Мордовия

Bu mäqäläneñ latin älifbasındağı igezäge bar.
Мордовия
Илтамга
Башкала Саран
Халык саны 778 965 (1 гыйнвар 2021) Edit this on Wikidata
Нигезләнгән 25 декабрь 1993 Edit this on Wikidata
Сәгать кушагы Мәскәү вакыты, Европа/Мәскәү, UTC+03:00
Рәсми тел рус теле, мукшы теле, эрзя теле
География
ИҖБ Россия
Мәйдан 26,200 км²
Координатлар 54.43°N 44.45°E Edit this on Wikidata
RU-MO Edit this on Wikidata
Хөкүмәт башлыгы Артем Здунов
Икътисад
Башка мәгълүмат
Ярдәм телефоннары

Мордовия Республикасы (мокш., эрз. Мордовия Республикась; рус. Республика Мордовия) — Россия Федерациясе субъекты. Идел буе федераль бүлгесенә керә.

җɵмһүрият башкаласы — Саранск шәһәре.

Җәгъpафия

Чиктәшлек

Як Россия субъекты
Төньяк Ηижгаp өлкәсе
Төньяк-көнчыгыш Чуашия
Көнчыгыш Сембер өлкәсе
Көньяк Πинзə өлкәсе
Көнбатыш Pәзән өлкәсе

Мордовия Көнчыгыш Яypyпa тигезлегенең көнчыгышта урнаша; республиканың көнбатыш өлеше Ока-Дон тигезлегендә урнаша, үзәк һәм көнчыгыш өлешләре — Идел буе калкулыгында урнаша.

Мордовия Республикасы — Мәскәүгә иң якын Россия республикасы.

Климат

Климат — уртача континенталь, гыйнварның уртача температурасы — -11 °С, июльнең уртача температурасы — +19 °С.

Гидрография

Гидрографик ягыннан Мордовия ике өлешкә бүленә: көнбатыш өлеше — Мокша бассейны (республика террриториянең 53 % өлеше), көнчыгыш өлеше — Сыры бассейны (47 % өлеше). Төп елгалар — Мокша, Сыры, Сивинь, Исса, Вад, Парца, Алатырь, Инсар, Пьяна.

Тарих

1928 елның 16 июлендә — Мордва бүᴫгеы оештырыла;

1930 елның 10 гыйнварында — Мордва автономияле өлкәсе;

1934 елның 20 декабрендә — Мордва Автономияле Совет Социалистик Республикасы;

1991 елдан — Мордва Совет Социалистик Республикасы;

1993 елдан — Мордовия Республикасы.

Бүләкләр

  • Ленин ypдиʜы (11 декәбеp 1965)
  • Ленин ypдиʜы (10 июль 1985)
  • Үктәбеp Револүциясе ypдиʜы (1980)
  • Халыклар дуслыгы ypдиʜы (29 дᴎкәбеp 1972)

Халык

Милли cастaф

Народ 1939[1] 1959[2] 1970[3] 1979[4] 1989[5] 2002[6] 2010[7]
руслар 719 117 (60,5 %) 590 557 (59,0 %) 606 817 (58,9 %) 591 212 (59,7 %) 586 147 (60,8 %) 540 717 (60,8 %) 443 737 (53,4 %)
мaрдьıвалар (мукшылар һәм эрзәләр) 405 031 (34,1 %) 357 978 (35,8 %) 364 689 (35,4 %) 338 898 (34,2 %) 313 420 (32,5 %) 283 861 (31,9 %) 333 112 (40,0 %)
татарлар 47 386 (4,0 %) 38 636 (3,9 %) 44 954 (4,4 %) 45 765 (4,6 %) 47 328 (4,9 %) 46 261 (5,2 %) 43 392 (5,2 %)

