Мамлекет башчысы

Мамлекет башчысы – мамлекеттин жогорку өкүлү эсептелген жогорку кызмат (кыйла сейрек – коллегиалдуу орган) адамы, эреже катары, аткаруу бийлигинин алып жүрүүчүсү. Монархиялык мамлекеттерде (Улуу Британия, Швеция, Испания, Япония) М. б. монарх (король, император) болуп саналат, адатта анын бийлиги мыйзамда белгиленген тартипте падышачылык кылуучу бүлөнүн улам бир өкүлүнөн экинчисине мурасталып отурат. Башкаруу республикалык тариздеги өлкөлөрдө: түздөнтүз эл тарабынан (КР, РФ, Мексика), болбосо кыйыр тартипте (АКШ, Аргентина) же көп тепкичтүү шайлоолордо (Италия, ГФР, Индия) шайланган президент М. б. болуп саналат. Президенттик өлкөлөрдө (АКШ, Мексика) бир эле мезгилде аткаруу бийлигинин башчысы болуп саналат. Иш жүзүндө баардык конституциялар М. б-на кеңири укуктарды берет: ал өкмөт башчысын жана министрлерди дайындайт, куралдуу күчтөрдүн жогорку башкы командачысы болуп саналат, мунапыс берүү, вето (тыюу) коюу укугуна ээ, ордендер жана медалдар менен сыйлайт, парламенттин сессияларын чакырат, парламентти (же анын төмөнкү палатасын) таркатуу (президенттик республикалардан башкаларда) укугуна ээ, мыйзам чыгаруу демилгеси менен чыгуу (баардык жерде эмес) укугун пайдаланат ж. б. Дээрлик баардык парламентардык мамлекеттерде М. б-нын ыйгарым укуктары анын атынан өкмөт тарабынан иш-ке ашырылат. КР Президенти М. б., КР жогорку кызмат адамы болуп саналат.

Колдонулган адабияттар

• Юридика аталгылары менен түшүнүктөрүнүн орусча-кыргызча түшүндүрмө сөздүгү. Илимий-маалымдама басылыш/АРД/Чекки долбоору, авторлор жамааты. – Б.: 2005, ISBN 9967-428-14-7