आघूर्ण

चित्र:Torque mins force, position, and force.svg

बल लावलेल्या बिंदूपासून r एवढ्या अंतरावर एक कण वसला आहे. त्या कणाला F हे बल लावल्यास, त्या बलाचा F_⊥ हा लंब-घटकच आघूर्ण उत्पन्न करू शकतो. हा आघूर्ण τ = r × F या सदिश गुणाकाराएवढा असून त्याचे परिमाण τ = |r| |F_⊥| = |r| |F| sinθ एवढे आहे, तर त्याची दिशा पानातून बाहेरील बाजूस आहे.

आघूर्ण^[१], अर्थात मोटन^[२] (इंग्लिश: Torque , टॉर्क ;) म्हणजे एखाद्या वस्तूला अक्षाभोवती किंवा बिजागरीभोवती फिरवणारी बलाची प्रवृत्ती होय. नुसते बल एखाद्या वस्तूस ढकलते किंवा ओढते; तर आघूर्ण वस्तूला पिळते.

गणितीय सूत्रानुसार बल आणि परिबलभुजा, म्हणजे वस्तूच्या अक्षापासून(किंवा बिजागिरीपासून) बल लावलेल्या बिंदूपर्यंतचे अंतर, यांचा सदिश गुणाकार म्हणजे आघूर्ण होय. सदिश गुणाकारामुळे अर्थातच येणाऱ्या आघूर्णाची राशी सदिश असते.

{\boldsymbol {\tau }=\mathbf {r} \times \mathbf {F} \,\!

{\boldsymbol {\tau }=rF\sin \theta \,\!

यांमध्ये

τ (टो)हे सदिश आघूर्ण असून तोच टो(τ) आघूर्णाचे परिमाण(माप) आहे,

r (आर) हे सदिश अंतर आहे (आघूर्ण मापण्याच्या बिंदूपासून बल लावलेल्या बिंदूपर्यंतचे सदिश अंतर), आणि r हे त्या अंतराचे परिमाण(मोजमाप) आहे,

F (एफ) हे सदिश बल असून, तोच F त्या बलाचे परिमाण(मोजमाप) आहे,

× सदिश गुणाकाराचे चिन्ह आहे,

θ (थीटा)हा बल सदिश व अंतर सदिश यांमधील कोन आहे.

संदर्भ

ब च सं कोनीय परिमाणे
जडत्वाचा जोर
शुद्धगतिकी: कोनीय विस्थापन \| कोनीय वेग \| कोनीय त्वरण \| कोनीय हिसका \| कोनीय धक्का
चलनगतिकी: कोनीय संवेग, आघूर्ण वलन, पीळ

भौतिकशास्त्र