Grunnstoffet titan

22 Scandium ← Titan → Vanadium ↑ Ti ↓ Zr Heile tabellen
Generelle eigenskapar
Namn, kjemisk symbol, atomnummer	Titan, Ti, 22
Kjemisk serie	Transisjonsmetall
Gruppe, periode, blokk	4, 4, d
Tettleik, hardleik	4507 kg/m3, 6 (ikkje SI)
Utsjånad	Sølvkvitt
Atomeigenskapar
Atommasse	47,87 u (ikkje SI)
Atomradius (berekna)	140 (176) pm
Kovalent radius	136 pm
Ioneradius	68 pm (ladning: +4)
van der Waals radius	(?) pm
Elektronkonfigurasjon	[Ar]${\displaystyle 3d^{2}4s^{2}$
Elektron per energinivå	2, 8, 10, 2
Oksidasjonstrinn (oksid)	+3, +4 (Amfotært)
Krystallstruktur	Heksagonal
Fysiske eigenskapar
Tilstandsform	Fast stoff
Smeltepunkt	1935 K (1662°C)
Kokepunkt	3560 K (3287°C)
Molart volum	10,64 cm3/mol
Fordampingsvarme	425,2 kJ/mol
Smeltevarme	16,11 kJ/mol
Damptrykk	0,49 Pa ved 1933 K
Ljodfart	4140 m/s ved 293,15 K
Diverse eigenskapar
Elektronegativitet	1,54 (Paulings skala)
Spesifikk varmekapasitet	523 J/(kg·K)
Elektrisk konduktivitet	2,34 MS/m
Termisk konduktivitet	21,9 W/(m·K)
Ioniseringspotensial	658,8 kJ/mol
Mest stabile isotopar
Iso- top Naturlegførekomst Halverings- tid (ikkje SI) NM NE MeV (ikkje SI) NP 44Ti (kunstig) 63 år ε 0,268 44Sc 46Ti 8,0% (stabil) 47Ti 7,3% (stabil) 48Ti 73,8% (stabil) 49Ti 5,5% (stabil) 50Ti 5,4% (stabil)
SI-einingar og STP er brukt unntatt der det er avmerkt

Sjå òg: Titan (fleirtydingsside)

Titan er eit metallisk grunnstoff med kjemisk symbol Ti og atomnummer 22. Det er eit transisjonsmetall og er plassert i gruppe 4 i periodesystemet. Stoffet vart oppdaga av ulike forskarar på 1790-talet. Namnet kjem frå titanane, som var ei gudeslekt av himmelens og jordas born i gresk mytologi, og jordas første søner i romersk mytologi.

Titan har høg styrke i forhold til vekta, og blir brukt åleine eller i legeringar som materiale til romrakettar, jetfly, ubåtar, verktøy samt tennis- og squash-racketar. Vanlege titanlegeringar inneheld jern og aluminium. Det kjemiske stoffet titandioksid har ein stabil, kvit farge og er mykje brukt i måling.

Titan vart oppdaga i england av William Gregor i 1791. Han oppdaga grunnstoffet i mineralet ilmenitt. Omtrent samstundes laga Franz Joeseph Muller ein liknande substans utan at han greidde å identifisera stoffet. Fleire år seinare vart grunnstoffet igjen oppdaga uavhengig av dette. Denne gong av Martin Heinrich Klaproth som gav det namnet titan.

Reint metall har vore vanskeleg å utvinna, og vart først danna i 1910. Først i 1946 vart det brukt utanfor laboratorium, etter at William Justin Kroll viste at kommersiell produksjon kan skje ved reduksjon av titantetraklorid med magnesium etter Krollprosessen.

Titan førekjem blant anna i mineralet ilmenitt, som er råstoff for titanproduksjon i Noreg. Dei viktigaste norske titanprodusentane er Titania A/S, Tinfos, og Kronos Titan A/S.

Titan har vanlegvis oksidasjonstal 4 i sambindingar, men kan òg ha oksidasjonstal 3.

Titanmetall er dekt av eit oksidlag som vernar det. Metallet kan brenna i luft. Da vert titandioksid og titannitrid danna.

Ti + O₂ → TiO₂ 2Ti + N₂ → TiN

Titan reagerer vanlegvis ikkje med basar.

• Periodesystemet
• Grunnstoffliste
• Isotoptabell

• WebElements.com - titan
  Denne kjemiartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.