Sassen (Volk)

Verbreeden vun de Sassen üm 500

De Sassen weren en Verband vun germaansche Stämm in’n Noordwesten vun dat hüdige Düütschland un in de hüdigen ööstlichen Nedderlannen. Düsse Verband hett sik woll in dat 3. Johrhunnert tosamenslaten ut de vörmoligen sülvstännigen Stämm vun de Chauken, de Angrivariers un de Cheruskers. Düsse Stämm weern dor al in dat 1. Johrhunnert tohuse.

De Sassen hebbt nix to doon mit dat Bundsland Sassen. De Inwahners vun dat Bundsland sünd in de düütsche Oostkolonisatschoon to’n groten Deel ut fränksche, slaawische un annere Wuddeln wussen. De Graaf vun Meißen hett bloß de Titel van de Hartog vun Sassen kregen un denn hefft se ok sien Land „Sassen“ nömmt. To’n Ünnerscheed vun düsse hüdigen Bundsbörgers warrt later to dat Volk vun de Sassen ok Neddersassen seggt, un to’n Ünnerscheed von de Sassen, de nah Grootbritannien utwandert sind, warrt de Sassen Oltsassen nömmt.

Kaiser Karl de Grote hett dat sassische Rebeet innahmen un de Sassen döpen laten. Dörtig Johr Krieg harr Karl bruukt, dat he de Sassen överwinnen kunn. Denn hett he in Veern an de Aller sien Blootgericht hollen un allerhand sassische Lüüd en Kopp körter maakt. Dat is in de histoorsche Wetenschop ümstreden, wo veel dat woll ween sünd. Sünnerlich geiht dat dor üm de Masse vun 4500 Lüde, de Einhard in siene Vita angifft. De meisten Forschers hüütodaag meent, dat weer överdreven[1]. Later kemen denn mit de Ottonen ok Sassen op den Kaiserthron vun dat Hillge Röömsche Riek.

Wo de Sassen tohuse weern

919–1125 Sassen in dat Hillge Röömsche Riek, vun William R. Shepherd

De germaanschen Stämm vun de Sassen weern tohuse in de nedderdüütschen Kuntreien twuschen Südersee (hüde: Iesselmeer), de Gegend twuschen Werser un Elv un nöördlich vun de Elv in Holsteen (bit an de Eider hen.

Mit de Tiet hefft sassische Stämm grote Delen vun dat hüdige Noordwestdüütschland un de ööstlichen Nedderlannen innahmen. De Stämm, de dor wohnen döen, hefft se an jem ehrn egen Verband anslaten. Tolest weern dat in dat 6. un 7. Johrhunnert dat Hamaland (dat hüdige Westmönsterland), de Brukterers ehr Land (dat hüdige Mönsterland un dat nöördliche Ruhrrebeet) un de Tubanten (hüdigendags de Landschop Twente in de nedderlannsche Provinz Oaveriessel).

Groff tohopenfaat, siedeln de Sassen denn in de ööstlichen Nedderlannen, in dat hüdige Westfalen, in Neddersassen mit Utnahm vun de Delen, wo de Fresen in leven döen, in Holsteen un in de nöördlichen Delen vun Sassen-Anholt.

Naam

Wo de Naam vun den Stamm herkamen deit, is nich ganz klaar. Faken warrt seggt, de antiken Schrievers, de düssen Naam upbringen döen, de harrn em woll vun dat Slagmess afleit’, dat bi de Sassen in Swung weer. Düt Mess oder Sweert dreeg den Naam „Sax“[2]. Ok in de Sassen ehre Sagen speelt düt Mess en Rull. In dat Annoleed ut dat late 11. Johrhunnert heet dat: : "von den mezzerin alsô wahsin, wurdin si geheizzin Sahsi". In en Handschrift ut dat late 8. Johrhunnert warrt en Gott mit Naam „Saxnot“ nömmt. In düt Sassisch Doopverspreken heet dat, nich bloß de Gödder Wodan un Donar, de allerwegens bi de Germanen anbeedt wurrn sünd, scholl en Sasse afswören, wenn he sik döpen leet, man ok den Gott Saxnot. Harrn se ehrn Naam amenne na düssen Gott kregen? Dat is hüdigendags nich mehr bekannt, ob dat blangen „Sassen“ (Ooldsassisch: sahso) noch annere egen Naams geven hett för düssen Stamm.

