Iosif Stalin

Yosif Stalin (Orıssha, tolıq : Иосиф Виссарионович Сталин, tuwılǵanda Джугашвили (Dzhugashvili), Gruzinshe: იოსებ ჯუღაშვილი (Ioseb Jughashvili); (18 dekabr, 1878 – 5 mart, 1953) Kommunist diktator Ioseb Jugashvilidiń qabıl etken atı. Ol Vladimir Leninnen keyingi Sovet húkimetiniń ekinshi siyasiy basshısı bolǵan. Ol totalitar basshı bolǵan hám tariyxta júdá belgili. Ol millionlap adamlardıń óltiriliwine sebepshi bolǵan. Ol kommunizmniń basqasha túri Stalinizmdi baslaǵan.

Stalin ekinshi dúnya júzlik urıstan aldın Gitler menen birge islesken hám 1939-jılı olar ekewi Polshanı basıp alıw hám ózleri arasında ekige bólisiw haqqında pitim dúzgen. Usılay etip ekinshi dúnya júzlik urıs baslanǵan.

Keyinirek, 1941-jılı, Gitler Stalinge qarsı shıǵadı hám SSSRdı basıp alıw ushın hújim jasaǵan. Bunnan keyin, SSSR Germaniyanı qıyratıw ushın Antigitlerlik koalitsiya menen islese basladı. Aqırı Germaniya jeńiledi, biraq urıs dawamında SSSR basqa mámleketlerge salıstırǵanda adam sanı boyınsha eń kóp joǵaltıwǵa ushıraǵan edi.

Ekinshi dúnya júzlik urıs juwmaqlanǵanda, Sovet armiyası kóplegen Evropa mámleketlerin: Polsha, Chexoslovakiya, Vengriya hám Germaniyanıń bir bólimin iyelep, bul mámleketlerde kommunizm qura basladı.

Stalin ólimine shekem Sovet húkimetin basqarıwdı dawam ettirdi. Stalin mámlekettiń waqıt hám energiaysın qural jaraqqa, kólikke hám qurallı kúshke qaratıp, militarizatsiyanı baslaǵan. Buǵan erisiwde Stalinniń eń áhmiyetli usılı bul Amerikadan yadro quralı jasırın maǵlıwmatların urlap, ózleriniń bombasın islep shıǵıwı boldı. Usı sebepli Salqın urıs baslanadı hám ol 1990-jılı SSSRdıń ıdırawına shekem dawam etedi.

Stalin 1953-jılı insulttan qaytıs boldı. Onnan keyin Sovet húkimetin Nikita Xrushev dawam ettirdi.