Dinastia Sui

Legissètz un «bon article».

La dinastia Sui es una dinastia imperiala chinesa que reinèt de 581 a 618. Capitèt de tornar unificar l'Empèri après lo Periòde dei Dinastias dau Nòrd e dau Sud e foguèt remplaçada per la dinastia Tang. Pasmens, en despiech de son existéncia relativament brèva, la dinastia Sui ocupa una plaça importanta dins l'istòria de China gràcias a sei reformas e sei trabalhs destinats a assegurar l'unitat politica dau país. D'efiech, sei sobeirans restaurèron leis institucions imperialas e metèron en plaça un poder centrau fòrt qu'aguèron una influéncia importanta sus lei dinastias seguentas. Pasmens, s'engatjèron tanben dins de guèrras murtrieras e costosas en Corèa e en Vietnam. A la fin deis ans 610, la pression fiscala e lei desfachas militaras menèron a una multiplicacion dei revòutas de païsans e de garnisons. En 617-618, lei rebèls ocupavan la màger part de l'Empèri. Un generau reversèt alora lei Sui e fondèt la dinastia Tang.

Istòria

La formacion de la dinastia

Après la casuda de la dinastia Han en 220 apC, China conoguèt un periòde d'invasions nomadas e de fragmentacion politica. Dich Periòde dei Dinastias dau Nòrd e dau Sud, es marcat per l'aparicion e la disparicion rapida de reiaumes instables. En 577, la dinastia Zhu dau Nòrd conquistèt ansin lo Reiaume dei Qi dau Nòrd, çò que li permetèt d'aquistar una poissança umana fòrça superiora ai reiaumes dau sud dau país. Yang Jian, ministre e generau Zhu aguent tengut un ròtle important dins aquela guèrra, s'impausèt pauc a cha pauc coma lo personatge centrau de l'Estat Zhu. En 581, èra regent, sa filha èra emperatritz doairiera e son gendre, l'emperaire Jingdi, èra un enfant. Aquela annada, organizèt donc sensa dificultat un còp d'Estat que li permetèt de venir emperaire sota lo nom de Sui Wendi. Per consolidar son poder, executèt 59 princes de la dinastia precedenta^[1].

En defòra de l'eliminacion de l'ostau dei Zhu dei Nòrd, Sui Wendi organizèt la legitimitat de sa dinastia en se dotant d'una genealogia li permetent de liar sa familha a Yang Zhen, un important foncionari au servici de la dinastia Han. Maugrat l'ostilitat de l'aristocracia militara dau nòrd-oèst qu'èra lo còr de l'armada, Wendi aboliguèt tanben lei discriminacions en plaça còntra lei Han, lo grop etnic majoritari en China. Aquò li permetèt d'obtenir lo sostèn de l'elèit confucean, qu'èra la basa de l'administracion, e de metre en plaça una importanta politica de lucha còntra la corrupcion e lo nepotisme.

Sei reformas aguèron un efiech decisiu per sa volontat de reünificar China en li donant la possibilitat de crear de fòrças terrèstras e navalas considerablas^[2]. De mai, per minar la combativitat dau Reiaume Chen, poissança principala dau sud, aguèt l'idèa de pagar d'agitators destinats a propagar de rumors negativas sus lo rèi Chen Shubao. Après de combats navaus importants lòng dau Fluvi Blau, la resisténcia terrèstra foguèt febla e China foguèt tornada unificar en 589. Pasmens, quauquei mes après aqueu succès, una revòuta populara necessitèt lo mandadís d'un important còrs expedicionari per tornar sometre la populacion^[3][4].

La consolidacion de son poder per Wendi

Fins a sa mòrt, Wendi renforcèt son poder. Per aquò, seguiguèt tres aisses principaus. Lo premier foguèt l'organizacion de trabalhs importants destinats a construrre d'infrastructuras susceptiblas de facilitar lei comunicacions e lei transpòrts. La pus coneguda es lo Grand Canau, mai ordonèt tanben la construccion sistematica de graniers per defugir lo poiriment dei grans. L'idèa èra de regular lo mercat per estabilizar lei pretz e de luchar còntra lei faminas^[5]. Aquò entraïnèt la creacion d'impòsts fòrça importants, mai lei recòltas bònas dau periòde limitèron lo maucontentament.