Angelsassen

Vun dat 3. Johrhunnert af an warrt in röömsche Borns klaagt över sassische Seerövers. In dat 5. Johrhunnert wannern denn Sassen, Angeln un Jüten in den Süüdoosten vun England in (Kiek ok: Hengist un Horsa). Dor hefft se sik tohopenslaten to de Angelsassen un de Kelten, de dor tohuse weern, mit Gewalt unnerkregen un jem dat Land wegnahmen. Denn hefft se dor för en paar Johrhunnerten dat Seggen harrt. In de Keltschen Spraken is de Sassen ehr Naam as Naam för de Englänner bruukt wurrn (Irisch Gäälsch: „Sasana“, „Sasanach“, Schottsch Gäälsch: „Sasunn“, „Sasunnach“). De hüdige Naam „England“ kümmt vun de „Angeln“ her, man Landschopsnaams, as Wessex („Westsassen“), „Essex“ („Oostsassen“), „Sussex“ un „Middlesex“ („Middelsassen“) wiest klaar up de Sassen hen.

Chauken

Na Berichten ut dat 4. Johrhunnert siedelt de Chauken just in desülvigen Länner, wo just to desülvige Tied ok de Sassen tohuse sünd. Nu gifft dat avers rein gor keen Henwiesen up Striet oder Krieg twuschen düsse beiden Völker. Dorüm warrt annahmen, de Chauken weern woll dortieds en Deelstamm vun de Sassen ween oder de Sassen un de Chauken harrn sik in Freden tosamenslaten to den gröttern Verband vun de „Sassen“.

Verfaten

Mit de grote Völkerwannern harrn de Sassen up dat Faste Land meist nix to kriegen harrt. Bit hen to de Dage vun Karl den Groten, as de jem unnerkriegen dö, sünd se bi jem ehre ole Germaansche Stammverfaten bleven. Dat bedüüd, se harrn keen König un kemen tohopen up jem ehr „Ding“, wenn Fragen vun de Politik to regeln weern. To’n Ding versammeln sik denn in Marklo al free Sassen. Hartöög geev dat bloß in’n Krieg. As Afordenten för dat „Ding“ hefft de verscheden Deel- oder Unnerstämm vun de Sassen dor „Gohförsten“ oder Försten vun den Stamm henstüürt. De schollen för jem ehre Deelstämm snacken un verhanneln. Man bi de Sassen weer dat anners, as bi annere germaansche Stämm. De Gohförsten weern nich de Herrn över dat Land, för dat se afordent weern. Dat höör jem nich to.

Düsse ole free Ordnung vun de sassischen Deelstämm is in Karl den Groten siene Sassenkriegen in’n Dutt gahn, man Karl hett doch 802 de Lex Saxonum rutgahn laten un dor de Sassen ehre egenen Gesetten mit geven.

Gohe

Alltohopen geev dat in dat ole Sassenland dree Gohe. Dat is avers nich klaar, ob düsse Indelen nich eerst vun de Franken na ehrn Sieg in de Sassenkriegen vörnahmen wurrn is.

  1. Westfalen: De westliche Deel vun dat Sassenland rund um de Strööm Ruhr, Sieg, Lippe un Eems. Dat is dat hüdige Mönsterland över Ossenbrügge bit an de Grenz na Freesland hen. In’n Süden höör dor dat hüdige ööstliche Ruhrrebeet to un dat Suerland, in’n Westen de hüdigen nedderlannschen Provinzen Oaveriessel un Drenthe.
  2. Engern: De Deel in’e Midden vun dat ole Sassenland rund üm de Strööm Werser, Diemel, Leine un Aller. Dor höört dat ööstliche Suerland oder Westfalen an de Werser to vun Hannobersch Münnen bit över Minnen, ok de Kuntreien üm Chöttingen, bit an de ünnere Leine bi Hannober, rup na Holsteen un Freesland.
  3. Oostfalen: De ööstliche Deel vun dat ole Sassenland, rund um de Strööm Aland, Ohre, Saale, Oker, Bode. In’n Oosten güng dat bit an de Elv in de Gegend um Meideborg to. Ok Bruunswiek, Hilmessen, Halverstadt un de Horz höörn dor mit to.

