Paus

Franciscus, êeste Latyns-Amerikoansche paus

De Paus is 't oofd van de Katholieke kerke en 't stoatsoofd van Vaticoanstad. Ols èèste paus wordt Petrus beschouwd omda Jezus teegn em gezeid eet dat y de sleuters van ze kerke an em toevertrouwdige en dat y de rotse was wo dat y z'n kerke ip bouwdige (Matt. 16:18). Den uudign paus is Franciscus.

't Conclaaf

Os de paus dôod goat ton moet er een nieuwe paus verkoozn wordn deur de kardinoaln. Die verkiezinge noemn ze 't conclaaf. Binst 't conclaaf, dat oltyd in Rome deuregot, moen de kardinoals regelmoatig kiezn. On ze der nie uut gegrogd zyn verbrandn ze de brieftjes en doen ze der een stofoasie by dat de rook zwart is. En on ze wel een nieuwe paus en kleurn ze de rook wit. De nieuwen paus komt ton zo rap meugelik ip 't balkon van de Sint-Pietersbasilieke en den kardinoal die de verkiezinge een bitje in goeie boan geleid eet zegt ton an de gelovigen die ip 't pling stoan "Habemus Papam" (M'en een paus) en z'n nieuwe name der by.

Lange tradisie

Angezien dat er in principe ol sedert 't joar 33 pausen zyn eet 't systêem ol veel ups en downs ged. Der zyn ol dikkels een ki teegnpausn gewist, der zyn der die deur omkopery paus gewordn zyn, der zyn der die kienders ged en, enz. Oender druk van de Fransche keuningn en ze zels een tyd in Avignon verbleevn in platse van in Rome.

Lyste van de pausn

33 toet 384

Paus Eigentlikke name Pontificoat Ipmerkinge
1. Petrus (H) Simon Bar-Jonas 33(?)–67(?) Apostel/Concilie van Zeruzalem
2. Linus (H) 67(?)–79(?) Stelde êeste 15 bisschoppn in 't westelikke Romeinse Ryk an
3. Anacletus I (H) 79(?)–88(?) Ook Cletus genoemd, mo meugeliks was dat een andre persoon/wydinge van d'êeste bisschoppn
4. Clemens I (H) 88(?)–97(?) Vaststellinge ritus van 't vormsel
5. Evaristus (H) 97(?)–105(?) Groundleggr College van kardinoaln
6. Alexander I (H) 105(?)–115(?)
7. Sixtus I (H) 115(?)–125(?)
8. Telesforus (H) 125(?)–136(?) Richtlynn vo de messe/invoeringe van de Vastntyd
9. Hyginus (H) 136(?)–140(?) Kerkn nor illigen vernoemn/instellinge van peetouders
10. Pius I (H) 140(?)–155(?)
11. Anicetus (H) 155(?)–166(?) Poasvieringe/vervolginge gnostici
12. Soter (H) 166(?)–175(?) Poasvieringe/zegeninge van uwelikkn
13. Eleuterus (H) 175(?)–189 Vervolginge gnostici
14. Victor I (H) 189–199 Verkiezinge bisschop van Rome toet machtigste man/Latyn wordt kerktoale
15. Zefyrinus (H) 199–217 Vervolginge gnostici/invoeringe van de ostieschoaln
   Hippolytus (H) 217–235 Teegnpaus
16. Calixtus I (H) 217–222 Absolusie van olle zoenden wordt meugelik
17. Urbanus I (H) 222–230
18. Pontianus (H) 230–235 Ende schisma van Hippolytus/ordeninge psalmn
19. Anterus (H) 235–236
20. Fabianus (H) 236–250 Zendinge no Frankryk
Sedisvacatie (15 moandn) 250–251 Gin paus
   Novatianus 251-258(?) Teegnpaus
21. Cornelius (H) 251–253 Christnvervolginge deur Decius
22. Lucius I (H) 253–254 Christnvervolginge deur Valerianus I
23. Stefanus I (H) 254–257 Schisma van Cyprianus over ketterdoop
24. Sixtus II (H) 257–258 Verzoeningspoginge m.b.t. ketterdoop
Sedisvacatie (9 maanden) 258–259 Gin paus
25. Dionysius (H) 259–268 Verzoeninge ruze oovr ketterdoop
26. Felix I (H) 269–274
27. Eutychianus (H) 275–283
28. Cajus (H) 283–296 Leekn kunn gin bisschop wordn
29. Marcellinus (H) 296–304 Oogtepunt christnvervolginge
Sedisvacatie (4 jaar) 304–308 Gin paus
30. Marcellus I (H) 308–309 Verplichtinge celiboat
31. Eusebius (H) 309–310
32. Miltiades (H) 311–314 Edict van Milaan/Concilie van Arles
33. Silvester I (H) 314–335 Concilie van Nicea I/gebruuk geloofsbelydenisse/Concilie van Antiochië
34. Marcus (H) 336 Eeste religieuze kalender
35. Julius I (H) 337–352 Concilie van Sardica
36. Liberius 352–366 Concilie van Arles II/Concilie van Milaan/Concilie van Sirmium/Concilie van Alexandrië
   Felix II 355–365 Teegnpaus, toch dikkels in de tellinge meegereeknd
37. Damasus I (H) 366–384 Concilie van Constantinopel I/Concilie van Laodicea
   Ursinus 366–367 Teegnpaus

