Maxentzio

Maxentzio
	; Irudi gehiago
; Erromatar enperadorea
Antzinako Erromako senataria
Bizitza
Jaiotza	Erroma, 278 (egutegi gregorianoa)
Herrialdea	Antzinako Erroma
Heriotza	Milvio zubia, 312ko urriaren 28a (33/34 urte)
Heriotza modua	giza hilketa: itotzea
Familia
Aita	Maximiano
Ama	Eutropia
Ezkontidea(k)	Valeria Maximilla (en)
Seme-alabak	ikusi Valerius Romulus (en) ;
Anai-arrebak	ikusi Fausta (en) ; Flavia Maximiana Teodora;
Hezkuntza
Hizkuntzak	latina
Jarduerak
Jarduerak	politikaria
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Antzinako Erromako erlijioa

Marko Aurelio Valerio Maxentzio^[1] (latinez: Marcus Aurelius Valerius Maxentius; c. 278 - Erroma, 312ko urriaren 28a) Mendebaldeko erromatar enperadorea izan zen, 306tik hil zen arte. Maximianoren semea eta Galerioren suhia izan zen.

Estreinako urteak

Maxentzioren jaiotze-data ezezaguna da, 278 inguruko batek izan behar du ordea. Enperadore izatekoa zen Maximianoren semea izan zen Maxentzio.

Aita enperadore izendatu zuten 285ean, eta bera ere tronua hartuko zuela ematen bazuen ere, ez zuen inolako kargu garrantzitsurik aitaren agintaldian. Valeria Maximilarekin ezkonduta, bi seme alaba izan zituen, haietako bat Valerio Romulo izenekoa. Bestearen ezezaguna da.

305ean, Dioklezianok eta Maximianok erretiroa hartu zuten. Zesar ohiek, Konstantzio Klorok eta Galeriok, Augusto titulua jaso zuten. Konstantino eta Maxentzio, enperadoreen semeak izanda ere, kanpoan utzi zituzten. Severo II eta Maximino Daia ziren zesar izendatuak.

306an, Konstantzio Kloro hil zen. Konstantino, haren semea, enperadore izendatu zuten uztailaren 25ean. Galeriok zesar titulua eman zion. Eredu honi jarraiki, urte horretan bertan Maxentzio enperadore bihurtu zen.

Boterea eskuratzen

Erroma hiriak Inperioko beste edozeinek bezalako zergak ordaindu behar zituelako zurrumurruak eta Pretoriar Goardia erabat desegingo zelako esamesak hedatu zirenean, matxinadak sortu ziren. Erromako ofizial batzuek Maxentziori enperadore titulua onar zezala eskatu zioten. Maxentziok ohorea onartuta, publikoki enperadore aldarrikatu zuten hiritarrek urriaren 28an.

Maxentzioren autoritatea Italiako hegoaldean, Korsikan, Sardinian, Sizilian eta Afrikako probintzietan onetsi zen. Italiako iparraldeak Severo mendebaldeko augustopean jarraitu zuen, Milanen bizi zelako.

Hastapenean, Maxentziok ez zuen augusto edo zesar titulurik erabili, princeps invictus (Garaitu gabeko printzea) baizik, Galerio enperadoreen onarpenaren zain. Nolanahi ere, ez zen halakorik gertatu. Maxentziorekiko desatsegintasunaz gain, Galeriok bere burua enperadore izendatze hori (Konstantinok eta Maxentziok egin zuten bezala) geldiarazi nahi zuen.

Konstantinok aitaren armadak eta lurraldeak irmo zituen haren menpe, baina hori ez zen Maxentzioren kasua: bosgarren enperadorea izanda, ez zeukan tetrarkian inolako lekurik. Gainera, tropa gutxi zuen haren agindupean. Usurpatzaile honen kontra egitea erraza izango zelakoan, 307ko hasieran Severo II.a Erroma joan zen armada handi baten buruan. Hala ere, armada horretako soldadu gehienak Maximianoren, Maxentzioren aitaren, pean ibiliak ziren. Erromara iritsitakoan, Maxentziori leialtasuna zin egin zioten Severo II.aren soldadu gehienek.