Bloß de Naam vun „Westfalen“ warrt hüde noch för en Landschop bruukt. De Naams „Engern“ un „Oostfalen“ sünd verschütt gahn, nadem dat Hartogdom vun den Stamm Sassen uplööst wurrn is, as Hinrich de Lööw 1180 ünner Rieksacht kamen weer. Bloß in den Titel vun den Herrscher vun dat jüngere Hartogdom Sassen bleev de Naam vun „Engern“ lebennig. He heete „Hartog vun Sassen, Engern un Westfalen“. Oostfalen bleev toeerst noch en Deel vun den Naam vun den Oostfalengau. Wat de Plattdüütsche Sprake angeiht, is dat Oostfäälsch en vun de dree groten Dialektgruppen, blangen Noordneddersassisch un Westfäälsch.

Westfalen

De Westfalen leven tomeist twuschen dat Vörland vun’n Rhien, dat Mönsterland, de Middelruhr, dat Suerland un de Werser. De Naam bedutt so veel, as „Westlüde“ oder „Westsassen“. Toeerst is he to höörn in Karl den Groten siene Tied. In de leste Tied hefft Wetenschopplers dor an twiefelt, ob de Westfalen överhaupt to dat Volk vun de Sassen tohöörn döen. Dat fallt up, dat archäoloogsche Funnen düütlich maakt, dat de Lüde in Westfalen al in dat 6. Johrhunnert stark ünner Indruck vun de Franken stahn hefft. Man to de Franken torekent weern konnen se ok nich. Hüdigendags sütt dat so ut, as wenn de fränkschen Eroverungen jem eerst dorto nödigt harrn, sik up de Siet vun de Sassen to stellen. Eerst de Franken hefft jem denn na ehrn Sieg gegen de Sassen as en Deel vun de Sassen ankeken, ofschoonst se an un for sik egenstännig weern.[3]

Oostfalen (Saxoniae Orientalis)

De Oostfalen („Oostlüde“) hefft twuschen Werser un Elv leevt. Vörmols harrn in düsse Kuntreien de Döringers leevt. Sassen sünd dor eerst in dat 7. bit 10. Johrhunnert hentagen un hefft dat besiedelt.

Engern

De Engern seten bi de Sassen in de Midden. Se leven an de Werser, twuschen Oost- un Westfalen. Up jem ehr Land liggt de Dingstäe vun Marklo an de Werser. Dat sütt so ut, as wenn „Engern“ (up Latiensch: „Angarii“) en korte Form vun den Naam vun de Angrivariers weer. De weern denn woll een vun de wichtigen Deel- oder Ünnerstämm vun de Sassen.

Noordalbingiers

As de Naam al seggt (latiensch „albis“ heet „Elv“), leven de Noordalbingiers in’n Noorden vun’e Elv. De ööstliche Deel vun düt Land (Oostholsteen) is in’t 8. Johrhunnert veloren gahn an de Slawen, de vun Oosten her inwannert sünd. Eerst in dat hoge Middelöller hefft de Grafen vun Holsteen dat wedder unnerkregen. De Sassen ehr Rebeet grenz in’n Noorden an de Eider un de Levensau (nöördlich vun Kiel), in’n Oosten an de Schwentine un bloß an de Kieler Föör lang dat bit na de Oostsee ran.

