Nauru

Nauru
Repubrikin Naoero (Nauruca)
Republic of Nauru (İng.)
Nauru Cumhuriyeti
Slogan
"God's Will First"
Millî marş
Nauru Bwiema
("Song of Nauru")
Nauru haritadaki konumu
Nauru konumu
BaşkentYaren (de facto)[a]
En büyük şehirDenigomodu
Resmî dil(ler)İngilizce, Nauruca
DemonimNaurulu
HükûmetCumhuriyet
• Başkan
David Adeang
Yüzölçümü
• Toplam
21 km2 (239.)
• Su (%)
0,57
Nüfus
• 2018 tahminî
10.670 (228..)
• 2011 sayımı
10.084[1]
• Yoğunluk
480/km2 (12.)
GSYİH (SAGP)2020 tahminî
• Toplam
127 milyon $ (187.)
• Kişi başına
9.875 $[2] (112..)
GSYİH (nominal)2020 tahminî
• Toplam
114 milyon $ (193.)
• Kişi başına
8.867 $[2] (66.)
Para birimiAvustralya doları (AUD)
Zaman dilimiUTC+12
Trafik akışısol
Telefon kodu+674
İnternet alan adı.nr
a. ^ Nauru'nun resmî bir başkenti yoktur. Ancak Yaren, Nauru'nun en büyük yerleşim yeridir. Meclis Yaren şehrindedir.

Nauru (Bu ses hakkında/nɑːˈʊəruː/ (yardım·bilgi) nah-OO-roo), resmî adıyla Nauru Cumhuriyeti (Nauruca: Repubrikin Naoero) ve eskiden Pleasant Adası olarak bilinen, Orta Pasifik'te bulunan bir Mikronezya ada ülkesi ve mikro devlettir. En yakın komşusu 300 kilometre (186 mi) doğusunda yer alan Kiribati'nin Banaba Adası'dır.[3] Tuvalu'nun kuzeybatısında, Solomon Adaları'nın 1300 kilometre (810 mil) kuzeydoğusunda,[4] Papua Yeni Gine'nin doğu-kuzeydoğusunda, Mikronezya Federal Devletleri'nin güneydoğusunda ve Marshall Adaları'nın güneyinde yer alır. Sadece 21 km²'lik yüzölçümü ile Nauru, Vatikan ve Monako'nun ardından dünyanın en küçük üçüncü ülkesi, en küçük cumhuriyeti ve en küçük ada ülkesidir. 2011 sayımına göre 10.084 kişilik nüfusu ile Vatikan'dan sonra en az nüfusa sahip olan ülkedir. Ayrıca Nauru %61 oranla Dünya'da obezite oranının en yüksek olduğu ülkedir. Bunun nedeni işlenmiş gıda ve fast food tüketiminin aşırı olması olarak gösterilebilir.

M.Ö. 1000 yıllarında Mikronezyalılar tarafından yerleşilen Nauru, 19. yüzyılın sonlarında Alman İmparatorluğu tarafından ilhak edilmiş ve koloni haline getirilmiştir. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Nauru; Avustralya, Yeni Zelanda ve Birleşik Krallık tarafından yönetilen bir Milletler Cemiyeti Mandası haline geldi. İkinci Dünya Savaşı sırasında Nauru, Japon birlikleri tarafından işgal edildi. Savaş sona erdikten sonra ülke Birleşmiş Milletler vesayetine girdi. Nauru 1968 yılında bağımsızlığını kazandı ve 1969 yılında Pasifik Topluluğu'nun (PT) bir üyesi oldu.

Nauru'nun, yüzeye yakın zengin yataklara sahip bir fosfat kayası adası olması sebebiyle, üzerinde bir asırdan fazla bir süre boyunca açık ocak madenciliği yapılmıştır. Ancak bu durum ülkenin doğasına ciddi zarar vermiş ve ada ülkesinin genellikle "kaynak laneti" ya da "bolluk paradoksu" olarak adlandırılan durumdan muzdarip olmasına sebep olmuştur. Adadaki fosfat 1990'larda tükendi ve kalan rezervler ekonomik olarak çıkarılmaya uygun durumda değildir.[5] Nauru, gelir yaratabilmek için kısa bir süreliğine vergi cenneti ve yasadışı kara para aklama merkezi haline geldi.[6] 2001'den bu yana birkaç kez, Avustralya'nın göçmenleri sınırdışı etmek gibi amaçlarla kullandığı gözaltı tesisi olan Nauru Bölgesel İşleme Merkezi'ni işletmek karşılığında Avustralya Hükümeti'nden yardım kabul etmiştir. Avustralya'ya olan yoğun bağımlılığın bir sonucu olarak, bazı kaynaklar Nauru'yu Avustralya'ya bağımlı devlet olarak tanımlamıştır.[7][8][9] Nauru, Birleşmiş Milletler, Milletler Topluluğu ve Afrika, Karayip ve Pasifik Devletleri Örgütü üyesidir.