384 toet 1054

Paus Eigentlikke name Pontificoat Ipmerkinge
38. Siricius (H) 384–399 Invoering decreet/Synode van Carthago
39. Anastasius I (H) 399–401 Voadr van Innocentius I
40. Innocentius I (H) 401–417 Zeune van Anastasius I
41. Zosimus (H) 417–418 Verwerping van het pelagianisme
42. Bonifatius I (H) 418–422
   Eulalius 418–419 Teegnpaus
43. Celestinus I (H) 422–432 Concilie van Efeze
44. Sixtus III (H) 432–440
45. Leo I de Grote (H) 440–461 Concilie van Chalcedon
46. Hilarius (H) 461–468
47. Simplicius (H) 468–483 Vol West-Romiense Keizerryk
48. Felix II (III) (H) 483–492 Schisma van Acacius
49. Gelasius I (H) 492–496 Canon van den Bybel
50. Anastasius II 496–498
51. Symmachus (H) 498–514
   Laurentius 498–506 Teegnpaus
52. Hormisdas (H) 514–523 Voadr van Silverius
53. Johannes I (H) 523–526
54. Felix III (IV) (H) 526–530
   Dioscurus 530 Teegnpaus
55. Bonifatius II 530–532
56. Johannes II Mercurius 533–535
57. Agapitus I (H) 535–536
58. Silverius (H) 536–537 Zeune van Hormisdas
59. Vigilius 537–555 Vyand van Silverius/Concilie van Constantinopel II
60. Pelagius I 556–561
61. Johannes III 561–574
62. Benedictus I 575–579
63. Pelagius II 579–590
64. Gregorius I de Grote, O.S.B. (H) 590–604
65. Sabinianus 604–606
66. Bonifatius III 607
67. Bonifatius IV, O.S.B. (H) 608–615
68. Adeodatus I (H) 615–618 Ook Deusdedit genoemd
69. Bonifatius V 619–625
70. Honorius I 625–638
71. Severinus 640
72. Johannes IV 640–642
73. Theodorus I 642–649
74. Martinus I (H) 649–655
   Eugenius I 654 Teegnpaus
75. Eugenius I (H) 655–657
76. Vitalianus (H) 657–672
77. Adeodatus II, O.S.B. 672–676 Ook geweune Adeodatus genoemd (os Adeodatus I Deusdedit wordt genoemd)
78. Donus 676–678
79. Agatho (H) 678–681 Concilie van Constantinopel III
80. Leo II (H) 682–683
81. Benedictus II (H) 684–685
82. Johannes V 685–686
83. Conon 686–687
84. Sergius I (H) 687–701
   Theodorus II 687 Teegnpaus
   Paschalis I 687–692 Teegnpaus
85. Johannes VI 701–705
86. Johannes VII 705–707
87. Sisinnius 708
88. Constantinus I 708–715
89. Gregorius II (H) 715–731
90. Gregorius III (H) 731–741
91. Zacharias (H) 741–752
   Stefanus (II) 752 Stierf vo zyn inzegeninge, doarom in 1961 geschrapt ols paus
92. Stefanus II (III) 752–757
93. Paulus I (H) 757–767
   Constantinus II 767–768 Teegnpaus
   Filippus 768 Teegnpaus
94. Stefanus III (IV) 768–772
95. Adrianus I 772–795 Concilie van Nicea II
96. Leo III 795–816 Kroant Karel de Grote toet Keizer
97. Stefanus IV (V) 816–817
98. Paschalis I (H) 817–824
99. Eugenius II 824–827
100. Valentinus 827
101. Gregorius IV 827–844
102. Sergius II 844–847
   Johannes VIII 844 Teegnpaus
103. Leo IV, O.S.B. (H) 847–855
   Anastasius III 855 Teegnpaus
104. Benedictus III 855–858
105. Nicolaas I (H) 858–867
106. Adrianus II 867–872 Concilie van Constantinopel IV
107. Johannes VIII 872–882
108. Marinus I 882–884 Ten oenrechte ook wel Martinus II genoemd
109. Adrianus III (H) 884–885
110. Stefanus V (VI) 885–891
111. Formosus 891–896
112. Bonifatius VI 896
113. Stefanus VI (VII) 896–897
114. Romanus 897
115. Theodorus II 897
116. Johannes IX, O.S.B. 898–900
   Sergius III 898 Teegnpaus
117. Benedictus IV 900–903
118. Leo V 903
   Christoforus 903–904 Legitimiteit ondudelik
119. Sergius III 904–911
120. Anastasius III 911–913
121. Lando 913–914
122. Johannes X 914–928
123. Leo VI 928
124. Stefanus VII (VIII) 928–931
125. Johannes XI 931–935
126. Leo VII, O.S.B. 936–939
127. Stefanus VIII (IX) 939–942
128. Marinus II 942–946 Ten onrechte ook wel Martinus III genoemd
129. Agapitus II 946–955
130. Johannes XII Octavianus 955–964
131. Leo VIII 963–965
132. Benedictus V 964
133. Johannes XIII 965–972
134. Benedictus VI 973–974
   Bonifatius VII Franco 974 Teegnpaus
135. Benedictus VII 974–983
136. Johannes XIV Petrus Canepanova 983–984
   Bonifatius VII Franco 984–985 Teegnpaus
137. Johannes XV 985–996 Begost met et formele illigverkloaringsproces
138. Gregorius V Bruno van Karinthië 996–999
   Johannes XVI Johannes Philagathos 997–998 Teegnpaus
139. Silvester II Gerbert van Aurillac 999–1003
140. Johannes XVII Sicco 1003
141. Johannes XVIII Johannes Fasanus 1004–1009
142. Sergius IV Pietro da Albano 1009–1012
143. Benedictus VIII Theofylactus II van Tusculum 1012–1024
   Gregorius VI 1012 Teegnpaus
144. Johannes XIX Romanus van Tusculum 1024–1032
145. Benedictus IX Theofylactus III van Tusculum 1032–1044
146. Silvester III Giovani di Sabina 1045 Legitimiteit ondudelik
147. Benedictus IX Theofylactus III van Tusculum 1045
148. Gregorius VI Johannes Gratianus Pierleoni 1045–1046
149. Clemens II Suitger van Morsleben en Hornburg 1046–1047
150. Benedictus IX Theofylactus III van Tusculum 1047–1048 Legitimiteit ondudelik
151. Damasus II Poppo van Brixen 1048
152. Leo IX (H) Bruno van Egisheim-Dagsburg 1049–1054