Historie

Korte Krönk

  • 100 De röömsche Schriever Tacitus vertellt vun de Ingvaeonen, wat de Vöröllern vun de Sassen, de Fresen un de Jüten weren. De Ingvaeonen seten an de Noordsee.
  • 200-400 De Sassen breedt sik vun Holsteen na Süden ut un sitt nu ok in Westfalen un Ostfalen.
  • 300-500 Sassen, Angeln un Jüten seilt na Grootbritannien. Dor sünd dat denn de Angelsassen. Ut dat süüdlich Britannien warrt England
  • üm 530 De Sassen kaamt bit an den Rhien.
  • af 596 De Angelsassen warrt Christen
  • 718 De franksche Huusmeier Karl Martell treckt tegen de Sassen, vun wegen dat de Sassen de Neustriers hülpen harrn.
  • 743 De franksche Huusmeier Karlmann grippt de Sassen an, vun wegen dat se Hertog Odilo vun Bayern hülpen harrn
  • Sassenkriegen
    • 772 Kaiser Karl de Grote fangt sien Krieg mit de Sassen an, maakt de Eresborg (Stadtbjerge bi Patterbuorn) platt un demoleer de Irminsul, wat en sassischet Hilligdom weer.
    • 773 Karl mutt na Italien. De Sassen sünd nich fuul un hoolt sik de Eresborg trüch.
    • 774/775 Karl maakt wedder en Kriegstog tegen de Sassen. Wedder hoolt he sik de Eresborg un dorto de Sigisborg. Bi Höxter geiht he över de Werser un treckt tegen de Ostfalen.
    • 776 Karl wedder na Italien. De Sassen hoolt sik de Eresborg un de Sigisborg trüch.
    • 777 In de Karlsborg in Patterbuorn höllt Karl sien Heerschau. Dor köömt ok Sassen un laat sik döpen.
    • 779 Hartog Widukind fangt den Guerillakrieg tegen de Franken an. Karl mutt bit an de Ilv trecken.
    • 782 Karl maakt sien Blootgericht in Veern an de Aller. He laat allerhand Sassen den Kopp afslahn.
    • 783 Slacht bi Deppelt un Slacht an de Hasel. De Sassen verleert un Widukind geiht in de Widukindsborg bi Rulle in’t Ossenbrügger Land.
    • 784 Slacht in Dreingau
    • 785 Karl fangt Widukind un Widukind laat sik döpen.
    • 792-795 De Sassen stahn wedder tegen de Franken op.
    • 796-799 Karl treckt wedder tegen de Sassen
    • 804 De letzt Opstand vun de Sassen warrt vun Karl un sien Franken nedderslaan.
  • 1106-1137 Hertog Lothar von Supplingborg
  • 1142-1180 Hertog Hinnerk de Lööw
  • 1076 Adam vun Bremen schrifft sien Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum, wo he ok veel vun de Sassen vertellt.

Sassen siene grote Tied

In dat Johr 919 is Hinrich I. ut dat Huus vun de Liudolfingers düütschen König wurrn. He weer de eerste Hartog vun Sassen, de up den düütschen Throon keem. Na em kemen de eersten düütschen Kaisers Otto de Grote, Otto II. un Otto III.. As Hinrich II. 1024 storven weer, dor weer de Tied vun de sassischen Kaisers al wedder vörbi. Man vör düt ene Johrhunnert hett dat Gewicht vun Politik un Kultur in dat Hillge Röömsche Riek in dat Rebeet vun de Sassen legen.

Dat geiht bargdal ünner Hinrich den Lööwen

As Hinrich de Lööw 1180 ünner de Rieksacht keem, vunwegen dat he den Kaiser Frerich Barbarossa mit sien Heer nich na Italien folgen wull, dor hett de Kaiser dat ole Hartogdom vun den Stamm vun de Sassen tweislahn. Westfalen hett he an de Kark övergeven, Hinrich de Lööw dröff bloß Bruunswiek un Lüümborg beholen. De Försten un Bischöp in de vörmolig sassischen Länner verklaar de Kaiser för rieksunmiddelbor. Un bloß an en lüttjen Deel vun dat Land, an de Elv, bleev noch de Naam vun dat Hartogdom Sassen klehm.

Böversassen un Neddersassen

Dat duur en paar Johrhunnerten, dor kreeg de Markgraaf vun Meißen düt Stück Land. Dat weer Frerich I. vun Sassen. Sien Ökelnaam weer „de Strietbüdel“. An’n 6. Januar 1423 kreeg he dat Land un dor denn ok den Titel vun en Hartog mit. Vunwegen dat he bitherto bloß en „Markgraaf“ ween weer, leet he sik nu „Hartog vun Sassen“ nömen. So wanner de Titel vun den Hartog vun Sassen vun dat ole Sassenland ut in de Gegend vun dat hüdige Bundsland Sassen. Nu lä dat „nee“ Hartogdom Sassen in en Land, den sienen vörmoligen Inwahners de Döringers ween weern. Düt Land kreeg för en lange Tied den Naam „Böversasssen“, dat Land un Volk vun de olen Sassen heete vun dor af an „Neddersassen“. Na dat Enne vun dat Königriek Hannober un vun dat Land Preußen (dor harr Hannober vun 1866 af an tohöört), is düsse Naam „Neddersassen“ na den Tweeten Weltkrieg as Naam vun dat hüdige Bundsland wedder rutkregen wurrn.