Nauru ekonomisi, 1980'li yılların başlarında yükselmiştir. Nauru'da deniz kuşlarının dışkılarından oluşan guano rezervleri mevcuttur ve bu rezervler fosfat ve potasyum açısından zengindir. Nauru ekonomisi bu guano rezervlerine bağlıdır. Önemli ihtiyaçlar ithal edilmektedir.[10] Küçük ölçekli madencilik hala Nauru Fosfat Şirketi olarak bilinen RONPhos tarafından yapılmaktadır.

Nauru'nun başkenti (de facto) Yaren, en büyük şehri Boe'dir.

Tarihçe

1880'lerde Nauru İç Savaşı sırasında bir Nauru savaşçısının fotoğrafı

Nauru'ya ilk olarak en az 3.000 yıl önce Mikronezyalılar yerleşmiştir ve olası Polinezya etkisine dair kanıtlar bulunmaktadır.[11] Nauru tarih öncesi hakkında nispeten az şey bilinmektedir,[12] ancak adanın uzun bir izolasyon dönemi geçirdiğine inanılmaktadır, bu da ada sakinleri arasında gelişen farklı dili açıklamaktadır.[13] Nauru'da geleneksel olarak 12 klan veya kabile vardı ve günümüzde bu kabileler, ülkenin bayrağındaki on iki köşeli yıldızla temsil edilmektedir.[14] Geleneksel olarak Naurulular soylarını anasoylu olarak takip ederlerdi. Ada halkı su ürünleri yetiştiriciliği yapıyordu: yavru süt balıkları (Nauru dilinde ibija olarak bilinir) yakalıyor, onları tatlı suya alıştırıyor ve Buada Lagünü'nde yetiştiriyorlardı. Beslenme düzenlerinde hindistan cevizi ve pandanus meyvesi gibi yerel gıdalar da bulunmaktaydı.[15][16] "Nauru" adı Nauruca'da "sahile gidiyorum" anlamına gelen Anáoero kelimesinden türemiş olabileceği düşünülmektedir.[17]

1798 yılında İngiliz deniz kaptanı John Fearn, 300 tonluk ticaret gemisi Hunter ile Nauru'yu gördüğünü bildiren ilk Batılı oldu ve çekici görünümü nedeniyle "Hoş Ada" anlamına gelen "Pleasant Island" olarak adlandırdı.[18][19] 1826'dan itibaren Naurulular, bölgede balina avcılığı yapan ve buradan geçen ticaret gemilerinin; erzak ve taze içme suyu ihtiyaçları için adaya gelmesi ile Avrupalılarla düzenli olarak temas kurmaya başladılar.[20] Yelken çağında son balina avcısı 1904 yılında adaya uğramıştır.[21]

Bu sıralarda, Avrupa gemilerinden firar edenler adada yaşamaya başladı. Ada sakinleri yiyeceklerini alkollü palmiye şarabı ve ateşli silahlarla takas ediyorlardı.[22] Ateşli silahlar 1878'de başlayan ve 10 yıl süren Nauru İç Savaşı sırasında kullanıldı.[23]

Büyük Britanya ile yapılan bir anlaşmanın ardından Nauru, 1888 yılında Almanya tarafından ilhak edildi ve idari amaçlarla Almanya'nın Marshall Adaları Protektorası'na dahil edildi.[24][25] Almanların gelişi iç savaşı sona erdirdi ve adanın yönetim şekli olarak krallık benimsendi. Bu krallardan en bilineni Kral Auweyida'dır. Gilbert Adaları'ndan Hıristiyan misyonerler 1888'de adaya geldi.[26][27] Alman yerleşimciler adaya "Nawodo" ya da "Onawero" adını verdiler.[28] Almanlar Nauru'yu neredeyse otuz yıl boyunca yönetti. Naurulu bir kadınla evlenen Alman tüccar Robert Rasch, 1890 yılında atanan ilk yöneticiydi.[26]