Maximiano bera itzuli zen erretirotik semea laguntzeko eta babesteko. Severo II.ak Ravennara ihes egin zuen. Handik gutxira, errenditu zen Maximianok bizitza barkatuko ziola agindu bati zion. Maxentziok augusto titulua hartu zuen orduan. Haren menpeko lurraldeak Alpeetara iristen ziren iparraldean eta Istria penintsulara ekialdean.

Enperadore

Maxentzio eta Maximianoren arteko gobernuak proba are gogorragoa izan zuen Galerio bera armada handiago batekin Erromara joan zenean 307ko udan. Maxentziok Severo II.ari egindakoa errepikatu ahal izan zuen: dirutzak agindu eta Maxentziorekiko leialtasuna aldarrikatu. Honela, Galeriok ere soldadu andana galdu zuen, eta atzera egin behar izan zuen. Horrelako batean, Severo II.a hilik suertatu zen Maxentzioren aginduz.

Maxentziok Konstantinorekin harreman onak izan nahi zituen. Horretarako, 307ko udan, Konstantino Maxentzioren alabarekin ezkondu zen. Edonola ere, Konstantino ez zuen Galerioren kontra egin nahi, eta, haren inbasioarekin, ez zuen Maxentzio babestu.

308ko apirilean, Maximiano semea boteretik at uzten saiatu zen, baina, haren harridurako, legioek Maxentziori leial jarraitu zioten. Aitak Konstantinorengana joan behar izan zuen ihesean.

308an ere, Lizinio benetako augusto izendatu zuten. Maxentzioren postua bereganatzeko beharra ezarri zioten Liziniori. Urte horretan ere, Afrikako probintziek Domizio Alexandro aldarrikatu zuten enperadore. Horrek Maxentzio kinka larrian uzten zuen, Afrikako probintziak premiazkoak baitziren Erromako gari-hornidura ziurtatzeko. Hortaz, Maxentziok armada txiki bat Afrikara bidali zuen, non usurpatzaile garaitu eta hil zuen 310ean edo 311n. Hala ere, Liziniok Istria konkistatu zion, baina ezin izan zuen aurrerago egin Galerio hil zelako.

Maximiano hil ondoren, Konstantinorekiko hartu-emanak berehala gaiztotu ziren. Maximinorekin aliatu zen Maxentzio Konstantinok eta Liziniok osatzen zuten hitzarmenari aurre egin ahal izateko.

Heriotza

312ko hasieran, Konstantinok Alpeak zeharkatu zituen. Urrian Erromara iritsi zen, Maxentzioren legioak maiz garaitu ostean. Severo II.a eta Galerio menderatu zituen estrategiari ez zion eutsi horretan Maxentziok. Erroman babestu ordez, borroka irekia eskaini zion Konstantinori 312ko urriaren 12an.

Historialari kristauek kontatzen dute Konstantinok gurutze baten alboan borrokatu zuela, amets batean ikusi zuen bezala. Nolanahi ere, Konstantinok irabazi zuen eta Maxentzio hilik suertatu zen.

Erreferentziak

↑ Latin eta greziar pertsona-izen klasikoak... Euskaltzaindiaren 76. araua

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Maxentzio

Datuak: Q182070
Multimedia: Maxentius / Q182070

[1] Latin eta greziar pertsona-izen klasikoak... Euskaltzaindiaren 76. araua

[1]

