ภาษาลิมบู

ภาษาลิมบู
Yakthuṅ pan
ᤕᤠᤰᤌᤢᤱ ᤐᤠᤴ
yakthuṅ pan ในอักษรลิมบู
ประเทศที่มีการพูด	รัฐสิกขิมและเนปาลตะวันออก
ภูมิภาค	เนปาล; ชุมชนในภูฏาน; รัฐสิกขิมและตำบลดาร์จีลิงของอินเดีย
ชาติพันธุ์	ชาวลิมบู
จำนวนผู้พูด	380,000  (2011 census)[1]
ตระกูลภาษา	จีน-ทิเบต มหากิรันตี ? กิรันตี ภาษาลิมบู
ภาษาถิ่น	Phedape, Chhathare, Tambarkhole, Miwakhole, Maiwakhole, Tamrange & Panthare
ระบบการเขียน	อักษรลิมบู อักษรละติน
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	อินเดีย รัฐสิกขิม(เพิ่มเติม)  เนปาล รัฐโกศี(เพิ่มเติม)
รหัสภาษา
ISO 639-3	lif

ภาษาลิมบู (ลิมบู: ᤕᤠᤰᤌᤢᤱ ᤐᤠᤴ, yakthuṅ pan) เป็นตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่า ใช้พูดในเนปาล สิกขิม และตำบลดาร์จีลิงในรัฐเบงกอลตะวันตก อินเดีย โดยชาวลิมบู ซึ่งส่วนใหญ่จะพูดภาษาเนปาลเป็นภาษาที่สอง ชื่อภาษา “ลิมบู” เป็นคำจากภาษาอื่นและไม่รู้ที่มา ชาวลิมบูเรียกตนเองว่า “ยักทุมบา” และเรียกภาษาของตนว่า “ยักทุงปัน” มีสำเนียงสำคัญสี่สำเนียงคือ ปันแทร์ เพดาเป ชัตแทร์ และทัมบาร์ โคเล สำเนียงปันแทร์เป็นสำเนียงมาตรฐาน ในขณะที่สำเนียงเพดาเปเป็นสำเนียงที่เข้าใจได้ทั่วไป สิ่งตีพิมพ์ในภาษาลิมบูมักพิมพ์ควบคู่ไปกับภาษาเนปาล ภาษานี้เขียนด้วยอักษรเทวนาครีได้ด้วย

ศิริโยงะ

ภาษาลิมบู ภาษาเลปชา และภาษาเนวารีเป็นภาษาในตระกูลจีน-ทิเบต ที่ใช้พูดในแถบเทือกเขาหิมาลัยตอนกลางและมีตัวอักษรเป็นของตนเอง อักษรกีรันตีหรืออักษรลิมบูน่าจะเกิดขึ้นในช่วงที่พุทธศาสนาเผยแพร่เข้าไปในสิกขิมเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 23 อักษรลิมบูน่าจะประดิษฐ์ขึ้นในสมัยเดียวกับอักษรเลปชา โดยอักษรเลปชาประดิษฐ์ขึ้นโดยกษัตริย์องค์ที่ 3 ของสิกขิม พยักโด นัม-กยัล ส่วนอักษรลิมบูประดิษฐ์โดยวีรบุรุษของชาวลิมบู เต-องซี ศิริยูงะ หรือศิริโยงะ ผู้นับถือศาสนาพุทธแบบสิกขิมที่ถูกลอบสังหารโดยพระตซงตามคำสั่งของกษัตริย์สิกขิม ซึ่งเป็นเวลาเดียวกับที่ ศิมะห์ ประทับ ชาห์เป็นกษัตริย์ของเนปาล อักษรทั้งสองชนิดแพร่หลายไปเพราะการเผยแพร่พุทธศาสนาในบริเวณนี้

อักษรที่ประดิษฐ์ขึ้นใหม่นี้ ได้รับอิทธิพลจากอักษรทิเบตและอักษรเทวนาครีแต่ไม่มีสระลอย การใช้ภาษาและวรรณคดีของภาษาลิมบูถูกควบคุมโดยรัฐบาลเนปาลตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 23 การใช้อักษรลิมบูกลายเป็นสิ่งต้องห้ามและผิดกฎหมาย ชาวลิมบูส่วนใหญ่จึงอ่านภาษาเนปาลีมากกว่าภาษาลิมบู

การตีพิมพ์

มีการตีพิมพ์เอกสารด้วยภาษาลิมบูจำนวนมาก Tanchoppa (ดวงดาวยามเช้า) เป็นวารสาร/หนังลือพิมพ์รายเดือนที่ตีพิมพ์ตั้งแต่ พ.ศ. 2538 เอกสารที่เขียนด้วยภาษาลิมบูที่เก่าที่สุด เขียนเมื่อ พ.ศ. 2393 ต้นฉบับถูกเก็บรักษาที่ประเทศอังกฤษ

การสอน

ในเนปาล การสอนภาษาลิมบูดำเนินการโดยเอกชน รัฐบาลเนปาลได้ตีพิมพ์หนังสือเรียนภาษาลิมบูสำหรับโรงเรียนประถมศึกษา ส่วนในสิกขิม ตั้งแต่ พ.ศ. 2513 ได้มีการสอนอักษรลิมบูในโรงเรียนที่สอนด้วยภาษาอังกฤษในบริเวณที่มีชาวลิมบูอยู่มาก มีนักเรียนมากกว่า 4,000 คนที่เรียนภาษาลิมบูประมาณ 1 ชั่วโมงต่อวันทุกวัน มีหนังสือเรียนภาษาลิมบูถึงระดับมัธยมศึกษา

อ้างอิง

อ่านเพิ่ม

• Driem, George van (1987). A grammar of Limbu. (Mouton grammar library; 4). Berlin: Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-011282-5
• Limbu, Marohang (2017). Politics in Rhetoric and Writing in Paracolonial Context: A Glimpse of Limbu Language, Writing, and Literacy in Yakthung Laje. Journal of Global Literacies, Technologies, and Emerging Pedagogies, 4(1), 550-591.
• Limbu, Marohang (2016). Politics of Rhetoric and Writing in the Non-Western World: Delinking, Relinking, and Linking Yakthung Epistemologies. Mikphulla Laje Inghang,10(10) 36-41.
• Tumbahang, Govinda Bahadur (2007). A Descriptive Grammar Of Chhatthare Limbu. Kathmandu: Central Department of English Kirtipur. hdl:123456789/3017.

แหล่งข้อมูลอื่น

มีการทดสอบ ภาษาลิมบู ของวิกิพีเดีย ที่วิกิมีเดีย อินคิวเบเตอร์

• Omniglot modern Limbu writing system
• Limbu-English Dictionary of the Mewa Khola dialect (PDF introduction เก็บถาวร 2018-08-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน)
• Kaipuleohone's LDTC collection includes open access recordings in Limbu