ب‌ام-۲۱ گراد

ب‌ام-۲۱ گراد
نوعراکت توپخانه‌ای
خاستگاهشوروی، اوکراین، کره شمالی، ایران و …
تاریخچه خدمت
خدمت۱۹۶۳-اکنون
تاریخچه تولید
تاریخ طراحی۱۹۶۳
تاریخ تولید۱۹۶۳-اکنون
ویژگی‌ها
وزن۱۳٬۷۱ تن (سیستم)
طول۷٫۳۵ متر (پرتابگر)
عرض۲٫۴ متر
ارتفاع۳٫۰۹ متر
خدمه۳ نفر

کالیبر۱۲۲ م‌م
لوله‌ها۴۰ لوله
سرعت دهانه۶۹۰ متر بر ثانیه
برد نهایی۲۰ کیلومتر
۳۰ تا ۴۰ ک‌م با راکت‌های جدید

سکوی
پرتاب
کامیون ۶ چرخ

ب‌ام-۲۱ گراد (به روسی: БМ-21 "Град") نوعی راکت‌انداز چندتایی ۱۲۲ میلی‌متری است که در اوایل دهه ۱۹۶۰ در شوروی طراحی و تولید شد. راکتی که گراد شلیک می‌کند ام-۲۱اُاف نام دارد. گراد از ۴۰ تیوب پرتابگر تشکیل می‌شود که بر روی یک کامیون نصب شده‌اند. اولین انواع گراد در سال ۱۹۶۳ به عنوان جایگزینی برای راکت‌انداز ب‌ام-۱۴ وارد ارتش شوروی شده و بر روی کامیون شش‌چرخه اورال-۳۷۵دی سوار شده بودند.

نام

ب‌ام مخفف واژه روسی بویوایا ماشینا به معنی «ماشین جنگی» و گراد نیز به معنی تگرگ است. در دوران جنگ ایران و عراق از آن‌جایی که آتشبارهای توپخانه عراق به صورت پنج تایی شلیک می‌کردند، بین عراقی‌ها به «خمسه خمسه» معروف شده بودند. ایرانی‌ها هم در پاسخ به این جنگ روانی سیستم‌های کاتیوشا خود را که چهل راکت داشت به صورت یک‌جا شلیک می‌کردند، که در ایران به «چلچله» هم معروف شد.[۱]

انواع

گراد از معروف‌ترین و رایج‌ترین انواع راکت‌اندازهای خانوادهٔ کاتیوشا ست و در چندین کشور دیگر هم مدل‌های مختلف آن تولید شده و راکت‌اندازهای دیگری نیز بر اساس آن طراحی شده‌اند. گراد-۱ مدل سبکتری از سیستم گراد با ۳۶ پرتابگر، گراد-وی یا ام۱۹۷۵ یک مدل بیسار کوچکتر با ۱۲ پرتابگر برای نیروهای هوابرد و پریما یک مدل بزرگتر با ۵۰ پرتابگر از دیگر مدل‌های تولیدی گراد در شوروی هستند. آرام-۷۰ مدل تولید چکسلواکی و دبلیوآر-۴۰ لانگوستا مدل تولید لهستان از مهمترین انواع ارتقایافته گراد هستند. رومانی مدلی از گراد با ۲۱ پرتابگر را تولید کرده و کره شمالی نیز مدل ۳۰ پرتابگره گراد به نام ب‌ام-۱۱ را که بر روی کامیون‌های ژاپنی ایسوزو سوار شده ساخته‌است. ب‌ام-۱۱ در ایران و پاکستان مهندسی معکوس شده‌است. صنایع دفاع ایران مدل ۴۰ پرتابگره گراد را هم تولید کرده‌است که بر روی کامیون‌های مرسدس بنز سوار شده‌اند.

روس‌ها در بحبوحه جنگ ویتنام نوع سبکی از گراد به نام ۹پ۱۳۲ را هم طراحی و تولید کردند که فقط از یک پرتابگر قابل حمل توسط نفر تشکیل می‌شود. این سیستم برای نیروهای ویتنام شمالی تولید شده بود و بعدها در میان نیروهای چریکی و شبه‌نظامی نیز محبوبیت زیادی پیدا کرد اما هیچگاه وارد ارتش شوروی یا روسیه نشد.

مشخصات

زمان آماده‌سازی این راکت‌انداز (مدل اصلی تولید شوروی) برای آتش با خدمه پنج نفری حداقل ۳ دقیقه است. امکان شلیک هر ۴۰ راکت در مدت ۲۰ ثانیه میسر است. اما می‌توان راکت‌ها را به صورت تک‌تک یا در گروه‌های چندتایی با وقفه‌های چند ثانیه‌ای شلیک کرد. شلیک از صندلی راننده یا با ماشه‌ای که بر روی کابلی به طول ۶۴ متر نصب شده، انجام می‌شود. بارگذاری مجدد راکت‌ها نیز به صورت دستی انجام شده و حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشد. سیستم را می‌توان در ۲ دقیقه جمع و آماده حرکت کرد که در صورت روبرو شدن با آتش ضدتوپخانه‌ای دشمن ضروری است.

طول هر یک از راکت‌ها ۲٫۸۷ متر و وزن کلاهک حاوی مواد منفجره آن حدود ۲۰ کیلو است. برد آن با راکت‌های معمولی ۲۰ کیلومتر است اما راکت‌های جدیدی با برد بیش از ۳۰ کیلومتر هم ساخته شده‌اند. از مزایای گراد دقت نسبی و تعداد زیاد راکت‌هایی است که می‌توان در محدوده زمانی کوتاهی به سوی دشمن شلیک کرد، که آن را به خصوص در مسافت‌های کوتاه سلاحی مؤثر می‌سازد. یک گردان شامل ۱۶ دستگاه گراد قادر است تا ۷۲۰ راکت را در یک نوبت که تنها ۲۰ ثانیه طول می‌کشد به سوی دشمن پرتاب کند. با این حال دقت گراد قابل مقایسه با توپ‌های جنگی نیست و به همین جهت در وضعیت‌هایی که نیاز به دقت بالایی برای هدف‌گیری است استفاده نمی‌شود.

کاربران

آپار-۴۰ مدل تولید رومانی.
وِ. اِر-۴۰ «لانگوستا» مدل کاملاً مدرن لهستانی.
گراد در ارتش جیبوتی

منابع

  1. خمسه خمسه عراقی‌ها و چلچله ایرانی‌ها روزنامه ایران، ۴ مهر ۸۹، صفحهٔ ۲۱
  2. Latest rockets manufactured in China
  3. Israeli air strikes hit two Gaza towns
  4. Kazak Army Equipment
  5. Kyrgyz Army Equipment
  6. Index of Peruvian Military Equipment
  7. «"MILITARIUM – Uzbrojenie Wojska Polskiego w 2008 r"». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۲ فوریه ۲۰۱۲.
  8. Russian Army Equipment
  9. «Frente Polisario». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژوئن ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲۲ فوریه ۲۰۱۲.
  10. Tajik Army Equipment
  11. Turkmen Army Equipment
  12. Uzbek Army Equipment