IV. Henri

IV. Henry
Frans Pourbus le Jeune tarafından portresi (1610)
Fransa Kralı
Hüküm süresi	2 Ağustos 1589 – 14 Mayıs 1610
Taç giymesi	27 Şubat 1594 Chartres Katedrali
Önce gelen	III. Henry
Sonra gelen	XIII. Louis
Navarra Kralı
Hüküm süresi	9 Haziran 1572 – 14 Mayıs 1610
Önce gelen	III. Jeanne
Sonra gelen	II. Louis
Doğum	13 Aralık 1553 Pau, Navarra Krallığı
Ölüm	14 Mayıs 1610 (56 yaşında) Paris, Fransa Krallığı
Defin	1 Temmuz 1610 Paris, Fransa
Eş(ler)i	Fransa Prensesi Margaret (e. 1572; b. 1599) Marie de' Medici (e. 1600)
Çocuk(lar)ı	Fransa Kralı XIII. Louis İspanya Kraliçesi Elisabeth Savoy Düşesi Christine Orléans Dükü Nicolas Henri Orléans Dükü Gaston İngiltere Kraliçesi Henrietta Maria Gayrimeşru: Vendôme Dükü César Elbeuf Düşesi Catherine Henriette
Tam adı Henri de Bourbon
Hanedan	Bourbon
Babası	Navarra Kralı Antonie
Annesi	Navarra Kraliçesi III. Jeanne
Dini	Protestanlık 1553-1595 Katoliklik 1595-1610
İmza

Bearn Prensi ve Fransa Kralı IV. Henri (13 Aralık 1553, Pau, Bearn, Navarra - 14 Mayıs 1610, Paris, Fransa), 1589-1610 yılları arasında Fransa kralı, 1572-1610 yılları arasında Navarra kralı.

Bourbon Hanedanı'ndan gelen ilk kraldır.^[1][2] Nantes Fermanı'nı yayımlayarak (1598) Fransa'da din ayrımcılığına geçici de olsa son vermiştir.^[3] 1610'da akıl hastası bir papaz tarafından bıçaklanarak öldürülmüştür.^[4]

Hayatı

IV. Henri 13 Aralik 1553'te Bearn Viskontluğu merkezi olan Pau'da, daha önce Navarra hükümdarı olan anneannesinin şatosu olan, Pau Şatosu'nda doğdu.^[3] Babası Vendome Dükü Antoine de Bourbon ve annesi Jeanne d'Albert'ın (1555'ten sonra Navarra kraliçesi) idi. Navarra Kralı olan II. Henri (Navarra) uzun zamandır kendi tahtını veliahtı olan Jeanne d'Albert'den sonra miras bırakacağı bir erkek torun beklemekte idi. Gelecekte Fransa Kralı olacak Henri 4 Mart 1554'te Pau Satosu Şapeli'nde Armagnac Kardinali tarafından Katolik Kilisesi mensubu olarak vaftiz edildi. Vaftiz babaları, büyükbabası olan Navarra Kralı II. Henri ve Fransa Kralı II. Henri idi ve vaftiz anneleri Fransa Kraliçesi Catherine de' Medici ve Rohan kontunun dul karısı teyzesi "Isabeau d'Albret" idi. Ama vaftize iştirak etmeyen Fransa Kralı yerine Henri'nin amcası (yani babası Vendome Kontu'nun erkek kardeşi olan) Vandome Kardinali tarafından temsil edilmekteydi.

Henri çocukluğunu Coarraze'de bulunan kırsal şatoda geçirdi. Burada köylülerle birlikte avlara katıldı. Eğitimini Protestan Kalvinci dinsel inançlı olan annesi Jeanne d'Albert sağladı ve oğlunu gayet sıkı olan Protestan Reformcu Kalvinci ahlak kaideleri ve inançları ile yetiştirdi. Henri 1560'ta annesi Kalvinist olarak vaftiz edilince Protestan oldu.

1560'ta ölen kardeşi Fransa Kralı II. François yerine tahta çıkan genç IX. Charles annesi Catherine de' Medici naipliğinde Fransa'yı yönetmeye başladı. Naip Catherine de Medici, Navarra Krallığı'nın düşman olmasını önlemek için kral veliahtı olan Jeanne d'Albert'in kocası olan Antoine de Bourbon'un Paris'te sarayda yaşamasını istedi. Bunun için oğlu Henri de 1561'de Fransa kralı IX. Charles'ın Paris'teki sarayına gitti ve burada kendi yaşında olan saraylı prens ve asillerle yaşadı. Ailesi Henri'nin hangi din eğitimi alacağından çakışmakta olup annesi onun sıkı Protestan Kalvinist ve babasi ise Katolik olarak eğitilmesini istemekteydi.

1562-1563'teki Birinci Fransa Din Savaşı sırasında Henri, Farrere Düşesi Renee de France veliliği altında Montargis bölgesinde korunma altında yaşadı. Bu savaş sırasında 1562'de babası Vendome Dükü Antoine de Bourbon Protestanların Rouen kuşatması sırasında savunmacı Katolik ordusu içinde bir tüfek kurşunu yarası alarak 17 Kasım'da öldü.

