Планетăлла тĕтрелĕх

Планетăлла тĕтрелĕх — шурă карлик шутланакан çăлтăр таврашĕнчи ионизациленнĕ газран тăракан йăлхах майлă астрономилле объект.

Ячĕ çавнашкал пулин те, кунашкал объект планетăсемпе нихăш енчен те çыхăнман.

Тĕпчевсен историйĕ

Пулса кайни

Литература

Аллер Л., Лиллер У. Планетарные туманности. — М.: Мир, 1971.
Костякова Е. Б. Физика планетарных туманностей. — М.: Наука, 1982.
Потташ С. Р. Планетарные туманности. — М.: Мир, 1987.
Планетарные туманности / Хромов Г. С. // Физика космоса: Маленькая энциклопедия / Редкол.: Р. А. Сюняев (Гл. ред.) и др. — 2-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1986. — С. 494—495. — 783 с. — 70 000 экз.
Aller, Lawrence H. & Hyung, Siek (2003), Historical Remarks on the Spectroscopic Analysis of Planetary Nebulae (invited review), in Kwok, Sun; Dopita, Michael & Sutherland, Ralph, "Planetary Nebulae: Their Evolution and Role in the Universe, Proceedings of the 209th Symposium of the International Astronomical Union held at Canberra, Australia, 19-23 November, 2001", Planetary Nebulae: Their Evolution and Role in the Universe (Astronomical Society of the Pacific) . — Т. 209: 15
Gurzadyan, Grigor A. (1997), The Physics and dynamics of planetary nebulae, Springer, ISBN 978-3-540-60965-0, <https://books.google.com/?id=xxVkZBVIZeAC>
Harpaz, Amos (1994), Stellar Evolution, A K Peters, Ltd., ISBN 978-1-56881-012-6, <https://books.google.com/?id=kd4VEZv8oo0C&dq>
Huggins, W. & Miller, W. A. (1864), "On the Spectra of some of the Nebulae", Philosophical Transactions of the Royal Society of London Т. 154: 437–44, DOI 10.1098/rstl.1864.0013
Jacoby, George. H.; Ferland, Gary. J. & Korista, Kirk T. (2001), "The Planetary Nebula A39: An Observational Benchmark for Numerical Modeling of Photoionized Plasmas", The Astrophysical Journal Т. 560 (1): 272–86, doi:10.1086/322489, <http://uknowledge.uky.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1104&context=physastron_facpub>
Kwok, Sun (2000), The origin and evolution of planetary nebulae, Cambridge University Press, ISBN 0-521-62313-8, <https://books.google.com/?id=7NfqpZxO_o0C> (Chapter 1 can be downloaded here.)
Kwok, Sun (June 2005), "Planetary Nebulae: New Challenges in the 21st Century", Journal of the Korean Astronomical Society Т. 38 (2): 271–8, DOI 10.5303/JKAS.2005.38.2.271
Liu, X.-W.; Storey, P. J.; Barlow, M. J. & Danziger, I. J. (March 2000), "NGC 6153: a super–metal–rich planetary nebula?", Monthly Notices of the Royal Astronomical Society Т. 312 (3): 585–628, DOI 10.1046/j.1365-8711.2000.03167.x
Soker, Noam (February 2002), "Why every bipolar planetary nebula is 'unique'", Monthly Notices of the Royal Astronomical Society Т. 330 (2): 481–6, DOI 10.1046/j.1365-8711.2002.05105.x
The first detection of magnetic fields in the central stars of four planetary nebulae, SpaceDaily Express, January 6, 2005, <http://www.spacedaily.com/news/stellar-chemistry-05a.html>. Проверено 18 Юпа уйӑхӗн 2009.
Rees, B. & Zijlstra, A.A. (July 2013), "Alignment of the Angular Momentum Vectors of Planetary Nebulae in the Galactic Bulge", Monthly Notices of the Royal Astronomical Society Т. 435 (2): 975–991, DOI 10.1093/mnras/stt1300

Каçăсем

Межзвёздная среда и туманности на Scientific.ru
Планетарные туманности на Астрогалактика
Туманности // Энциклопедия «Кругосвет»
Сурдин В.Г. Планетарная туманность (выр.). Тĕрĕсленĕ 29 Ҫурла уйӑхӗн 2020.
Попов С. Б. Формы планетарных туманностей (выр.) (2020-06-29). Тĕрĕсленĕ 29 Ҫурла уйӑхӗн 2020.
Planetary Nebulae, SEDS, September 9, 2013, <http://messier.seds.org/planetar.html>. Проверено 10 Чӳк уйӑхӗн 2013.

