Evangeelje fan Many

	Evangeelje fan Many
	algemiene gegevens
auteur	anonimus
taal	Aldsyrysk
foarm	non-fiksje
sjenre	religiosa
skreaun	3e iuw

It Evangeelje fan Many is in ferlern giene en algemien as apokryf beskôge religieuze tekst, besibbe oan it Nije Testamint fan 'e kristlike Bibel. De oarspronklike titel fan dizze gnostyske tekst wie It Libbene Evangeelje (farianten as It Evangeelje fan de Libbenen komme ek foar). It wie oarspronklik yn it Syrysk skreaun, en moat datearre wurde yn 'e trêde iuw. De skriuwer wie neffens de tradysje de profeet Many, de grûnlizzer fan it nei him neamde manigeïsme, en it Evangeelje fan Many wie ien fan 'e sân hillige geskriften fan dy leauwensrjochting. De tekst is fragmintarysk oerlevere yn 'e Keulske Many-Kodeks (ûntdutsen yn 1969), en op manuskriptfragminten dy't yn 1904 by Sineeske Turpan fûn binne (it manigeïsme wreide him yn it earste milennium fan 'e Westerske jiertelling út nei Sintraal-Aazje en westlik Sina). Guon Koptyske fragminten dy't ûntdutsen binne te Fajûm, yn Egypte, lykje út in soarte fan kommentaar op of preek oer it Evangeelje fan Many te kommen.

It is bekend dat it Evangeelje fan Many bestie út 22 dielen, elkmis neamd nei in letter fan it Arameeske alfabet. De alfde-iuwske Perzyske wittenskipper Al-Biruni, dy't de hiele tekst noch ta syn foldwaan hie, skreau dat it in "bysûnder soarte fan evangeelje" wie, dat net bot like op 'e kristlike evangeeljes, en dat de manigeeërs útholden dat harres it iennichste wiere evangeelje wie, wylst dy fan 'e kristenen de wierheid oer de messias ferdraaiden en fertsjustermoannen.

It Evangeelje fan Many wurdt gauris betize mei in oar geskrift fan Many, de saneamde Ertenk of Ardhang/Arzhang (fan it Aldperzyske artha-thanha, wat likernôch "boadskip fan 'e wierheid" betsjut). Yn it Gryksk en Koptysk hiet it fan Eikon, en ek wurdt it wol It Plaatsjeboek neamd, mei't it feitlik in plaatsjeboek wie, wêryn't mei yllústraasjes de yngewikkelde manigeeske kosmology útlein waard.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side.

Apokrife teksten besibbe oan de Bibel
Apokrife boeken besibbe oan it Alde Testamint
Gebedens: Joazef \| Manasse \| Salomo \| Geheime Boeken: Ezechiël \| Jeremia \| Himelfearten: Jesaja \| Mozes \| Iepenbierings: Abraham \| Adam \| Daniël (Gryksk) \| Elía \| Ezra (Gryksk) \| Ezra (Joadsk) \| Mozes \| Sedrach \| Sefanja \| Serûbbabel \| Psalmen: Lieten foar it Sabbatsoffer \| Oaden \| Psalm 151 \| Psalmen 152–155 \| Psalmen fan Salomo \| Testaminten: Abraham \| Adam \| Izaäk \| Jakob \| Job \| Mozes \| Salomo \| Tolve Aartsfaars \| Oar: 1 Barûch \| 2 Barûch \| 3 Barûch \| 4 Barûch \| Boete fan Jamnes en Mambres \| Brief fan Jeremia \| Ester (Gryksk) \| Ezra (Gryksk) \| Ezra (Latyn) \| Fizioen fan Ezra \| Fragen fan Ezra \| 1 Henoch \| 2 Henoch \| 3 Henoch \| De Jakobsljedder \| Jezus Sirach \| Joazef en Asnat \| Josippon \| Jubileeën \| Judit \| Kommentaar op Habakuk \| It Libben fan Adam en Eva \| De Libbens fan de Profeten \| 1 Makkabeeërs \| 2 Makkabeeërs \| 3 Makkabeeërs \| 4 Makkabeeërs \| 5 Makkabeeërs \| Makkabeeërs (Etiopysk) \| 1 Meqabyan \| 2 Meqabyan \| 3 Meqabyan \| Mienskipsregel \| Noäch \| Oarlochsrôle \| Pseudo-Ezechiël \| Pseudo-Filo \| Regel fan de Gemeente \| Regel fan de Seinging \| Reuzen \| Skeel fan Adam en Eva mei Satan \| Skiednis fan de Babyloanyske Ballingskip \| Skiednis fan de Rekabiten \| It Swurd fan Mozes \| Taheakken op it Boek Daniël (Azarja • Suzanne • Bel en de Draak) \| Tobit \| Wysheid fan Salomo
Apokrife boeken besibbe oan it Nije Testamint
Berne-evangeeljes: Jakobus \| Mattéus \| Syrysk \| Tomas \| Brieven: Aleksandrinen \| Apostels \| Barnabas \| 1 Klemins \| 2 Klemins \| 3 Korintiërs \| Korintiërs oan Paulus \| Laodikers \| Oan de Romeinen \| Petrus oan Filippus \| Pseudo-Titus \| Seneka de Jongere \| Smyrneeërs \| Strange Brief \| Trallessiërs \| Evangeeljes: Barnabas \| Bartoloméus \| Basilides \| Diatessaron \| Ebioniten \| Egyptners (Gryksk) \| Egyptners (Koptysk) \| Filippus \| Hebreeërs \| Jakobus \| Judas \| Many \| Marije Magdalena \| Markus (Geheim) \| Marsion \| Mattias \| Nazareners \| Nikodémus \| Petrus \| Pilatus \| Pseudo-Mattéus \| Tomas \| Wierheid \| Geheime Boeken: Jakobus \| Jehannes \| Hannelingen: Andréas \| Andréas en Mattias \| Barnabas \| Filippus \| Jehannes \| Ksantippe, Polyksena en Rebekka \| Paulus \| Paulus en Tekla \| Petrus \| Petrus en Andréas \| Petrus en Paulus \| Petrus en de Tolve \| Pilatus \| Timóteüs \| Tomas \| Iepenbierings: Paulus \| Paulus (Koptysk) \| Petrus \| Petrus (Gnostysk) \| Petrus (Koptysk) \| Tomas \| Underrjocht: Didachê \| Kanons fan de Apostels \| Underrjocht fan de Apostels \| Oar: Boek fan Tomas \| Boete fan Origenes \| It Delkommen fan Marije \| Fragen fan Bartoloméus \| Hanneling fan Petrus \| De Hoeder fan Hermas \| It Libben fan Jehannes de Doper \| Nepos \| Passy fan Petrus en Paulus \| De Skatspelonk \| Traktaat oer de Weropstanning \| Twadde Traktaat fan de Grutte Set \| Underrjocht fan Silvanus \| Weropstanning (Bartoloméus) \| Wysheid fan Jezus Kristus