Birinci Fransa Din Savaşı sona erdikten ve babasının ölümünden sonra Henri, hükümdar olan annesinin yönetimde olan Navarra Krallığı'nın Fransa'ya dost olmasını garanti etmek nedeniyle, bir rehine olarak Fransa sarayında tutuldu. Henri'nin bir Katolik olarak eğitimi ile naip ve ana kraliçe olan Catherine de Medici gayet yakından ilgilendi ve onu nominal olarak 1563'te Guyenne bölgesi valisi yaptırdı. 1564-1566 döneminde Fransa Kralı IX. Charles ülkesini yakından tanımak için tüm Fransa'yı gezmek hedefi ile bir Grand Tur'a çıktı ve bu turda Henri kraliyet ailesinin yanında tüm Fransa'yı gezdi.

Henri iki yıl boyunca hiç görmediği Navarra Kraliçesi olan annesinin yanına Bearn'a 1566 geri döndü. Burada Henri de Navarra ismini taşıyan Henri, Protestan bir eğitim gördü. 1568'de annesinin onu İkinci Fransız Din Savaşları'na sokmaya karar verdi ve önce Navarra'daki ilk askeri kampanyaya "gözlemci" olarak katıldı. Sonra Üçüncü Fransız Din Savaşları sırasında La Rochelle'ye geçip ve Protestanların önderi olan amcası Conde Prensi Louis de Bourbon'un yanında karargâh subayı oldu. Kısa süre sonra Huguenotlar (yani Fransız Protestanları), Jarnac (13 Mart 1569) ve Moncontour'da (3 Ekim 1569) yenilgilere uğradılar. Jarnac Muharebesinde Protestan ordusu komutanı olan Conde Prensi Louis de Bourbon öldü. Henri, annesi tarafından Protestan birliklerin başkomutanı ilan edildi; ancak asıl komuta Fransız ünlü komutan Amiral Gaspard de Coligny'deydi. Bu yüzden Henri, 26 Haziran 1570 tarihli Katoliklere karşı Protestan ordusunun galip geldiği Arney-le Duc Muharebesi'ne değin bir savaş deneyimi kazanamadı.

Ağustos 1570'te imzalanan Saint-Germain Anlaşması'yla Huguenot'lara geniş özgürlükler verildi.

Fransa Ana Kraliçesi Catherine de' Medici, Henri'nin Fransız prensesi Marguerete de Valois'la evlenmesinin barışı güçlendireceğini umuyordu. Bu amaçla Henri annesine başvurdu. Henri'yle Marguerete de Valois'ın evlenmesine karar verildi. 9 Haziran 1572'de annesi Navarra Kraliçesi Jeanne Paris'te ölünce Henri Navarra Kralı oldu ve bu Krallık için III. Henri ismini taşımaya başladı. Ama Fransa'da Henri de Navarra ismiyle bilinmekteydi

Henri de Navarra ile Margeret de Valois'in evlilik töreni 18 Ağustos 1572'de Paris'te Notre Dame Katedrali'nde yapıldı. Ancak bu evlenmenin hemen ardından Paris'ten başlayarak 24 Ağustos 1572'de Aziz Bartalmay Yortusu Kıyımı gerçekleşti. Bu katliamda Paris'te binlerce Protestan katledildi ve sonraki günlerde Paris dışındaki bölgelerde yaşayan binlerce Protestan da öldürüldü. Henri'nin evlenme törenine iştirak için gelmiş olan birkaç bin Protestan davetliler bile bu katliamdan kurtulamadan öldürüldüler. Henri Katolik'liğe dönüşmeyi kabul ettiğini bildirdi ve yeni karısının da ona destek sağlaması ile hayatını gayet kıl payı olarak kurtardı.

Bundan sonra Paris'te Krallık sarayında yaşaması şart koşuldu. Burada politikaya katılıp Fransa Kralı IX. Charles'in kardeşi olan François d'Alençon ile işbirliğine başladı. 1573'te Krallık ordusunun başlattığı Protestan ordusunun merkezi olan la Rochelle kalesinin kuşatmasına Katolik Krallık ordusu ile katıldı. Fakat François d'Alençon Fransa Kralı IX. Charles ve Ana Kraliçe Catherine de' Medici'nin yönetiminden hoşnutsuzdu ve bu "Hoşnutsuzlar (Malcontents)" bir klik kurup devlet idaresini ele alıp Fransız Protestanlara daha toleranslı bir devlet yönetim politikası uygulamaya karar verdiler. İlk komplo Mart 1574'te uygulanacaktı ama bu bastırıldı ikinci komplo 10 Nisan'da uygulanmaya karar verildi. Ama bu da başarısız kaldı. Henri ve Francois d'Alençon Nisan 1574'te Vincenne Şatosu'nda tutuklandılar. Kral bu komplo organize edenlere karşı gayet merhametli davrandı ve komplocuların idam edilmelerini önledi. Fakat yine sarayda kalmaları ve yaşamaları şart koşuldu.