1055 toet 1417

Paus Eigentlikke name Pontificoat Ipmerkinge
153. Victor II Gebhard van Dollnstein-Hirschberg 1055–1057
154. Stefanus IX (X), O.S.B. Frederik van Lotharingen 1057–1058
155. Nicolaas II Gerard van Bourgondië 1058–1061
   Benedictus X Giovanni Mincio van Tusculum 1058–1059 Teegnpaus
156. Alexander II Anselmo da Baggio 1061–1073
   Honorius II Pietro Cadalus van Parma 1061–1064 Teegnpaus
157. Gregorius VII, O.S.B. (H) Hildebrand van Sovana 1073–1085 Investituurstryd
   Clemens III Wibert van Ravenna 1084–1100 Teegnpaus
158. Victor III, O.S.B. (Z) Dauferius 1085–1087
159. Urbanus II, O.S.B. (Z) Odo de Chatillon 1088–1099 Eeste kruustocht (1095–1099)
160. Paschalis II, O.Cist. Raniero di Bieda 1099–1118
   Theodoricus Theoderik 1100 Teegnpaus
   Albertus Albert van Sabina 1102 Teegnpaus
   Silvester IV Maginulf 1105–1111 Teegnpaus
161. Gelasius II, O.S.B. Johannes van Gaeta 1118–1119
   Gregorius VIII Mauritius Burdinus 1118–1121 Teegnpaus
162. Calixtus II Guido van Bourgondië 1119–1124 Concilie van Lateranen I
163. Honorius II Lamberto Scannabecchi 1124–1130
   Celestinus II Tebaldo Buccapecus 1124 Teegnpaus
164. Innocentius II Gregorio Papareschi di Guidoni 1130–1143 Concilie van Lateranen II
   Anacletus II Pietro Pierleoni 1130–1138 Teegnpaus
   Victor IV Gregorio Conti van Ceccano 1138 Teegnpaus
165. Celestinus II Guido de Castello 1143–1144
166. Lucius II Gerardo Caccianemici dal Orso 1144–1145
167. Eugenius III, O.Cist. (Z) Bernhard Paganelli di Montemagno 1145–1153 Twêede kruustocht (1147–1149)
168. Anastasius IV Corrado della Suburra 1153–1154
169. Adrianus IV, O.S.A. Nicolas Breakspear 1154–1159
170. Alexander III Orlando Bandinelli 1159–1181 Concilie van Lateranen III
   Victor IV Octaviano de Montecello 1159–1164 Teegnpaus
   Paschalis III Guido van Crema 1164–1168 Teegnpaus
   Calixtus III Johannes van Struma 1168–1178 Teegnpaus
   Innocentius III Lando van Sezze 1179–1180 Teegnpaus
171. Lucius III Ubaldo Allucingoli 1181–1185
172. Urbanus III Humbert Crivelli 1185–1187
173. Gregorius VIII Albertus de Morra 1187
174. Clemens III Paolo Scolari 1187–1191 Begin Derde kruustocht (1189)
175. Celestinus III Giacinto Bobone 1191–1198 Ende Derde kruustocht (1192)
176. Innocentius III Lotharius van Segni 1198–1216 Vierde kruustocht (1202–1204)/Kienderkruustocht (1212)/Concilie van Lateranen IV