Nauru'daki fosfat 1900 yılında araştırmacı Albert Fuller Ellis tarafından keşfedildi.[25][27] Pasifik Fosfat Şirketi 1906 yılında Almanya ile anlaşarak rezervleri işletmeye başladı ve ilk sevkiyatını 1907 yılında ihraç etti.[18][29] 1914 yılında I. Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından Nauru, Avustralya birlikleri tarafından ele geçirildi. 1919'da İtilaf Devletleri tarafından Nauru'nun V. George'in yönetiminde bir Milletler Cemiyeti mandası olması kararlaştırıldı. Birleşik Krallık, Avustralya ve Yeni Zelanda hükümetleri arasında 1919 yılında imzalanan Nauru Adası Anlaşması, adanın idaresini ve fosfat yataklarının hükümetler arası bir İngiliz Fosfat Komisyonu (BPC) tarafından çıkarılmasını öngörüyordu.[24][30] Milletler Cemiyeti mandasının şartları 1920 yılında hazırlandı.[24]

Adada 20. yüzyılın başlarında bir grip salgını ve devam eden sömürgeci çekişmeler yaşanmış, yerli Naurulular arasında ölüm oranı yüzde 18'e gelmişti.[31] 1923'te Milletler Cemiyeti Avustralya'ya Nauru'yu idare yetkisi verdi, Birleşik Krallık ve Yeni Zelanda da eş idareci olarak görev aldı.[32] 6 ve 7 Aralık 1940'ta Alman kruvazörleri Komet ve Orion, Nauru yakınlarında beş ikmal gemisini batırdı. Komet daha sonra Nauru'nun fosfat madenciliği alanlarını, petrol depolama depolarını ve gemi yükleme alanını bombaladı.[33][34]

ABD Ordusu Hava Kuvvetleri Nauru'daki Japon uçak pistini bombalıyor, 1943.[35]

Japon birlikleri 25 Ağustos 1942'de Nauru'yu işgal etti.[33] Japonlar 2 havaalanı inşa ederek Nauru'ya gıda malzemelerinin ulaşmasını engelledi.[36] Japonlar, 1200 Naurulu'yu yine Japonya tarafından işgal edilen Chuuk Adaları'nda işçi olarak çalıştırmak üzere sınır dışı etti.[35] İtilaf Devletlerinin, Pasifik adalarından Japonya'nın ana adalarına doğru ada zıplaması stratejisinin bir parçası olarak Nauru atlandı ve ilgisiz bırakılarak adeta "kaderine terk edildi". Nauru nihayet 13 Eylül 1945'te komutan Hisayaki Soeda'nın adayı Avustralya Ordusu ve Avustralya Kraliyet Donanmasına teslim etmesiyle özgür oldu.[37] Japonya'nın teslim olma isteği, HMAS Diamantina savaş gemisinde Birinci Avustralya Ordusu Komutanı Korgeneral Vernon Sturdee'yi temsil eden Tuğgeneral J. R. Stevenson tarafından kabul edildi.[38][39] Japon esaretinden kurtulan 745 Naurulu, Ocak 1946'da BPC gemisi Trienza ile Chuuk'tan ülkelerine iade edildi.[40][41]

1947 yılında Birleşmiş Milletler tarafından Avustralya, Yeni Zelanda ve Birleşik Krallık'ın kayyım olarak yer aldığı bir kayyımlık kurulmuştur. Bu düzenlemeler uyarınca Birleşik Krallık, Avustralya ve Yeni Zelanda ortak bir idare makamı olmuştur. Nauru Adası Anlaşması, ilk yöneticinin beş yıllığına Avustralya tarafından atanmasını ve sonraki atamaların üç hükümet tarafından kararlaştırılmasını öngörüyordu. Ancak uygulamada idari yetki sadece Avustralya tarafından kullanıldı.