Spraken

  1. De neddersassischen Sassen hefft de Ooldsassische Sprake snackt. Jem ehre Sprake weer denn ok de Grundlaag för dat Angelsassische, wat nu wedder de Grundlaag för de hüdige Engelsche Sprake weer. To’n Anfang weer dat Ooldsassische to’n Deel dichter bi dat Ooldengelsche, as bi dat Ooldhoochdüütsche. Later hett sik denn avers de Engelsche Sprake vunwegen de Normannen un allens, wat de in England up’n Kopp stellt hefft, heel un deel verännert.
  2. Ut de Ooldsassische Sprake hett sik mit de Tied in dat Middelöller de Middelnedderdüütsche Sprake utspunnen. Dor is denn later dat hüdige Plattdüütsch vun wurrn. So weert hüdigendags in de Kuntreien, de vörmols vun de olen Sassen besiedelt wurrn weern, jummers noch, blangen Hoochdüütsch, en ganze Reeg vun plattdüütsche Dialekten snackt.
  3. De hoochdüütsche Dialekt in Böversassen, in den Freestaat Sassen, in Oost-Döringen un in dat süüdliche Sassen-Anholt, wo de Lüde hüdigendags „Sassisch“ to seggen doot, is en Unnergrupp vun de Oostmiddeldüütsche Sprake un höört dor to de Döringsch-Böversassischen Dialektgrupp vun de hoochdüütschen Spraken.

Literatur

  • Bremer Archäologische Blätter, Biheft 2/2000 to de Utsellen mit glieken Naam in dat Focke-Museum: „Siedler, Söldner und Piraten“, Chauken und Sachsen im Bremer Raum, © Der Landesarchäologe Bremen, ISSN 0068-0907.
  • Torsten Capelle, Die Sachsen des frühen Mittelalters, Stuttgart 1998, ISBN=3-8062138-4-4
  • Torsten Capelle, Matthias Springer, Heinrich Tiefenbach, „Sachsen“, in: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde, Band 26, Berlin/New York, 2004|Siet 24–60, ISBN=3-11-017734-X
  • Wilhelm Gebers, Auf dem Weg nach Walhall – Die Pferde der Altsachsen – Begleiter in Leben und Tod, Lohne, 2004, ISBN=3-9808151-8-8
  • Bruno Krüger (Rutgever), Die Germanen – Geschichte und Kultur der germanischen Stämme in Mitteleuropa. Handbuch in 2 Bänden, Berlin, 1983
  • Hans-Jürgen Häßler, Niedersachsens frühe Bevölkerung: Die Altsachsen der spätrömischen Kaiserzeit und des frühen Mittelalters, Hannober, 2004, ISBN=3-8999509-4-1
  • Matthias Springer, Die Sachsen, Kohlhammer, Stuttgart, 2004, ISBN=3-17-016588-7 (allens Hoochdüütsch)

Up Platt is nix över de Sassen rutkamen.

Weblenken

Borns

  1. ↑ de:Sachsen (Volk), dor is de ganze Diskuschoon upföhrt un de Borns sünd ok angeven
  2. ↑ Albert Genrich: Der Name der Sachsen - Mythos und Realität. In: Studien zur Sachsenforschung, 7. S. 137 - 144, Verlag August Lax, Hilmessen 1991
  3. ↑ Kristina Nowak: "Der Krieg gegen die 'Sachsen' - Ein Beitrag zur ethnischen Identität in Westfalen", in: Ralf Molkenthin / Bodo Gundelach (Rutg.): De Ludo Kegelorum, Beiträge zur Ernennung Dieter Schelers zum Honorar-Professor, Morschen 2008, S. 9-19; Kristina Nowak: "Geschichte wird von Siegern geschrieben...., Quellen des 6. bis 9. Jahrhunderts und der archäologische Kontext in Westfalen", in: Henriette Brink-Kloke (Rutg.); "Die Herrschaften von Asseln, Ein frühmittelalterliches Gräberfeld am Dortmunder Hellweg", München, Berlin 2007, S. 89-94