Ыам ыйын 20

Ыам ыйын 20 диэн Григориан халандаарыгар сыл 140-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 141-c күнэ). Сыл бүтүө 225 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Метрология аан дойдутааҕы күнэ.
• ХНТ ХНТ: Ыҥырыа аан дойдутааҕы күнэ.
• Травматолог аан дойдутааҕы күнэ ^[1]

• Арассыыйа Арассыыйа — Волга өрүс күнэ^[2]
• Илин Тимор Илин Тимор — Тутулуга суох буолуу күнэ (Индонезияттан, 2002)
• Индонезия Индонезия — Дойду уһуктуутун күнэ (1908)
• Камбодьа Камбодьа — Өйдөбүнньүк күнэ
• Камерун Камерун — Дойду биллэриллибит күнэ (1972)^[3]
• Саудовскай Аравия Саудовскай Аравия — Тутулуга суох буолуу күнэ (Британияттан, 1927)
• Украина Украина — Баан үлэһиттэрин күнэ

Түбэлтэлэр

• 1498 — Португалия айанньыта Васко да Гама байҕалынан суол булан Индияҕа тиийбит.
• 1873 — Ливай Страусс (Levi Strauss) уонна Джэйкоб Дэвис (Jacob Davis) сиэбигэр алтан сөкүлүөпкэлээх күөх ыстааҥҥа АХШ патенын ылбыттар. Бу түгэн джинсы төрөөбүт күнүн быһыытынан биллэр.
• 1875 — Париж куоракка аатырбыт «Метрическэй Конвенцияны» ылыммыттар.
• 1882 — Германия, Австро-Венгрия уонна Италия Францияны уонна Арассыыйаны утары Тройственнай сойуус тэрийбиттэр.
• 1883 — Индонезияҕа баар Кракатау вулканын эстиитэ саҕаламмыт, аны үс ыйынан бу вулкан дэлби тэбэн 36 тыһыынчаттан тахса киһини өлөрбүт.
• 1902 — Куба АХШ-ттан тутулуга суоҕа биллэриллибит.
• 1922 — Ленин Дзержинскэйгэ "өрөбөлүүсүйэни утарар" суруйааччылары кыраныысса таһыгар ыытар туһунан сорудах биэрбит.
• 1931 — ВЦИК уурааҕынан Саха АССР ис-тас тыырыллыыта уларыйбыта. Маҥнайгытынан оройуоннар тэриллибиттэрэ: Аллайыаха, киинэ Аллайыаха; Муома, киинэ Муома өрүс төрдүгэр; Өймөкөөн, киинэ Өймөкөөн; Саккырыыр, киинэ Дьандабыл үрэххэ; Төмтөөн, киинэ Нагорнай бөһүөлэк; Томпо, киинэ Томпо өрүскэ; Уус-Маайа, киинэ Уус-Маайа; Усуйаана, киинэ Хаһаачыйа; Учур, киинэ Учур өрүс төрдүгэр; Аллараа Халыма, киинэ Нижнеколымскай.

Иккиһинэн Бүлүү-Марха оройуон киинэ Улуу Тоҕой диэн сиргэ көһөрүллүбүтэ. Тукулаан оройуонун киинэ Томмот куоракка көһөрүллүбүтэ уонна аата Томмот оройуона диэн буолбута. Үсүһүнэн: Саха АССР тас кирбиилэрэ бигэргэммитэ. Төрдүһүнэн: Илиҥҥи усталааһын 78° уонна 133° меридианнарын икки ардыларыгар сытар Хотугу Муустаах далай арыылара Саха АССР сирдэринэн бигэргэммиттэрэ.

• 1935 — Саха сиригэр Буотама үрэххэ үрүҥ эһир көтөн кэлэ сылдьыбытын көрбүттэр.
• 1942 — Аҕа Дойду сэриитин уордьана бэриллэр буолбут. Икки истиэпэннээх. Бу уордьанынан ситиһилээх байыаннай эпэрээссийэ кэмигэр хорсун быһыыларын, эрдээх санааларын көрдөрбүт Кыһыл аармыйа, флот, НКВД уонна бартыһаан этэрээтин байыастара наҕараадаланаллара.
• 1980 — референдумҥа Канаада Квебек провинцията 59,56 бырыһыанынан Канаадаҕа хаалар туһунан куоластаабыт.
• 1983 — СПИД ыарыытын үөскэтэр ВИЧ вируһун булбуттар.
• 1983 — Дьокуускай лүөччүктэрэ Д. Д. Шамаев уонна В. Д. Лондкевич бастакы Ту-154 сөмүлүөтү Дьокуускай аэропордугар аҕалбыттар.
• 1991 — ССРС-ка гражданнар кыраныыссаны туоруулларын туһунан сокуон ылыныллыбыт. Кыраныысса таһыгар тахсар хааччахтаммат буолбут.
• 2002 — Илин Тимору аан дойдуга тутулуга суох дойду быһыытынан билиммиттэр.
• 2011 — Шяуляй куоракка Европа II спортивнай оонньууларыгар Олмипиадаҕа киирбэт 9 көрүҥҥэ күрэхтэспиттэр. Ол иһигэр саха хапсаҕайыгар уонна мас тардыһыытыгар.

Төрөөбүттэр

• 1799 — Оноре де Бальзак (1850 өлб.), француз суруйааччыта, аан дойду литэрэтиирэтин классига.
• 1806 — Дьон Стюарт Милл, Британия, бөлүһүөк.
• 1897 — билиҥҥи Мэҥэ-Хаҥалас (уруккунан Мэҥэ) улууһун Мөҥүрүөн (Матта) нэһилиэгэр уус киһи дьиэ кэргэнигэр Николай Степанов — Ноорой (1975 өлб.), аатырбыт олоҥхоһут, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ. Олоҥхоһут быһыытынан 30-40 сылларга дойдутугар, өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэ аатырбыта-сураҕырбыта. Ол курдук «Ала Туйгун», «Оҕо Ньургун», «Сабыйа Баай Тойон, Сабыйа Хотун» диэн олоҥхолорун холкуос кулууптарыгар туруортаабыта, Дьокуускайга драмтыйаатырга эмиэ туруора сылдьыбыттара. Маныаха бэйэтэ сүрүн оруолларга оонньуура уонна туруорааччы режиссер быһыытынан кыттара. 1942 сыллаахха 44 сааһыгар аармыйаҕа ыҥырыллыбыта, ыараханнык бааһыран "Хорсунун иһин" мэтээллээх дойдутугар төннүбүтэ.
• 1939 — Елена Колодезникова — Аммаҕа төрөөбүт киһи организма намыһах температураларга үөрэниитин чинчийэр учуонай, ХИФУ Мэдиссиинэ институтун преподавателэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр чэгиэн олоҕу тарҕатыыны саҕалаабыт дьонтон биирдэстэрэ, мэдиссиинэ билимин хандьыдаата, СӨ уонна РФ доруобуйатын харыстабылын туйгуннара.
• 1956 — Григорий Чхартишвили (псевдонима — Борис Акунин), суруйааччы, эссеист, тылбаасчыт, японист.

Өлбүттэр

• 1506 — Айанньыт Христофор Колумб.
• 1755 — Иоганн Георг Гмелин (1709 төр.), ньиэмэс айанньыта, айылҕаны чинчийээччи, Петербуурдааҕы Наукалар академияларын академига.