1947'de Birleşmiş Milletler tarafından Avustralya, Yeni Zelanda ve Birleşik Krallık'ın mütevelli olduğu bir vesayet bölgesi kurulmuştur.[42] Buna göre Nauru üzerinde Birleşik Krallık, Avustralya ve Yeni Zelanda ortak bir yönetimi olacaktı. Nauru Adası Anlaşması, ilk yöneticinin beş yıllığına Avustralya tarafından atanmasını ve sonraki atamaların üç hükümet tarafından kararlaştırılmasını öngörüyordu.[24] Ancak uygulamada idari yetki tek başına Avustralya tarafından kullanıldı.[24]

Çinli guano madeni işçilerinin ücret ve koşullar nedeniyle greve gitmesiyle 1948 Nauru ayaklanmaları meydana gelmiştir. Bunun üzerine Avustralya yönetimi olağanüstü hal ilan etmiş; Avustralya yerel polisi ile yerel halktan ve Avustralyalı yetkililerden oluşan silahlı gönüllüler harekete geçirilmiştir. Hafif makineli tüfek ve diğer ateşli silahları kullanan bu kişiler, Çinli işçilere ateş açarak iki kişinin ölümüne ve on altı kişinin yaralanmasına neden olmuştur. İşçilerden yaklaşık 50'si tutuklanmış ve bunlardan ikisi gözaltındayken süngülenmek suretiyle öldürülmüştür. Mahkumları süngüleyen asker yargılanmış, ancak daha sonra yaralamanın "kazara" olduğu gerekçesiyle beraat etmiştir.[43][44] Sovyetler Birliği ve Çin hükümetleri bu olay nedeniyle Birleşmiş Milletler'de Avustralya aleyhine resmi şikayette bulunmuştur.[45]

1964 yılında Nauru nüfusunun Avustralya'nın Queensland kıyılarındaki Curtis Adası'na taşınması önerildi. O zamana kadar Nauru'da Avustralya, İngiltere ve Yeni Zelanda'dan şirketler tarafından yoğun bir şekilde fosfat madeni çıkarılmış, bu da adaya o kadar zarar vermişti ki adanın 1990'larda yaşanmaz hale geleceği düşünülüyordu. Adanın rehabilite edilmesi mali açıdan imkansız olarak görülüyordu. 1962 yılında Avustralya Başbakanı Robert Menzies, madenciliğe dahil olan üç ülkenin Nauru halkı için bir çözüm sağlama yükümlülüğü olduğunu söyledi ve Nauru halkının yaşayacağı yeni bir ada bulmayı önerdi. 1963 yılında Avustralya Hükümeti, Curtis Adası'ndaki (Nauru'dan oldukça büyük olan) tüm arazinin satın alınmasını, Naurululara ada üzerinde serbest mülkiyet hakkı sunulmasını ve Nauruluların Avustralya vatandaşı olmasını önerdi.[46][47] Nauruluları Curtis Adası'na yerleştirmenin maliyetinin, konut ve altyapı inşaatı, tarım ve balıkçılık endüstrilerinin kurulması bedelleri de dahil olmak üzere, 10 milyon £ olacağı tahmin ediliyordu.[48] Ancak, Nauru halkı Avustralya vatandaşı olmak istememiş, bağımsızlıklarını devam ettirebilmek için Curtis Adası üzerinde egemenlik verilmesini istemiş; ancak Avustralya bunu kabul etmemiştir.[49] Bunun üzerine Nauru, Curtis Adası'na taşınma teklifini reddetmiş ve toprakları üzerindeki maden işletmelerini kendisinin işleteceği bağımsız bir ulus olmayı seçmiştir.[50]

Nauru Ocak 1966'da kendi kendini yönetmeye başladı ve iki yıllık bir anayasa komisyonunun ardından 31 Ocak 1968'de kurucu başkan Hammer DeRoburt yönetiminde bağımsızlığını ilan etti.[51] 1967'de Nauru halkı İngiliz Fosfat Şirketi'nin varlıklarını satın aldıktan sonra, Haziran 1970'te varlıkların kontrolü yerel bir şirket olan Nauru Fosfat Şirketi'ne (NPC) geçti.[52] Madenlerden elde edilen gelir Nauruluları bir dönem için dünyanın en zengin insanları arasına soktu.[53][54] 1989 yılında Nauru, Avustralya'nın adayı yönetmesinin ve Avustralya'nın fosfat madenciliğinin neden olduğu çevresel zararı gidermemesi nedeniyle Uluslararası Adalet Divanı'nda Avustralya aleyhine dava açtı. Dava, Nauru'nun mayınlı alanlarının temizlenmesini de içeren bir için mahkeme dışı bir uzlaşma ile sonuçlandı.[42][55]