i e a Erromatar eta bizantziar enperadoreak
Printzerria 27 BC – 235 AD	Augusto Tiberio Kaligula Klaudio Neron Galba Oton Vitelio Vespasiano Tito Domiziano Nerva Trajano Hadriano Antonino Pio Marko Aurelio eta Luzio Vero Komodo Pertinax Didio Juliano (Peszenio Nigro) (Klodio Albino) Septimio Severo Karakala eta Geta Makrino eta Diadumeniano Heliogabalo Alexandro Severo
Krisialdia 235–284	Maximino Trax Gordiano I.a eta Gordiano II.a Pupieno eta Balbino Gordiano III.a Filipo Arabiarra eta Filipo II.a Dezio eta Herenio Etrusko Hostiliano Treboniano Galo eta Volusiano Emiliano Valeriano Galieno, Salonino eta Valeriano II.a Klaudio Gotiko Kintilo Aureliano Tazito Floriano Probo Karo Karino eta Numeriano Galietako enperadoreak: Postumo (Leliano) Mario Viktorino (Domiziano II.a) Tetriko I.a eta Tetriko II.a
Dominatua 284–395	Diokeziano (inperio osoa) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) eta Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (West) Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (mendebaldea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Maxentzio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Lizinio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Maxentzio (bakarrik) Lizinio (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (bere burua aldarrikatua) eta Valerio Valente Lizinio (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Lizinio II.a, Konstantino II.a eta Krispo (Martiniano) Konstantino I.a Handia (inperio osoa) eta Krispo Konstantino II.a Konstante Magnentzio eta Dezentzio Konstantzio II.a eta Vetranio Juliano Apostata Joviano Valentiniano I.a Valente Graziano Valentiniano II.a Magno Maximo eta Flavio Viktor Teodosio I.a Handia (Flavio Eugenio)
Mendebaldeko Inperioa 395–480	Honorio (Konstantino III.a eta Konstantzio II.a) Konstantzio III.a Joan, mendebaldeko usurpatzailea Ravenan Valentiniano III.a Petronio Maximo eta Paladio Avito Maioriano, Libio Severo, Antemio eta Olibrio Glizerio Julio Nepote (de iure) Romulo Augustulo (usurpatzailea)
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 395–1204	Arkadio Teodosio II.a Pulkeria Martziano Leon I.a Leon II.a Zenon I.a (1. agintaldia) Basilisko eta Marko Zenon I.a (2. agintaldia) Anastasio I.a Justino I.a Justiniano I.a Justino II.a Tiberio II.a Maurizio eta Teodosio Fokas Heraklio Konstantino III.a Heraklonas Konstante II.a Konstantino IV.a eta Heraklio, Tiberio eta Justiniano II.a Justiniano II.a (1. agindaldia) Leontzio Tiberio III.a Justiniano II.a (2. agintaldia) eta Tiberio Filipiko Anastasio II.a Teodosio III.a Leon Isauriarra Konstantino V.a Artabasdo Leon IV.a Khazariarra Konstantino VI.a Irene Nizeforo I.a Estaurazio Mikel I.a Rangabe eta Teofilakto Leon V.a Armeniarra eta Konstantino Mikel II.a Teofilo Mikel III.a Basilio Mazedoniarra Leon VI.a Jakituna Alexandro Bizantziokoa Konstantino VII.a Porfirogeneta Erroman I.a Lakapetarra eta Kristobal, Eztebe eta Konstantino Erroman II.a Nizeforo II.a Fokas Joan I.a Tzimiskes Basilio II.a Konstantino VIII.a Zoe (1. agindaldia) eta Erroman III.a Zoe (1. agindaldia) eta Mikel IV.a Mikel V.a Zoe (2. agindaldia) eta Teodora Zoe (2. agindaldia) eta Konstantino Monomako Konstantino Monomako (bakarrik) Teodora Mikel VI.a Isaak I.a Komneno Konstantino X.a Dukas Erroman IV.a Diogenes Mikel VII.a Dukas eta Androniko, Konstantios eta Konstantino Nizeforo III.a Botaniates Alexio I.a Komneno Joan II.a Komneno eta Alexio Komneno Emanuel I.a Komneno Alexio II.a Komneno Androniko I.a Komneno Isaak II.a Angelo Alexio III.a Angelo Alexio IV.a Angelo Nikolas Kanabos, usurpatzailea Alexio V.a Dukas
Nizeako Inperioa 1204–1261	Konstantino Laskaris Teodoro I.a Laskaris Joan III.a Dukas Vatatzes Teodoro II.a Laskaris Joan IV.a Dukas Laskaris
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 1261–1453	Mikel VIII.a Paleologo Androniko II.a Paleologo eta Mikel IX.a Paleologo Androniko III.a Paleologo Joan V.a Paleologo Joan VI.a Kantakuzeno eta Joan V.a Paleologo eta Mateo Kantakuzeno Joan V.a Paleologo Androniko IV.a Paleologo Joan VII.a Paleologo Androniko V.a Paleologo Emanuel II.a Paleologo Joan VIII.a Paleologo Konstantino XI.a Paleologo
Letra etzanean usurpatzaile edo enperadorekideak.