Тĕп умлăн-хыçлăнлăх

Тĕп умлăн-хыçлăнлăх — çăлтăрсен эволюцийĕн стадийĕ, çавăн пекех Герцшпрунг — Расселл диаграмминчи (ÿкерчĕке пăхăр) çав стадири çăлтăрсен талккăшĕ, вĕсене çутатаслăх класĕ те пĕрлештерсе тăрать.

Литература

Кононович Э. В., Мороз В. И. Общий курс астрономии. — 2-е, исправленное. — М.: УРСС, 2004. — 544 с. — ISBN 5-354-00866-2.
Сурдин В. Г. Астрономия: век XXI. — 3-е изд. — Фрязино: Век 2, 2015. — 608 с. — ISBN 978-5-85099-193-7.
Karttunen H., Kroger P., Oja H., Poutanen M., Donner K. J. Fundamental Astronomy. — 5th Edition. — Berlin; Heidelberg; N. Y.: Springer, 2007. — 510 p. — ISBN 978-3-540-34143-7.
Salaris M., Cassisi S. Evolution of Stars and Stellar Populations. — Chichester: John Wiley & Sons, 2005. — 388 p. — ISBN 978-0-470-09219-X.

Асăрхавсем

Каçăсем

(1967) «Stellar Evolution Within and Off the Main Sequence». Annual Review of Astronomy and Astrophysics^[en] 5. DOI:10.1146/annurev.aa.05.090167.003035.
(2001) «Solar Models: Current Epoch and Time Dependences, Neutrinos, and Helioseismological Properties». The Astrophysical Journal 555: 990—1012. DOI:10.1086/321493.

п • с • т Çăлтăрсем
Эволюци	Йĕркеленӳ • Тĕп умлăн-хыçлăнлăхченхи çăлтăрсем • Тĕп умлăн-хыçлăнлăх • Горизонталлĕ турат • Гигантсен асимптотăлла турачĕ • Тăнăçсăрлăх ярăмĕ • Хĕрлĕ çăралу • Планетăлла тĕтрелĕх • Протопланетăлла тĕтрелĕх • Йăмăх сенкер улшăнуллă çăлтăр • Вольф — Райе çăлтăрĕ • Псевдо-вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр • Вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр • Гиперçĕнĕ çăлтăр • Герцшпрунг-Рассел диаграмми • Çăлтăрла популяци

Протоçăлтăрсем	Молекула пĕлĕчĕ • ГБок глобули • çăлтăрла çамрăк объектсем • Хербиг — Аро объекчĕ • Хаяси трекĕ • Хаяси чикки • Хеньи трекĕ • Орионла улшăнуллăскер (T Вăкăр çăлтăр • Фуор) • Хербиг çăлтăрĕ (Ae/Be)

Çăлтăрсен тĕсĕсем	Субкарлик • Карликсем (Хĕрлĕ • Сарă • Оранжă • Сенкер) • Субгигант • Гигантсем (Хĕрлĕ гигант • Сенкер гигант • Йăмăх гигант) • Вышкайсăр гигант (Хĕрлĕ вышкайсăр гигант • Сарă вышкайсăр гигант • Сенкер вышкайсăр гигант) • Гипергигант (Сарă гипергигант) • Сивĕннĕ сенкер çăлтăр • Йăлхахла çăлтăр • Кăмрăкамăшла çăлтăр (Метинлă çăлтăр) • Барийле çăлтăр • S тĕслĕ çăлтăр • Пекулярла çăлтăр • Технецийле çăлтăр • Чĕркĕмĕлле-марганецла çăлтăр • Улшăнуллă çăлтăр

Юхăннă çăлтăрсем	Шурă карлик • Хура карлик • Нейтронла çăлтăр (Пульсар: (Радиопульсар • Рентгенла пульсар) • Магнетар: (Аномаллĕ Рентгенла пульсар • Çине-çине пулакан çемçе гамма-çиçевсен çăлкуçĕ • Чаплă çиччĕлĕх • Çаврăнан радиотранзиент) • Хура хăвăл • Компактлă çăлтăр (Экзотикăлла çăлтăр • Кваркла çăлтăр • Преонла çăлтăр • Q-çăлтăр) • Тимĕр çăлтăр

Çăлтарçумла объектсем	Хăмăр карлик • Субхăмăр карлик • Планетар

Çăлтăрсен тытăмĕ	Çăлтăр тĕшĕ • Конвекци зони • Пайăрка зони • Фотосфера • Хромосфера • Çăлтăр кăшăлĕ • Çăлтăр çилĕ • Çăлтăр çиллин хăмпи • Металлăх • Çăлтăрăн магнитла уйĕ • Астросейсмологи • Хĕвелĕнни евĕр осцилляцисем • Эддингтон чикки

Çăлтăрсенчи нуклеосинтез	s-процесс • r-процесс • p-процесс • rp-процесс • Альфа-процесс • Виççĕлле гелийле реакци • Протон-протон циклĕ • Кăмрăкамăш-азот циклĕ • Гелийле çиçев • Кăмрăкамăш çунни • Кăмрăкамăш детонацийĕ • Йӳçамăш çунни • Неон çунни • Кремний çунни

Çăлтăрсен палăрăмĕсем	Спектрла клас • Эффективлă температура • Çăлтăр кинематики (Харпăр куçăмĕ) • Кĕтесле хăвăртлăх • Микротурбулентлăх • Хĕвел масси • Планетăсен системи • Çăлтăрсен çаврăнăвĕ • Çăлтăрсен системи (Иккĕлле çăлтăр • Хутлавлăхла çăлтăр) • Çăлтăр динамики • UBV-фотометри • Çăлтăрсене паллă тăвасси • Çăлтăрла кап (Çăлтăрла абсолютлă кап)

Çăлтăрсен ят-йышĕ	Çăлтăр ячĕсен ят-йышĕ • Пысăк çăлтăрсен ят-йышĕ • Пысăк мар çăлтăрсен ят-йышĕ • Пысăк çăлтăрсен ят-йышĕ • Чи йăмăх çăлтăрсен ят-йышĕ • Чи хăват çăлтăрсен ят-йышĕ • Çывăхри çăлтăрсен ят-йышĕ • Хăмăр карликсен ят-йышĕ • Çăлтăр астрономин хронологийĕ
Категори:Çăлтăрсем

п • с • т Çăлтăрсен спектрла классификацийĕ
Спектрла тĕп классем	O • B • A • F • G • K • M

Спектрла хушма классем	W (Вольф — Райе çăлтăрĕсем) • С (кăмрăкамăшла çăлтăрсем) • S (цирконийле çăлтăрсем) • L, T, Y (хăмăр карликсем) • D (шурă карликсем) • P (планетăлла тĕтрелĕхсем) • Q (çĕнĕ çăлтăрсем) • SN (вышкайсăр çĕнĕ çăлтăрсем)

Çутатаслăх класĕсем	Гипергигантсем • Вышкайсăр гигантсем (Сенкеррисем • Саррисем • Хĕрлисем) • Йăмăх гигантсем • Гигантсем (Сенкеррисем • Саррисем • Хĕрлисем) • Субгигантсем • Тĕп умлăн-хыçлăнлăхри çăлтăрсем (карликсем) (O • B • A • F • G (сарă карлик) • K (оранжă карлик) • M (хĕрлĕ карлик)) • Субкарликсем (O • B • Сивлек субкарликсем) • Шурă карликсем