Coğrafya

Nauru 21 kilometrekarelik (8.1 metrekare), güneybatı Pasifik Okyanusu'ndaki oval şekilli ada, ekvatorun güneyinde 55.95 kilometre (34.77 mi). Adanın çevresi alçakta maruz kalan ve tepelerle noktalı mercan kayalığı ile çevrilidir. Resifin varlığı bir limanın kurulmasını engellemiş olmasına rağmen, resif içerisindeki kanallar küçük teknelerin adaya ulaşmasına izin vermektedir. 150 ila 300 metre (490 ila 980 ayak) genişlikte verimli bir sahil şeridi, sahilden içeride uzanmaktadır.[56]

Mercan kayalıkları, Nauru'nun merkezi platosunu çevrelemektedir. Platonun Komuta Sırtı olarak adlandırılan en yüksek noktası deniz seviyesinden 71 metre (233 ayak) yüksektir.

Nauru'daki tek verimli alanlar hindistan cevizi ağaçlarının geliştiği dar kıyı kuşağındadır. Buada Lagünü'nün etrafındaki arazi, muzları, ananasları, sebzeleri, pandanus ağaçlarını ve tomano ağacı gibi yerli sert ağaçları destekler.[57]

İklim

Nauru'nun iklimi, ekvatora ve okyanusa yakınlığı nedeniyle yıl boyunca sıcak ve çok nemlidir. Nauru'ya Kasım ve Şubat ayları arasında muson yağmurları yağar. Yıllık yağış miktarı oldukça değişkendir ve El Niño-Güney Salınımı'ndan etkilenir.[55] Nauru'da sıcaklık gün boyunca 30 ila 35 °C (86 ila 95 °F) arasında değişirken, geceleri genellikle 25 °C (77 °F) görülmektedir.[58]

Nauru'da akarsu ve nehir bulunmamaktadır. Bu nedenle binaların çatılarında, yağmur suyu toplama depoları bulunmaktadır.

Yaren, Nauru İçin İklim Bilgisi
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En sıcak °C (°F) 34
(93) 		37
(99) 		35
(95) 		35
(95) 		32
(90) 		32
(90) 		35
(95) 		33
(91) 		35
(95) 		34
(93) 		36
(97) 		35
(95) 		37
(99)
Ortalama yüksek °C (°F) 30
(86) 		30
(86) 		30
(86) 		30
(86) 		30
(86) 		30
(86) 		30
(86) 		30
(86) 		30
(86) 		31
(88) 		31
(88) 		31
(88) 		30
(86)
Günlük ortalama °C (°F) 27
(81) 		27
(81) 		27
(81) 		27
(81) 		27
(81) 		27
(81) 		27
(81) 		27
(81) 		27
(81) 		28
(82) 		28
(82) 		27
(81) 		27
(81)
Ortalama düşük °C (°F) 25
(77) 		25
(77) 		25
(77) 		25
(77) 		25
(77) 		25
(77) 		25
(77) 		25
(77) 		25
(77) 		25
(77) 		25
(77) 		25
(77) 		25
(77)
En düşük °C (°F) 21
(70) 		21
(70) 		21
(70) 		21
(70) 		20
(68) 		21
(70) 		20
(68) 		21
(70) 		20
(68) 		21
(70) 		21
(70) 		21
(70) 		20
(68)
Ortalama yağış mm (inç) 280
(11.02) 		250
(9.84) 		190
(7.48) 		190
(7.48) 		120
(4.72) 		110
(4.33) 		150
(5.91) 		130
(5.12) 		120
(4.72) 		100
(3.94) 		120
(4.72) 		260
(10.24) 		2.080
(81,89)
Kaynak: Weatherbase

