कर्बोदक
कर्बोदक हे कार्बन, हायड्रोजन, आणि प्राणवायूपासून बनलेले संयुग आहे. या संयुगात इतर कुठलेही मूलद्रव्य नसते आणि हायड्रोजन:ऑक्सिजन (प्राणवायू) यांचे गुणोत्तर नेहेमी २:१ या प्रमाणात असते.
सजीवांमध्ये उपयोग
सजीवांमध्ये कर्बोदके अनेक महत्त्वाची कामे पार पाडतात. साखर आणि साखरेची विभिन्न रूपे ऊर्जा पुरवितात. सेल्युलोज झाडांमध्ये संरचनात्मक (बांधणीचा) घटक म्हणून काम करते. "रायबोज" नावाचे कर्बोदक आर.एन.ए.चा तर "डिऑक्सिरायबोज" डी.एन.ए.चा हिस्सा आहे. याव्यतिरिक्त विभिन्न रूपांमधील इतरही अनेक कर्बोदके रोगप्रतिकार, बीजिकरण, रक्तगोठण इ. क्रियांमध्ये महत्त्वाच्या भूमिका पार पाडतात.[१]
रचना :-
पूर्वी कार्बोहायड्रेट हे नाव Cm (H2O)n.सूत्र असलेल्या कोणत्याही कंपाऊंडसाठी रसायनशास्त्रात वापरले जात असे. या व्याख्यानंतर, काही रसायनशास्त्रज्ञांनी फॉर्मल्डिहाइड (CH2O) सर्वात सोपा कार्बोहायड्रेट मानला, तर इतरांनी ग्लाइकोल्डॅहायडसाठी या उपाधीचा दावा केला. आज, हा शब्द बायोकेमिस्ट्रीच्या अर्थाने समजला जातो, ज्यामध्ये केवळ एक किंवा दोन कार्बनयुक्त संयुगे वगळण्यात आले आहेत आणि या सूत्रापासून विचलित होणारे बरेच जैविक कार्बोहायड्रेट समाविष्ट आहेत. उदाहरणार्थ, वरील प्रातिनिधिक सूत्रे सामान्यत: ज्ञात कर्बोदकांमधे हस्तगत करतात असे वाटत असताना, सर्वव्यापी आणि मुबलक कर्बोदकांमधे बरेचदा यातून विचलित होतात. उदाहरणार्थ, कार्बोहायड्रेट बहुतेकदा रासायनिक गट जसे:, सल्फेट (उदा. ग्लायकोसामिनोग्लायकन्स), कार्बोक्झिलिक ऍसिड आणि डीऑक्सी फेरबदल (उदा. फ्यूकोज आणि सियालिक ऍसिड) प्रदर्शित करतात.
नैसर्गिक सॅचराइड्स सामान्यत: साध्या कार्बोहायड्रेट्सने मोनोसाकराइड्स असतात ज्यात सामान्य सूत्र (सीएच 2 ओ) एन असतात जेथे एन तीन किंवा त्याहून अधिक असतात. टिपिकल मोनोसाकेराइडमध्ये एचएच (सीएचओएच) एक्स (सी = ओ) - (सीएचओएच) वाई-एच अशी रचना असते, ज्यामध्ये अनेक हायड्रॉक्सिल गट असलेले एक ldल्डीहाइड किंवा केटोन असते, सामान्यत: प्रत्येक कार्बन अणूवर एक भाग नसतो अल्डीहाइड किंवा केटोन फंक्शनल ग्रुप. ग्लूकोज, फ्रुक्टोज आणि ग्लाइसेराल्डिहाइड्स मोनोसाकेराइडची उदाहरणे आहेत. तथापि, सामान्यत: "मोनोसाकेराइड्स" म्हणून ओळखले जाणारे काही जैविक पदार्थ या सूत्राचे अनुरूप नाहीत (उदा. यूरोनिक idsसिडस् आणि फ्यूकोज सारख्या डीऑक्सी-शुगर्स) आणि अशी अनेक रसायने आहेत जी या सूत्राशी जुळतात परंतु मोनोसाकेराइड्स मानली जात नाहीत (उदा. फॉर्मल्डिहाइड सीएच 2 ओ) आणि इनोसिटोल (सीएच 2 ओ) 6). [13]
मोनोसाकेराइडचा ओपन-साखळी फॉर्म बहुतेकदा बंद रिंग फॉर्मसह असतो जेथे अल्डीहाइड / केटोन कार्बोनिल ग्रुप कार्बन (सी = ओ) आणि हायड्रॉक्सिल ग्रुप (HOH) नवीन सी – ओ – सी पुलासह हेमियासेटल बनवतो.
मोनोसाकेराइड्सना मोठ्या प्रमाणात विविध मार्गांनी पॉलिसेकेराइड्स (किंवा ऑलिगोसाकराइड्स) म्हणून एकत्र जोडले जाऊ शकते. बऱ्याच कार्बोहायड्रेट्समध्ये एक किंवा अधिक सुधारित मोनोसाकराइड युनिट्स असतात ज्यात एक किंवा अधिक गट बदलले किंवा काढले आहेत. उदाहरणार्थ, डीएनएचा घटक, डीओक्सिरीबोज ही रायबोजची सुधारित आवृत्ती आहे; चिटिन हे एन-एसिटिल ग्लुकोसामाइन, ग्लूकोजचे नायट्रोजनयुक्त फॉर्मच्या पुनरावृत्ती युनिट्सपासून बनलेले आहे.
हे सुद्धा पहा
संदर्भ
- ^ Anthea, Maton. ह्युमन बायोलॉजी ॲंड हेल्थ(इंग्लिश मजकुर). pp. ५२–५९.