30 Mayıs 1574'te kral IX. Charles öldü ve yeni kral olarak en yaşlı olan kardeşi III. Henri Fransa Krallığı tahtına geçirildi. III. Henri Polonya Krallık adayı olduğu Polonya'da bulunmaktaydı ve uzun bir seyahatten sonra Fransa'ya döndü. 2 Eylül'de Chambery kardeşi Francois d'Alençon ve kuzeni Navarra Kralı olan Henri tarafından karşılandı. Bu yeni kral kafilesi Lyon'a varmış iken yeni kral III. Henri komplocuları affettiğini ilan etti. 3 Şubat 1575'te Reims Katedrali'nde yapılan III. Henri'nin Guise Kardinali tarafından kutsal taç giydirilmesi törenine katıldılar.

Üç yıl Paris'te sarayda rehine kaldıktan sonra, Beşinci Fransa Din savaşı nedeni ile çıkan kargaşalıktan faydalanan Henri de Navarra 1576 başlarında Paris'teki saraydan kaçıp Batı Fransa'ya kaçtı. Orada Protestan gerilla birliklerine katıldı. 5 Şubat 1576'da Tours'ta katliamdan kurtulmuş olan Protestanlar önünde Katoliklikten ayrılıp tekrar Protestan olduğunu ilan etti.

Evlilik ve meşru çocukları

IV. Henri 18 Ağustos 1572'de ikinci derece kuzeni olan Margaret Valois'lı ile evlilik yaptı. Bu evlilik çocuksuz oldu. 1599'da bu nedenle evlilik resmen sona erdirildi. 17 Aralık 1600'da Kral IV. Henri Marie de' Medici ile evlendi. Bu evlilikten 6 tane çocukları oldu:

Armaları

Kral IV. Henri'nin armaları hayatı boyunca yeni yüksek asalet rütbesi ve hükümdarlık yüklenince kullandığı armalar:

• 
  1562'den itibaren,
  Bearn prensi ve Vendome dükü
• 
  1572'den itibaren,
  Navarra kralı
• 
  1589-1789,
  Fransa ve Navarra Kralı
  Sonraki Fransa kralları tarafından da kullanılmıştır
• 
  1589-1789,
  IV. Henri ve Bourbon Henedanı Fransa kralları için Büyük Kraliyet Arması

Resimler galerisi

Kaynakça

Dış kaynaklar

• Baird, Henry M. (1886). The Huguenots and Henry of Navarre (2 cilt) (İngilizce). New York: Charles Scribner's Sons.  2 cilt (online [1] 24 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Cilt 1 & [2] 17 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Cilt 2) Google Books.
• Buisseret, David (1990). Henry IV, King of France (İngilizce). New York: Routledge. ISBN 0-04-445635-2. 
• Cameron, Keith, (Ed.) (1989). From Valois to Bourbon: Dynasty, State & Society in Early Modern France (İngilizce). Exeter: University of Exeter. ISBN 0-85989-310-3. 

Dış bağlantılar

• Henri IV - Le Règne interrompu29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fransa Kültür ve İletişim Bakanlığı tarafından hazırlanıp yayımlanan websitesinde

IV. (III.) Henri Bourbon Hanedanı Alt kolu Capet Hanedanı Doğumu: 13 Aralık 1553 Ölümü: 14 Mayıs 1610
Resmî unvanlar
Önce gelen III. Henri, Fransa Kralı	Fransa kralı 2 Ağustos 1589 – 14 Mayıs 1610 IV. Henri	Sonra gelen XIII.Louis, Fransa Kralı
Önce gelen III. Jeanne, Navarra Kraliçesi	Navarra Kralı 9 Haziran 1572 – 14 Mayıs 1610 III. Henri	Sonra gelen II. Louis
Önce gelen III. Jeanne	Ortak Andorra Prensi 9 Haziran 1572 – 14 Mayis 1610 III. Henri	Sonra gelen II. Louis
Resmî unvanlar
Önce gelen Antonio de Bourbon-Vendome	Vendome Dükü, Beaumont Dükü, Marle Kontu, La Fare Kontu, Comminges Kontu, Soissonse Kontu 1562-1607	Sonra gelen Fransa Kraliyetine ilhak edilme
Önce gelen III. Henri	Diois Kontu 1589-1601	Sonra gelen Fransa Kraliyetine ilhak edilme
Önce gelen III. Henri	Provence ve Forcalquier Kontu, Valentinois Kontu ve Daufin 1589-1610	Sonra gelen Fransa Kraliyetine ilhak edilme
Önce gelen III. Jeanne, Navarra Kraliçesi	Albret Dükü, Limoges Kontu, Foix Kontu, Armagnac Kontu, Comminges Kontu, Bigorre Kontu, Périgord Kontu 1572-1607	Sonra gelen Fransa Kraliyetine ilhak edilme
Önce gelen III. Jeanne, Navarra Kraliçesi	Bearn Viskontu, Donezan Lordu 1572-1610	Sonra gelen Fransa Kraliyetine ilhak edilme