Kaynakça

  1. ^ "National Report on Population ad Housing" (PDF). Nauru Bureau of Statistics. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2015. 
  2. ^ a b "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021. 
  3. ^ "Vol. II, No. 8 (Mar. 15, 1932)". Trove (İngilizce). 26 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  4. ^ "Yaren | Nauru, Pacific Islands, Capital | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  5. ^ "Search - The Encyclopedia of Earth". editors.eol.org. 14 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  6. ^ "The Billion-Dollar Shack (Published 2000)" (İngilizce). 10 Aralık 2000. 16 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  7. ^ "Pacific correspondent Mike Field". RNZ (İngilizce). 19 Haziran 2015. 17 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  8. ^ "Nauru's former chief justice predicts legal break down". SBS News (İngilizce). 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  9. ^ Doherty, Ben (28 Ekim 2015). "This is Abyan's story, and it is Australia's story". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 26 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  10. ^ Big tasks for a small island 13 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL Accessed 10 May 2006
  11. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  12. ^ Pollock, Nancy J. (27 Nisan 2021). "Nauru". ArcGIS StoryMaps (İngilizce). 13 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  13. ^ "Nauru - Phosphate Mining, WWII, Geopolitics | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  14. ^ Whyte, Brendan (2007). "On Cartographic Vexillology". Cartographica: The International Journal for Geographic Information and Geovisualization (İngilizce). 42 (3): 251-262. doi:10.3138/carto.42.3.251. ISSN 0317-7173. 26 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  15. ^ De Garine, Igor and Pollock, (Ed.) (13 Eylül 2013). "Social Aspects of Obesity". doi:10.4324/9781315075853. 
  16. ^ Spennemann, Dirk H.R. (1 Kasım 2002). "Traditional milkfish aquaculture in Nauru". Aquaculture International (İngilizce). 10 (6): 551-562. doi:10.1023/A:1023900601000. ISSN 1573-143X. 
  17. ^ West, Barbara A (2010). "Nauruans: nationality". Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania. Infobase Publishing. ss. 578-580. ISBN 978-1-4381-1913-7. 
  18. ^ a b Williams, Maslyn; MacDonald, Barry (1985). The phosphateers: a history of the British Phosphate Commissioners and the Christmas Island Phosphate Commission. Carlton, Vic: Melbourne Univ. Press. ISBN 978-0-522-84302-6. 7 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  19. ^ "Ocean Island and Nauru : their story | WorldCat.org". www.worldcat.org (İngilizce). 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  20. ^ Langdon, Robert (1984), Where the whalers went: an index to the Pacific ports and islands visited by American whalers (and some other ships) in the 19th century, Canberra, Pacific Manuscripts Bureau, p.180. ISBN 086784471X
  21. ^ Langdon, p.182
  22. ^ Marshall, Mac; Marshall, Leslie B. (Ocak 1976). "Holy and unholy spirits: The Effects of Missionization on Alcohol Use in Eastern Micronesia". The Journal of Pacific History (İngilizce). 11 (3): 135-166. doi:10.1080/00223347608572299. ISSN 0022-3344. 
  23. ^ Reyes, Ramon E. Jr (1996). "Nauru v. Australia: The International Fiduciary Duty and the Settlement of Nauru's Claims for Rehabilitation of Its Phosphate Lands". New York Law School Journal of International and Comparative Law. 16: 1. 6 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  24. ^ a b c d e "Commonwealth and Colonial Law" by Kenneth Roberts-Wray, London, Stevens, 1966. p. 884
  25. ^ a b Firth, Stewart (Ocak 1978). "German labour policy in Nauru and Angaur, 1906–1914". The Journal of Pacific History (İngilizce). 13 (1): 36-52. doi:10.1080/00223347808572337. ISSN 0022-3344. 13 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  26. ^ a b Hill, Robert A.; Garvey, Marcus; Universal Negro Improvement Association, (Ed.) (1986). The Marcus Garvey and Universal Negro Improvement Association papers. Vol. 5: September 1922 - August 1924 / [Hill, Robert A. ; Garvey, Marcus]. 5. Berkeley: Univ. of California Press. ISBN 978-0-520-05817-0. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  27. ^ a b Ellis, AF (1935). Ocean Island and Nauru – their story. Angus and Robertson Limited. pp. 29–39.
  28. ^ Hartleben, A (1895). Deutsche Rundschau für Geographie und Statistik. p. 429.
