მთვარის დაბნელება

მთვარის დაბნელება — ასტრონომიული მოვლენა — მთვარის შესვლა დედამიწის ირგვლივ ორბიტაზე გარემოქცევისას მის ჩრდილში და თანდათან დროებით გაუჩინარება. მთვარის დაბნელება იმიტომაა შესაძლებელი, რომ მთვარე ანათებს მხოლოდ მზიდან დაცემული გამოსხივების არეკვლით.

დედამიწის ჩრდილის დიამეტრი 363 000 კმ-ია (მთვარის მინიმალური სიშორეა დედამიწიდან) და მთავრის დიამეტრზე სამჯერ დიდია, ამასთანავე მზიდან წამოსული სხივები დედამიწიდან წარმოქმნის ორი სახის ჩრდილს, ერთი ჩვეულებრივს და მეორე — ნახევარჩრდილს. ნახევარჩრდილში შესვლისას მთვარის სიკაშკაშის კლება უმნიშვნელოა. ნაწილობრივი დაბნელება იწყება მაშინ, როდესაც მთვარე შედის დედამიწის ჩრდილში. იგი შეიძლება ${\displaystyle 3{\frac {3}{4}$ სთ შეიძლება გაგრძელდეს. ამ შუალედის შუაში კი შეიძლება იყოს მთვარის სრული დაბნელება, ${\displaystyle 1{\frac {3}{4}$ სთ-მდე ხანგრძლივობისა. მთვარის დაბნელება მხოლოდ სავსემთვარეობის დროს ხდება, ამასთან თუ მზე და მთვარე ე. წ. კვანძების (ცაზე მზისა და მთვარისხილულ გზათაგადაკვეთის წერტილების) ახლოსაა (არაუმეტეს 12.0°). მზე მოცემულ (აღმავალ ან დაღმავალ) კვანძს 346.6 დღე-ღამეში უბრუნდება. მთვარე კი ერთსა და იმავე კვანძში 27.21 დღე-ღამის შემდეგ გაივლის. აქედან გამომდინარეობს, რომ კალენდარულ წელიწადში მთვარის დაბნელების ხელშემწყობი პერიოდი 2-ჯერ ან 3-ჯერ არის.

მთვარის დაბნელება პერიოდულად მეორდება, რადგან 223 სინოდური თვე თითქმის უტოლდება 242 დრაკონულ თვეს. თითოეული ამ სიდიდეთაგანი დაახლოებით 18 წელს და 11 დღე-ღამეს უდრის და მას საროსი ეწოდება. საროსი ჯერ კიდევ ძვ. წ. VI საუკუნეში იყო ცნობილი. ცის მექანიკის კანონების საფუძველზე შესაძლებელია დაბნელებათა მომენტების წინასწარგამოთვლა დიდი სიზუსტით.

• მზის დაბნელება

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, თბ., 1983. — გვ. 667.

• A good video introduction to Lunar Eclipses from NASA
• Lunar Eclipse: how to photograph დაარქივებული 2011-06-20 საიტზე Wayback Machine.
• Live Free Lunar eclipse webcast & hands-on lunar eclipse experiments: 2011-06-15 დაარქივებული 2013-06-01 საიტზე Wayback Machine.
• Live-webcast of the lunar eclipse on June 15th, 2011 დაარქივებული 2018-05-12 საიტზე Wayback Machine. , University of Applied Sciences Offenburg/Germany
• Worldwide viewing times for the December 2010 Total Lunar Eclipse დაარქივებული 2023-05-30 საიტზე Wayback Machine.
• Animated explanation of the mechanics of a lunar eclipse დაარქივებული 2011-08-22 საიტზე Wayback Machine. , University of Glamorgan
• Lunar Eclipse time sequence დაარქივებული 2012-03-19 საიტზე Wayback Machine.
• U.S. Navy Lunar Eclipse Computer დაარქივებული 2011-08-13 საიტზე Wayback Machine.