İkençe ğälämi tizlek

İkençe ğälämi tizlek (parabolik tizlek, azat itü tizlege, kitü tizlege) - planeta gravitatsiä tartılışın ciñär öçen häm planeta tiräsendäge yomıq orbitadan kitär öçen obyektnıñ iñ keçkenä tizlege.

Cir öçen ikençe ğälämi tizlek - 11,168 km/s - Cir tartılışınnan kitep, Qoyaş orbitasına çığu.

İsäpläw

Çiksezlektän planeta öslegenä töşüçe cisemneñ nindi tizlege ikänen tababız:

Energiä saqlanu qanunı:

${\displaystyle {\frac {mv_{2}^{2}{2}-G{\frac {mM}{R}=0,}$

tababız

${\displaystyle v_{2}={\sqrt {2G{\frac {M}{R}.}$

V₁ - Berençe ğälämi tizlek , V₂ - İkençe ğälämi tizlek

${\displaystyle v_{2}={\sqrt {2}v_{1}.}$

${\displaystyle v_{2}^{2}=-2\Phi =2{\frac {GM}{R}.}$

Misallar

Törle kük cusemnäre öçen ikençe ğälämi tizlek (km/s):

• Ay - 2,4
• Merkuriy - 4,3
• Mars - 5,0
• Çulpan - 10,22
• Cir - 11,2
• Uran - 22
• Neptun - 24
• Saturn - 36
• Yupiter - 61
• Qoyaş - 617,7
• Neytron yoldız - 200 000
• Qara tişek > 299 792,458

Monı da qarağız

• Berençe ğälämi tizlek
• Öçençe ğälämi tizlek
• Dürtençe ğälämi tizlek
• Gravitatsion radius

Sıltamalar

• Гущин В. Н. Основы устройства космических аппаратов: Учебник для вузов. — М.: Машиностроение, 2003. — 272 с. — 1000 экз. — ISBN 5-217-01301-X.
• Описание космических аппаратов в ежегодниках БСЭ (1957—1990) 2006 елның 27 июнь көнендә архивланган.
• Описание орбит космических аппаратов и их использование
• Оптико-электронные приборы космических аппаратов (1972)
• Космические двигатели третьего тысячелетия
• Зарубежные космические аппараты 2013 елның 17 июнь көнендә архивланган.

Күк механикасы
Кануннар һәм мәсьәләләр	Ньютон кануннары • Бөтендөнья тартылу кануны • Кеплер кануннары • Ике җисем мәсьәләсе • Өч җисем мәсьәләсе • N җисемнәрнең гравитацион мәсьәләсе • Бертран мәсьәләсе • Кеплер тигезләмәсе
Күк сферасы	Күк координатлары сферасы: галактик • һоризонталь • беренче экваториаль • икенче экваториаль • эклиптик • Халыкара күк координатлары системасы • Сферик координатлар системасы • Дөнья күчәре • Күк экваторы • Туры калкулык • Авышлык • Эклиптика • Көн-төн тигезлеге • Кояш торгынлыгы • Фундаменталь яссылык
Орбита параметрлары	Кеплерның орбита элементлары: эксцентриситет • зур ярымкүчәр • уртача аномалия • калку төен озынлыгы • перицентр аргументы • Апоцентр һәм перицентр • Орбиталь тизлек • Орбита төене • Дәвер
Күк җисемнәренең хәрәкәтләре	Кояшның һәм плванеталарның күк сферасы буенча хәрәкәт итүләре • Эфемеридалар Планеталарның конфигурацияләре: каршы тору • тәңгәл килү • квадратура • элонгация • сәйяралар парады Тотылу: Кояш тотылу • Ай тотылу • сарос • Метон циклы • Каплау • Үтү Кульминация • Сидерик период • Синодик период • Әйләнү периоды • Орбиталь резонанс • Көн-төн тигезлекләрен алдан күрү  • Якынлашу • Либрация • Тартылуның йогынты сферасы • Козаи эффекты • Ярковский эффекты • Җанибәков эффекты
Астродинамика
Галәми очыш	Галәми тизлек: беренче • икенче • өченче • дүртенче Циолковский формуласы • Гравитацион манёвр • Һоман траекториясе • Оскуляцияләүче гонсырлар ысулы • Агылыш тизләнеше • Орбита авышлыгының үзгәрүе • Сәйяраара транспорт челтәре • Тоташтыру • Лагранж нокталары • «Пионер» эффекты
Галәми аппарат орбиталары	Геостационар орбита • Һелиоцентрик орбита • Геосинхрон орбита • Геоцентрик орбита • Геокүчемле орбита • Түбән җиртирә орбита • Поляр орбита • «Тундра» орбитасы • Кояш-синхрон орбитасы • «Молния» орбитасы • Оскуляцияләүче орбита