Brief fan Jeremia

It Brief fan Jeremia, yn it Hebriuwsk: איגרת ירמיהו, is in deuterokanonyk of apokryf boek fan 'e Bibel, besteande út ien inkeld haadstik fan 72 fersen mei in opskrift foarôfgeande oan fers 1. Gjin inkele streaming fan it joadendom erkent it as kanonyk, en it heart dus net ta de joadske Tenach. Wat it kristendom oanbelanget, wurdt it Brief fan Jeremia troch alle protestantske tsjerken as apokryf beskôge. Allinne de Anglikaanske Tsjerke lit it as regel ôfprintsje yn syn bibels (as haadstik 6 fan it boek Barûch), mar ûnder it betingst dat it net bedoeld is om 'e tsjerklike lear op te basearjen (dus inkeld foar de nijsgjirrigens). Yn 'e bibels fan oare protestantske denominaasjes wurdt it soms (mar lang net altyd) ek wol werjûn as nuttige mar opsjonele taheakke oan it Alde Testamint. Dat is bgl. it gefal yn 'e Nije Fryske Bibeloersetting fan 1978, wêryn't it as sechsde fan tolve apokrife bylagen tafoege is.

De Roomsk-Katolike Tsjerke, lykwols, rekkenet it Brief fan Jeremia wol deeglik ta de kanon. Yn roomske bibels makket it sadwaande gewoan ûnderdiel út fan it Alde Testamint, as haadstik 6 fan it boek Barûch, dat tusken Kleilieten en Ezechiël yn stiet. Itselde is it gefal yn 'e kanons fan 'e measte eastersk-otterdokse en oriïntaalsk-otterdokse tsjerken, al wurdt it dêr as apart bibelboek tafoege. Yn 'e bibel fan 'e Koptyske en de Etiopysk-Otterdokse Tsjerke binne Jeremia, Kleilieten, Barûch en it Brief fan Jeremia gearboske ta ien boek ûnder de titel Jeremia.

Datearring en skriuwer

It Brief fan Jeremia is in tekst dy't neffens de ynhâld (Br.f.Jer. opskrift) skreaun wêze soe troch de Judeeske profeet Jeremia oan 'e Joaden dy't op it punt stiene om as finzenen yn ballingskip nei Mesopotaamje fuortfierd te wurden troch de Babyloanyske kening Nebûkadnêzer II. Op grûn dêrfan soe it datearre wurde moatte yn 598 f.Kr. of 586 f.Kr. Mar sawol titel as ynhâld binne misliedend, mei't it Brief fan Jeremia gjin echt brief is en allikemin skreaun is troch Jeremia. De eigentlike datearring is ûnwis, mar de measte saakkundigen binne it deroer iens dat dizze tekst fuortbordueret op beskate bibelske passaazjes, wêrûnder Jesaja 44:9-20 en 46:5-7, en dat er sadwaande net fan foàr 540 f.Kr. wêze kin. Fierdersoan is der mank de Deade-Seerôlen in fragmint (7Q2) fan it Brief fan Jeremia ûntdutsen yn Grot VII te Qumran, wat betsjut dat it net fan nei 100 f.Kr. wêze kin. Op grûn fan fokabulêre nuveraardichheden miene guon wittenskippers de datearring binnen dy perioade (fan 540-100 f.Kr.) fierder spesifisearje te kinnen as om 300 f.Kr. hinne.

Der hat ûnder saakkundigen lang in konsensus oer bestien dat it Brief fan Jeremia oarspronklik yn it Aldgryksk skreaun west hawwe moat. Ien fan 'e lju dy't it dêr net mei iens wiene, wie C.J. Ball, dy't hawwe woe dat it orizjineel Hebriuwsktalich west hawwe moat. Hy koe lykwols C.C. Torrey, in semitikus oan 'e Universiteit fan Yale, net oertsjûgje: "As in ûndersyk troch in wittenskipper fan Ball syn yngeandens en wiidweidige kennisse neat betters opsmyt as dit, dan hoecht men der net bot oan te twifeljen om te sizzen dat de taal nei alle gedachten net Hebriuwsk wie." Sels tocht Torrey mear oan it Arameesk. Koartby is it tij fan 'e wittenskiplike miening lykwols keard, en no is men fan tinken dat it Brief fan Jeremia dochs wolris yn it Hebriuwsk steld wêze kin.

Wat de skriuwer oanbelanget, binne fierwei de measte bibelwittenskippers en teologen it deroer iens dat dat de profeet Jeremia yn elts gefal net west hat. Dy teory wurdt ûnderstipe troch it ferskil yn literêre kwaliteit en religieuze djipgong mei teksten wêrfan't men mei wissichheid wit dat dy wól fan 'e hân fan Jeremia binne. Yn Jeremia 29:1-23 wurdt ferhelle fan in brief dat de profeet út Jeruzalim wei nei de ballingen yn Babylon stjoerd hawwe soe; it hat der sterk fan dat dy passaazje de wiere auteur fan dit Brief fan Jeremia iuwen nei de dea fan 'e wiere Jeremia ynspirearre hat ta it skriuwen fan in soartgelikens epistel. Guon saakkundigen hawwe de hypoteze op 't aljemint brocht dat de skriuwer grif in hellenistyske joad west hawwe moat, dy't yn it Egyptyske Aleksandrië tahold, mar it is dreech om soks mei wissichheid fêst te stellen.

Ynhâld

It "brief" is eins in preek wêryn't de skriuwer de Joaden warskôget tsjin ôfgoaden en de ôfgoadetsjinst. De Joaden wurde warskôge dat se santich generaasjes lang (yn wurklikheid santich jier) yn ballingskip trochbringe moatte sille, en dat se yn dy tiid middenmank oare folken libje sille dy't ôfgoaden ferearje. Harren wurdt op it hert drukt om fral net ta te jaan oan 'e maatskiplike druk om mei te gean yn dy ôfgoadetsjinst. Hiderkear wer wurdt sein: dy ôfgoaden binne dingen fan hout of stien, se hawwe gjin echte macht. De ôfgoaden en harren ferearders wurdt op satiryske wize de gek oanstutsen. De tekst beslút mei jitris in warskôging tsjin 'e ôfgoadetsjinst. Hoewol't it Brief fan Jeremia it foarstelt as is dit boadskip bedoeld foar de Joaden dy't yn ballingskip geane yn Mesopotaamje, wie it yn wurklikheid rjochte oan 'e Joaden yn it Hellenistyske Tiidrek, doe't útlânske religieuze ynfloeden gâns joaden ferlaten ta ôffalligens.

Fryske oersetting

Yn 'e Nije Fryske Bibeloersetting, dy't yn 1978 mei stipe fan 'e provinsje Fryslân, it Nederlands Bijbelgenootschap te Haarlim en de Katholieke Bijbelstichting te Bokstel útjûn waard, is it Brief fan Jeremia yndield ûnder de apokrife of deuterokanonike boeken, oan 'e ein fan it Alde Testamint. Dy oersetting fan it Brief fan Jeremia waard makke troch drs. H. Dijkstra, dy't op taalkundich mêd ûnderstipe waard troch Hendrik Twerda.