  29. ^ Manner, H. I.; Thaman, R. R.; Hassall, D. C. (Mayıs 1985). "Plant succession after phosphate mining on Nauru". Australian Geographer (İngilizce). 16 (3): 185-195. doi:10.1080/00049188508702872. ISSN 0004-9182. 
  30. ^ Gowdy, John M.; McDaniel, Carl N. (1999). "The Physical Destruction of Nauru: An Example of Weak Sustainability". Land Economics. 75 (2): 333-338. doi:10.2307/3147015. ISSN 0023-7639. 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  31. ^ Shlomowitz, Ralph (1 Kasım 1990). "Differential mortality of Asians and Pacific Islanders in The Pacific Labour Trade". Journal of the Australian Population Association (İngilizce). 7 (2): 116-127. doi:10.1007/BF03029360. ISSN 1835-9469. 
  32. ^ Hudson, W. J. (Nisan 1965). "Australia's experience as a mandatory power". Australian Outlook (İngilizce). 19 (1): 35-46. doi:10.1080/10357716508444191. ISSN 0004-9913. 
  33. ^ a b "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  34. ^ "Vol. XI, No. 7 ( Feb. 14, 1941)". Trove (İngilizce). 28 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  35. ^ a b "Nauru: A Middle Ground During World War II - April 3, 2000". web.archive.org. 8 Şubat 2012. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  36. ^ "Vol. XVI, No. 11 (18 June, 1946)". Trove (İngilizce). 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  37. ^ "Japanese garrisons on the by-passed Pacific Islands 1944-1945". warfare.gq. 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  38. ^ "NAURU OCCUPIED BY AUSTRALIANS". Argus. 15 Eyl 1945. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  39. ^ "Vol. XVI, No. 3 (16 Oct., 1945)". Trove (İngilizce). 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  40. ^ "Vol. XX, No. 10 ( May 1, 1950)". Trove (İngilizce). 30 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  41. ^ Garrett, J (1996). Island Exiles. Australian Broadcasting Corporation. pp. 176–181. ISBN 0-7333-0485-0.
  42. ^ a b Anghie, Antony (1993). "Certain Phosphate Lands in Nauru (Nauru v. Austl.)". American Journal of International Law (İngilizce). 87 (2): 282-288. doi:10.2307/2203821. ISSN 0002-9300. 6 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  43. ^ "NAURU RIOT". Townsville Daily Bulletin. 2 Tem 1949. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  44. ^ "Vol. XIX, No. 6 ( Jan. 1, 1949)". Trove (İngilizce). 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  45. ^ "Nauru, New Guinea". Courier-Mail. 5 Eki 1949. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  46. ^ "Island Purchase For Nauruans". Canberra Times. 6 Mayıs 1964. 17 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  47. ^ "Nauruans Likely To Settle Curtis Island". Canberra Times. 30 Mayıs 1963. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  48. ^ AO, Jane McAdam (14 Ağustos 2016). "How the entire nation of Nauru almost moved to Queensland". The Conversation (İngilizce). 15 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  49. ^ "Lack Of Sovereignty 'Disappoints' Nauruans". Canberra Times. 5 Haz 1963. 13 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  50. ^ "Nauru not to take Curtis Is". Canberra Times. 21 Ağu 1964. 13 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  51. ^ Davidson, J. W. (1968). "The republic of Nauru". The Journal of Pacific History (İngilizce). 3 (1): 145-150. doi:10.1080/00223346808572131. ISSN 0022-3344. 
  52. ^ Manner, H. I.; Thaman, R. R.; Hassall, D. C. (1985). "Plant succession after phosphate mining on Nauru". Australian Geographer (İngilizce). 16 (3): 185-195. doi:10.1080/00049188508702872. ISSN 0004-9182. 
  53. ^ "Nauru seeks to regain lost fortunes" (İngilizce). 15 Mart 2008. 20 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  54. ^ NEWS, KYODO. "Nauru: From economic goldmine to refugee "hell"". Kyodo News+. 17 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  55. ^ a b Affaire de certaines terres phosphates à Nauru. 1: Requête; mémoire de Nauru = Application, memorial of Nauru. Mémoires, plaidoiries et documents / Cour Internationale de Justice. The Hague. 2003. ISBN 978-92-1-070936-1. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  56. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019. 
  57. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2019. 
  58. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Nauru
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Yönetim
Genel bilgiler
Gezi