п • с • т Çăлтăрсем
Эволюци	Йĕркеленӳ • Тĕп умлăн-хыçлăнлăхченхи çăлтăрсем • Тĕп умлăн-хыçлăнлăх • Горизонталлĕ турат • Гигантсен асимптотăлла турачĕ • Тăнăçсăрлăх ярăмĕ • Хĕрлĕ çăралу • Планетăлла тĕтрелĕх • Протопланетăлла тĕтрелĕх • Йăмăх сенкер улшăнуллă çăлтăр • Вольф — Райе çăлтăрĕ • Псевдо-вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр • Вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр • Гиперçĕнĕ çăлтăр • Герцшпрунг-Рассел диаграмми • Çăлтăрла популяци

Протоçăлтăрсем	Молекула пĕлĕчĕ • ГБок глобули • çăлтăрла çамрăк объектсем • Хербиг — Аро объекчĕ • Хаяси трекĕ • Хаяси чикки • Хеньи трекĕ • Орионла улшăнуллăскер (T Вăкăр çăлтăр • Фуор) • Хербиг çăлтăрĕ (Ae/Be)

Çăлтăрсен тĕсĕсем	Субкарлик • Карликсем (Хĕрлĕ • Сарă • Оранжă • Сенкер) • Субгигант • Гигантсем (Хĕрлĕ гигант • Сенкер гигант • Йăмăх гигант) • Вышкайсăр гигант (Хĕрлĕ вышкайсăр гигант • Сарă вышкайсăр гигант • Сенкер вышкайсăр гигант) • Гипергигант (Сарă гипергигант) • Сивĕннĕ сенкер çăлтăр • Йăлхахла çăлтăр • Кăмрăкамăшла çăлтăр (Метинлă çăлтăр) • Барийле çăлтăр • S тĕслĕ çăлтăр • Пекулярла çăлтăр • Технецийле çăлтăр • Чĕркĕмĕлле-марганецла çăлтăр • Улшăнуллă çăлтăр

Юхăннă çăлтăрсем	Шурă карлик • Хура карлик • Нейтронла çăлтăр (Пульсар: (Радиопульсар • Рентгенла пульсар) • Магнетар: (Аномаллĕ Рентгенла пульсар • Çине-çине пулакан çемçе гамма-çиçевсен çăлкуçĕ • Чаплă çиччĕлĕх • Çаврăнан радиотранзиент) • Хура хăвăл • Компактлă çăлтăр (Экзотикăлла çăлтăр • Кваркла çăлтăр • Преонла çăлтăр • Q-çăлтăр) • Тимĕр çăлтăр

Çăлтарçумла объектсем	Хăмăр карлик • Субхăмăр карлик • Планетар

Çăлтăрсен тытăмĕ	Çăлтăр тĕшĕ • Конвекци зони • Пайăрка зони • Фотосфера • Хромосфера • Çăлтăр кăшăлĕ • Çăлтăр çилĕ • Çăлтăр çиллин хăмпи • Металлăх • Çăлтăрăн магнитла уйĕ • Астросейсмологи • Хĕвелĕнни евĕр осцилляцисем • Эддингтон чикки

Çăлтăрсенчи нуклеосинтез	s-процесс • r-процесс • p-процесс • rp-процесс • Альфа-процесс • Виççĕлле гелийле реакци • Протон-протон циклĕ • Кăмрăкамăш-азот циклĕ • Гелийле çиçев • Кăмрăкамăш çунни • Кăмрăкамăш детонацийĕ • Йӳçамăш çунни • Неон çунни • Кремний çунни

Çăлтăрсен палăрăмĕсем	Спектрла клас • Эффективлă температура • Çăлтăр кинематики (Харпăр куçăмĕ) • Кĕтесле хăвăртлăх • Микротурбулентлăх • Хĕвел масси • Планетăсен системи • Çăлтăрсен çаврăнăвĕ • Çăлтăрсен системи (Иккĕлле çăлтăр • Хутлавлăхла çăлтăр) • Çăлтăр динамики • UBV-фотометри • Çăлтăрсене паллă тăвасси • Çăлтăрла кап (Çăлтăрла абсолютлă кап)

Çăлтăрсен ят-йышĕ	Çăлтăр ячĕсен ят-йышĕ • Пысăк çăлтăрсен ят-йышĕ • Пысăк мар çăлтăрсен ят-йышĕ • Пысăк çăлтăрсен ят-йышĕ • Чи йăмăх çăлтăрсен ят-йышĕ • Чи хăват çăлтăрсен ят-йышĕ • Çывăхри çăлтăрсен ят-йышĕ • Хăмăр карликсен ят-йышĕ • Çăлтăр астрономин хронологийĕ
Категори:Çăлтăрсем

п • с • т Çăлтăрсен спектрла классификацийĕ
Спектрла тĕп классем	O • B • A • F • G • K • M

Спектрла хушма классем	W (Вольф — Райе çăлтăрĕсем) • С (кăмрăкамăшла çăлтăрсем) • S (цирконийле çăлтăрсем) • L, T, Y (хăмăр карликсем) • D (шурă карликсем) • P (планетăлла тĕтрелĕхсем) • Q (çĕнĕ çăлтăрсем) • SN (вышкайсăр çĕнĕ çăлтăрсем)

Çутатаслăх класĕсем	Гипергигантсем • Вышкайсăр гигантсем (Сенкеррисем • Саррисем • Хĕрлисем) • Йăмăх гигантсем • Гигантсем (Сенкеррисем • Саррисем • Хĕрлисем) • Субгигантсем • Тĕп умлăн-хыçлăнлăхри çăлтăрсем (карликсем) (O • B • A • F • G (сарă карлик) • K (оранжă карлик) • M (хĕрлĕ карлик)) • Субкарликсем (O • B • Сивлек субкарликсем) • Шурă карликсем