ярăмĕ • Хĕрлĕ çăралу • Планетăлла тĕтрелĕх • Протопланетăлла тĕтрелĕх • Йăмăх сенкер улшăнуллă çăлтăр • Вольф — Райе çăлтăрĕ • Псевдо-вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр • Вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр • Гиперçĕнĕ çăлтăр • Герцшпрунг-Рассел диаграмми • Çăлтăрла популяци |
Протоçăлтăрсем |
Молекула пĕлĕчĕ • ГБок глобули • çăлтăрла çамрăк объектсем • Хербиг — Аро объекчĕ • Хаяси трекĕ • Хаяси чикки • Хеньи трекĕ • Орионла улшăнуллăскер (T Вăкăр çăлтăр • Фуор) • Хербиг çăлтăрĕ (Ae/Be) |
Çăлтăрсен тĕсĕсем |
Субкарлик • Карликсем (Хĕрлĕ • Сарă • Оранжă • Сенкер) • Субгигант • Гигантсем (Хĕрлĕ гигант • Сенкер гигант • Йăмăх гигант) • Вышкайсăр гигант (Хĕрлĕ вышкайсăр гигант • Сарă вышкайсăр гигант • Сенкер вышкайсăр гигант) • Гипергигант (Сарă гипергигант) • Сивĕннĕ сенкер çăлтăр • Йăлхахла çăлтăр • Кăмрăкамăшла çăлтăр (Метинлă çăлтăр) • Барийле çăлтăр • S тĕслĕ çăлтăр • Пекулярла çăлтăр • Технецийле çăлтăр • Чĕркĕмĕлле-марганецла çăлтăр • Улшăнуллă çăлтăр |
Юхăннă çăлтăрсем |
Шурă карлик • Хура карлик • Нейтронла çăлтăр (Пульсар: (Радиопульсар • Рентгенла пульсар) • Магнетар: (Аномаллĕ Рентгенла пульсар • Çине-çине пулакан çемçе гамма-çиçевсен çăлкуçĕ • Чаплă çиччĕлĕх • Çаврăнан радиотранзиент) • Хура хăвăл • Компактлă çăлтăр (Экзотикăлла çăлтăр • Кваркла çăлтăр • Преонла çăлтăр • Q-çăлтăр) • Тимĕр çăлтăр |
Çăлтарçумла объектсем |
Хăмăр карлик • Субхăмăр карлик • Планетар |
Çăлтăрсен тытăмĕ |
Çăлтăр тĕшĕ • Конвекци зони • Пайăрка зони • Фотосфера • Хромосфера • Çăлтăр кăшăлĕ • Çăлтăр çилĕ • Çăлтăр çиллин хăмпи • Металлăх • Çăлтăрăн магнитла уйĕ • Астросейсмологи • Хĕвелĕнни евĕр осцилляцисем • Эддингтон чикки |
Çăлтăрсенчи нуклеосинтез |
s-процесс • r-процесс • p-процесс • rp-процесс • Альфа-процесс • Виççĕлле гелийле реакци • Протон-протон циклĕ • Кăмрăкамăш-азот циклĕ • Гелийле çиçев • Кăмрăкамăш çунни • Кăмрăкамăш детонацийĕ • Йӳçамăш çунни • Неон çунни • Кремний çунни |
Çăлтăрсен палăрăмĕсем |
Спектрла клас • Эффективлă температура • Çăлтăр кинематики (Харпăр куçăмĕ) • Кĕтесле хăвăртлăх • Микротурбулентлăх • Хĕвел масси • Планетăсен системи • Çăлтăрсен çаврăнăвĕ • Çăлтăрсен системи (Иккĕлле çăлтăр • Хутлавлăхла çăлтăр) • Çăлтăр динамики • UBV-фотометри • Çăлтăрсене паллă тăвасси • Çăлтăрла кап (Çăлтăрла абсолютлă кап) |
Çăлтăрсен ят-йышĕ |
Çăлтăр ячĕсен ят-йышĕ • Пысăк çăлтăрсен ят-йышĕ • Пысăк мар çăлтăрсен ят-йышĕ • Пысăк çăлтăрсен ят-йышĕ • Чи йăмăх çăлтăрсен ят-йышĕ • Чи хăват çăлтăрсен ят-йышĕ • Çывăхри çăлтăрсен ят-йышĕ • Хăмăр карликсен ят-йышĕ • Çăлтăр астрономин хронологийĕ |
Категори:Çăлтăрсем |