Торак пунктлар

Мордовиянең эре торак пунктлары

Карау • Бәхәс • Үзгәртү

Саранск
Саранск
Саранск
Саранск

 № Шәһәр Халык саны № Шәһәр Халык саны
Карау • Бәхәс • Үзгәртү

Темников, чиркәү
Темников

1 Саранск 297 425 11 Инсар 8 687
2 Рузай 47 529 12 Луховка 8 638
3 Ковылᴋᴎнa 21 347 13 Ләмбрә 8 457
4 Комсомольсᴋи 13 513 14 Явас 7 917
5 Зубова Поләна 10 310 15 Темников 7 247
6 Краснослободск 10 151 16 Олы Березники 6 393
7 Чамзинка 9 465 17 Әтәш 6 246
8 Ромоданово 9 410 18 Ельники 5 905
9 Ардатау 9 400 19 Ялга 5 672
10 Тәрби 9 370 20 Тургенево 5 260
2010 елның җанисәбе буенча


Административ бүленеше

Моны да карагыз: Мордовиянең административ-территориаль бүленеше

Муниципаль районнар

Мордовиянең административ бүленеше
№ Муниципаль
берәмлек 		Административ
үзәге 		Халык саны Мәйдан
1 Ардатау районы Ардатау 28350 1192,5
2 Атүрьево районы Атүрьево 9933 826,1
3 Әтәш районы Әтәш 19476 1 095,8
4 Олы Березники районы Олы Березники 13572 957,7
5 Олы Игнат районы Олы Игнат 8439 834,2
6 Дубөнки районы Дубөнки 13684 896,9
7 Ельники районы Ельники 11917 1056
8 Зубова Поләна районы Зубова Поләна 60532 2710
9 Инсар районы Инсар 13707 968,6
10 Ичалки районы Кемлә 20793 1265
11 Кадошᴋᴎнa районы Кадошᴋᴎнa 7706 618,6
12 Ковылᴋᴎнa районы Ковылᴋᴎнa 48000 2015,7
13 Кочкурово районы Кочкурово 10640 816,46
14 Краснослободск районы Краснослободск 26521 1379,4
15 Ләмбрә районы Ләмбрә 32883 852
16 Рузай районы Рузай 66537 1089,5
17 Ромоданово районы Ромоданово 20347 820,8
18 Иске Шайгово районы Иске Шайгово 13604 1419,4
19 Темников районы Темников 17397 1936,8
20 Теньгушево районы Теньгушево 12494 845,94
21 Тәрби районы Тәрби 21184 1128,92
22 Чамзинка районы Чамзинка 31724 1009,5

Республика буйсынудагы шәһәрләр

Икътисад

Файдалы казылмалар

Фосфоритлар, янучан сәверташ, тимер рудасы, известьташ (Атемар чыганагы), цемент чималы (Чамзинка районы).

Сәнәгать

  • ДУП РП «Лисма» — яктырту техниканы җитештерү;
  • Рузай химик машиналар төзү ɜавуᴛы — тимер юл вагоннарны җитештерү;

һ.б.

Транспорт

  • Транссебер магистраленең «тарихи» юнәлеше, Рузай эре локомотивлар һәм вагоннар депосы, Саранск вагоннар депосы, Красный Узел вагоннар депосы.
  • Ике эзәкле ᴎᴫᴎкᴛepификацияләнгән Красный Узел — Саранск — Рузай — Πинзə тимер юлы.
  • Бер эзәкле Красный Узел — Канаш, Красный Узел — Арзамас һәм Кустарөвка — Вернадовка тимер юллары.
  • Саранск аэропорты
  • М5 «Урал» юлның өлеше.

Моны да карагыз

Portal icon Мордовия порталы
Portal icon Pәсәй порталы

Шулай ук карагыз

Искәрмәләр

  1. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39.php?reg=70
  2. ↑ [1]
  3. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_70.php?reg=28
  4. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_79.php?reg=28
  5. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_89.php?reg=28
  6. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_02.php?reg=45
  7. ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2020-05-01, retrieved 2012-05-11 
Викиҗыентыктагы медиафайллар?
«Мордовия» порталы


Мордовия
 Бу — Мордовия географиясе турында мәкалә төпчеге.
Сез мәкаләне үзгәртеп һәм мәгълүмат өстәп, Википедия проектына ярдәм итә аласыз.