177. Honorius III Cencio Savelli 1216–1227 Vuufde kruustocht (1218–1221)
178. Gregorius IX Ugolino van Segni 1227–1241 Zesde kruustocht (1228–1229)
179. Celestinus IV, O.S.B. Goffredo Castiglione 1241 Stierf vo z'n inzegeninge
Sedisvacatie (2 jaar) 1241–1243
180. Innocentius IV Sinibald Fieschi 1243–1254 Zevenste kruustocht (1248–1254)/Concilie van Lyon I
181. Alexander IV Rainald Segni 1254–1261
182. Urbanus IV Jacques Pantaléon 1261–1264
183. Clemens IV Guido Fulcodi 1265–1268
Sedisvacatie (3 jaar) 1268–1271 Geen paus/Achtste kruustocht (1270)
184. Gregorius X, O.Cist. (Z) Tebaldo Visconti 1271–1276 Gebruuk conclaaf/Negenste kruustocht (1271–1272)/Concilie van Lyon II
185. Innocentius V (Z) Pierre de Tarantaise 1276
186. Adrianus V Ottobono Fieschi 1276 Stierf vo z'n inzegeninge
187. Johannes XXI Petrus Juliani 1276–1277
188. Nicolaas III, O.S.B. Giovanni Gaetano Orsini 1277–1280
189. Martinus IV Simon de Brion 1281–1285
190. Honorius IV Giacomo Savelli 1285–1287
191. Nicolaas IV, O.F.M. Girolamo Masci 1288–1292
Sedisvacatie (2 jaar) 1292–1294
192. Celestinus V, O.S.B. (H) Pietro del Murrone 1294 Afgetreedn
193. Bonifatius VIII Benedetto Caetani 1294–1303 Aartsvijand van de liberoalen tak van de Welfen
194. Benedictus XI Nicolaas Boccasini 1303–1304
195. Clemens V Bertrand de Got 1305–1314 Sinsn 1309 in Avignon/Concilie van Vienne
Sedisvacatie (2,5 Jaar) 1314–1316
196. Johannes XXII Jacques Duèse 1316–1334 In Avignon
   Nicolaas V Pietro Rainalducci 1328–1330 Teegnpaus in Avignon
197. Benedictus XII, O.Cist. Jacques Fournier 1334–1342 In Avignon
198. Clemens VI Pierre Roger 1342–1352 In Avignon
199. Innocentius VI Étienne Aubert 1352–1362 In Avignon
200. Urbanus V, O.S.B. (Z) Guillaume de Grimoald 1362–1370 In Avignon
201. Gregorius XI Pierre Roger de Beaufort 1370–1378 In Avignon
202. Urbanus VI Bartolomeo Prignano 1378–1389
   Clemens VII Robert van Genève 1378–1394 Teegnpaus in Avignon
203. Bonifatius IX Pietro Tomacelli 1389–1404
   Benedictus XIII Pedro de Luna 1394–1409 en 1417 Teegnpaus in Avignon
204. Innocentius VII Cosimo dei Migliorati 1404–1406
205. Gregorius XII Angelo Correr 1406–1415 Afgetreedn/Concilie van Konstanz
   Alexander V Pietro Philargi 1409–1410 Teegnpaus in Pisa
   Johannes XXIII Baldassare Cossa 1410–1415 Teegnpaus in Pisa