Lo segond aisse de la politica de Wendi foguèt d'afeblir lei pòbles de l'estèpa e de restaurar la Granda Muralha, largament abandonada après la casuda dei Han. A aquela epòca, la menaça majora èra lo Khanat Gokturk establit entre la Mar d'Aral e Manchoria. Mai, lei Gokturk èran pus interessats per Crimèa e Pèrsia, çò que permetèt ai Chinés de favorizar lei desacòrdis intèrnes au sen dau Khaganat. En 603, se devesiguèt entre doas faccions regularament en guèrra. Aquelei conflictes entraïnèron sa disparicion progressiva entre 630 e 657. Lo sostèn de l'aristocracia militara dau nòrd-oèst, d'origina xianbei – un autre pòble nomada – melhorèt la defensa dei frontieras còntra leis incursions vengudas de l'estèpa.

Enfin, Wendi revendiquèt militarament la senhoriá sus lei regions perifericas de l'Empèri qu'èran estadas vassalas de China. Pasmens, lo reiaume corean de Goguryeo refusèt de reconéisser son autoritat. Aquò aumentèt mai lei despensas estatalas car lei Coreans resistiguèron victoriosament ais atacas chinesas. De mai, poguèron menar de còntra-ofensivas dins certanei províncias de l'Empèri.

Lo rèine de Sui Yangdi e la casuda dei Sui

A la mòrt de Wendi, son fiu Yangdi li succediguèt. Contunièt la politica de son paire, mai multipliquèt lei maubiais. Premier, decidèt de s'apielar sus leis elèits confuceans en renforçant lo sistèma tradicionau de recrutament dei foncionaris basat sus lei concors imperiaus. Aquò li permetèt d'obtenir lo sostèn deis elèits letruts dau Sud mai perdiguèt aqueu de l'aristocracia militara sinoxianbei. Aumentèt pereu l'amplor dei construccions decididas per son paire, çò qu'aumentèt leis impòsts. Enfin, contunièt leis expedicions en Corèa onte lei campanhas desastrosas entraïnèron la pèrda de centenaus de miliers d'òmes^[6]. En Vietnam, se l'expedicion Sui ocupèt lo nòrd dau país e infligiguèt una desfacha au reiaume de Champa, seis efectius foguèron decimats per lo paludisme^[7].

Aquò entraïnèt de revòutas dins l'Empèri que necessitèron la mobilizacion d'armadas novèlas. Aquò agravèt la pression fiscala e la manca de trabalhaires menèt a de faminas. Per defugir la conscripcion, de fenomèns apareguèron de mutilacions volontàrias dins lei zònas de recrutament e un decrèt imperiau foguèt necessari en 642 per reprimir – amb la pena de mòrt – aquela practica. Pasmens, la situacion se desgradèt rapidament. En 617, au mens 11 armadas rebèlas ocupavan una partida dau territòri e d'incursions turcas devastavan lo Nòrd. Yangdi se refugièt dins lo Sud e se desinteressèt pauc a cha pauc deis afaires de l'Estat. Foguèt finalament assassinat en 618 per de conselhiers.

Au Nòrd, lo generau Li Yuan, lo futur emperaire Tang Gaozu, prenguèt lo poder e proclamèt emperaire Sui Gongdi, un felen de Sui Yangdi. Pasmens, aquel emperaire èra unicament una mariòta contrarotlada per son protector. En 618, Gongdi foguèt forçat de li laissar lo poder e Li Yuan fondèt la dinastia Tang que capitèt de tornar unificar China vèrs 624.

Institucions e organizacion dau poder

Lo poder imperiau

La dinastia Sui es a l'origina dau sistèma dei Tres Departaments e Sièis Ministèris que foguèt adoptat per plusors dinastias ulteriors. Lo govèrn centrau èra ansin compausat d'un secretariat centrau, d'un burèu deis afaires militars e d'un burèu encargat de l'economia e dei finanças. En causa de la complexitat de son pretzfach, lo tresen burèu èra devesit en sièis seccions especializadas (personaus, revenguts, rites, guèrra, justícia e trabalhs). L'emperaire èra lo sobeiran absolut de l'Empèri e aviá lo drech de cortcircuitar l'aparelh d'Estat ò de prendre de decisions non sostengudas per sei conselhiers.

Per recrutar lei foncionaris necessaris au foncionament de l'administracion, Sui Yangdi institucionalizèt lei concors imperiaus en 605. Se l'idèa d'un tau concors èra ja presenta durant lo periòde Han, venguèron desenant un element centrau de la societat e de l'Estat. O demorèron fins a son abolicion en 1905. Lo programa èra format dei classics confuceans e d'obratges de drech e d'aritmetica.

