Zirkonium
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Zirkonium of zirkoon is e sjemisch element mit e symboeal Zr en 't atoeamnómmer 40. 't Is e góldkluuerig euvergangsmetaal.
Toepassinge
Zirkonium wuuertj inne industrie veurnamelik gebroek es zirkoon (ZrSiO4) veur 't make van malle die waere gebroek bie 't gete van anger metalen en 't polieste van keramische matterjale. Zirkoon wuuertj ouch waal gebroek es 'ne netuurliken aedelstein in sieräöj. Anger toepassinge zeen:
- Zirkonium is 'ne slechten absorbeerder veur neutrone. Daoveur wuuertj 't in 'n legering mit tin (zircalloy) of magnesium (UNGG-reactore) väölvöljig gebroek es bekleijing veur brandjstofstaven in nucleair installaasjes. Bie abnormaal hoeag temperature (zoeaget 1000 °C) kan 't zirkonium in watergekeuldje reactore 'n reactie aangaon mit water (of stoum) oet 't primair circuit, wobie 't zirkonium oxideertj en óntploefbaar waterstofgaas vriekump. Dit gebeurdje ouch bieje kernramp in Fukushima in mieërt 2011;
- Ómdet zirkonium euver gooj corrosiebestenjige eigesjappe besjik, wuuertj 't inne sjemische industrie gebroek in piepleijinge wo sjemicalieje door waere verveurdj;
- Veur militair toepassingen is zirkonium gesjik in brandjbómmen ómdet 't bie hoeag temperaturen in fijn-verdeildjen toestandj hieël good brendj;
- In legeringe mit niobium vörmp 't bie lieëg temperature supergeleiers en wuuertj 't gebroek bieje perduksje van supergeleiendje magnete;
- Zirkoniumpoejer wuuertj inne pyrotechniek gebroek veur 'ne witte stert bie 'ne vuurpiel te kriege. Es 'n alternatief kan ouch titanium waere gebroek.
Zirkonium(IV)oxied wuuertj houfzakelik gebroek es e keramisch matterjaal. Toepassinge zeen:
- Es gróndj (drager) veur kroeanen en brögken inne tandjtechnieke. Deze gróndj wuuertj vervolges veurzeen van opgebakke porselien womit de tenj waere gevörmp. Zirkonium vervèngk es zoeadanig in toenummendje maot góld en anger metale;
- In laboratoriumglaaswirk, wodoor 't baeter hitsbestenjig wuuertj;
- Veur 't vervaerdige van keramische metser;
- Zirkonium(IV)oxied wirk bie 650 °C es vaste stof elektrolyt en is zoea broekbaart in maettoestèller veure concentratie van zoerstofgaas in anger gaas te maete.