Lei fòrças armadas

L'armada Sui eiretèt dau sistèma de mobilizacion dei Zhu dau Nòrd qu'es dich fubing. Aqueu modèl èra basat sus un ensemble de circonscripcions territòrialas e de païsans soudats, de 21 a 60 ans, que formavan una ret de milícias. Lei milicians recebián de tèrras e sa posicion èra ereditària. Segon la distància entre lor vilatge e lo capluòc de lor circonscripcion, devián passar de duradas mai ò mens importantas au sen dei fòrças d'activa. Leis oficiers èran de militars professionaus recrutats sus la basa d'examens. Aqueu sistèma aviá plusors avantatges car permetiá d'entretenir de fòrças importantas sensa pagar de sòudas tròp costosas. De mai, en causa de l'ereditat de la posicion, menèt a la formacion de colonias militaras que melhoravan fòrça la defensa dei províncias. En revènge, coma lei milicians entretenián son equipament gràcias a sei recòltas, èra necessari de permetre ai soudats de s'entornar regularament en cò d'elei^[8]. Ansin, lo fubing èra mai que mai adaptat per la defensa ò per l'organizacion de còrs expedicionari.

I aviá tanben de fòrças permanentas dotadas d'un equipament superior e, subretot, encargadas de missions pus especializadas. En particular, lei Sui dispausavan d'una cavalariá pesuca que portava d'armaduras pesucas^[9]. Lei Sui avián egalament una marina militara.

Leis evolucions culturalas e socialas

Lo renforçament de l'unitat chinesa

Lo periòde Sui es una epòca de transicion entre la China Antica e l'Empèri dei periòdes seguents. D'efiech, lo sistèma politic e governamentau imaginat per Wendi foguèt adoptat per lei Tang amb solament quauquei modificacions menoras. Lei grands trabalhs, especialament la construccion dau Grand Canau e lo renfòrçament de la Granda Muralha, facilitèron lei comunicacions e renforcèron pauc a cha pauc l'idèa d'una unitat culturala e politica chinesa « naturala ».

Lo desvolopament dau bodisme chinés

Lo bodisme arribèt en China a la fin dau periòde Han en seguissent la Rota de la Seda. La feblessa dei reiaumes e dei principats eissits de la fragmentacion politica consecutiva a l'afondrament de l'Empèri Han aviá favorizat sa difusion car provesissiá un quadre capable de completar, e de còps de remplaçar, l'autoritat limitada dei sobeirans dau periòde. Au sègle VI, lo bodisme èra donc ben implantat dins lo país e de corrents bodistas chinés èran ja apareguts coma l'escòla Tiantai.

Wendi e son esposa se convertiguèron donc a aquela religion e l'utilizèron per consolidar son poder. En 601, l'emperaire ordonèt la distribucion de relíquias de Boda a plusors temples chinés e encoratjèt la difusion dau saber bodista au sen dau pòble. Se presentèt tanben coma un rèi Chakravartin, es a dire un sobeiran capable d'intrar en guèrra per protegir lo bodisme^[10].

La literatura

La literatura de l'epòca Sui es subretot marcada per la poesia. Pasmens, au contrari d'autreis aspèctes, l'art literari s'alunchèt gaire dei corrents poëtics dau Periòde dei Dinastias dau Nòrd e dau Sud^[11]. Au contrari, i a una continüitat amb lei poètas d'aqueu periòde e amb aquelei de l'èra Tang. Lei poètas pus importants de la dinastia foguèron probablament l'emperaire Sui Yangdi e Dòna Hu, una de sei concubinas.

Annèxas

Liames intèrnes

Bibliografia

• (en) R. M. Barnhart et al., Three thousand years of Chinese painting, New Haven, Yale University Press, 1997.
• (en) David A. Graff, Medieval Chinese Warfare, 300-900, Londres e Nòva York, Routledge, coll. « Warfare & History », 2002.
• (en) Mark Edward Lewis, China Between Empires : The Northern and Southern Dynasties, Cambridge e Londres, Belknap Press of Harvard University Press, coll. « History of imperial China », 2009.
• (en) Mark Edward Lewis, China's Cosmopolitan Empire : The Tang Dynasty, Cambridge e Londres, Belknap Press of Harvard University Press, coll. « History of imperial China », 2009.
• (en) Arthur F. Wright, « The Sui dynasty (581-617) », dins Denis C. Twitchett (dir.), The Cambridge History of China, Volume 3 Sui and T'ang China, 589-906, Part I, Cambridge, Cambridge University Press, 1979, pp. 48-149.
• (en) Victor Cunrui Xiong, Emperor Yang of the Sui Dynasty : His Life, Times, and Legacy, Albany, State University of New York Press, coll. « SUNY Series in Chinese Philosophy and Culture », 2006.
• (en) Victor Cunrui Xiong, Historical Dictionary of Medieval China, Lanham, Scarecrow Press, coll. « Historical dictionaries of ancient civilizations and historical eras », 2009.

Nòtas e referéncias