Sinsn 1417

Paus Eigentlikke name Pontificoat Ipmerkinge
206. Martinus V Oddone Colonna 1417–1431 Oprichting K.U. Leuven in 1425
   Clemens VIII Sanchez Munoz 1423–1429 Teegnpaus in Avignon
   Benedictus XIV Bernard Garnier 1425–1430 Teegnpaus in Avignon
207. Eugenius IV, O.S.A. Gabriele Condulmaro 1431–1447
   Felix V Amadeus VIII van Savoye 1439–1449 Teegnpaus
208. Nicolaas V, O.P. Tommaso Parentucelli 1447–1455
209. Calixtus III Alfonso Borgia 1455–1458
210. Pius II Enea Silvio Piccolomini 1458–1464
211. Paulus II Pietro Barbo 1464–1471
212. Sixtus IV, O.F.M. Francesco della Rovere 1471–1484 Bouw Sixtynse Kapelle
213. Innocentius VIII Giovanni Battista Cibo 1484–1492
214. Alexander VI Rodrigo Borgia 1492–1503
215. Pius III Francesco Todeschini Piccolomini 1503
216. Julius II, O.F.M. Giuliano della Rovere 1503–1513 Bouw Sint-Pietersbasiliek/Concilies van Lateranen V/versieringe Sixtynse Kapelle
217. Leo X Giovanni de' Medici 1513–1521 Excommunicatie van Luther
218. Adrianus VI Adriaan Floriszoon Boeyens 1522–1523 Enigste paus uut de Nederlandn en latste niet-Italioansen toet 1978
219. Clemens VII Giulio de' Medici 1523–1534
220. Paulus III Alessandro Farnese 1534–1549 Concilie van Trente
221. Julius III Giovanni Maria Ciocchi del Monte 1550–1555
222. Marcellus II Marcello Cervini 1555
223. Paulus IV Gianus Pietro Carafa 1555–1559
224. Pius IV Giovanni Angelo Medici 1559–1565 Ratificeringe en besluut, plus uutgave van de catechismus van et Concilie van Trente
225. Pius V, O.P. (H) Antonio Michele Ghislieri 1565–1572 Codificoatie Tridentynse liturgie
226. Gregorius XIII Ugo Buoncompagni 1572–1585 Invoeringe Gregorioanse kalendr 4 oktober 1582 gienk over ip 15 oktober 1582. Der vieln 10 dagen uut.
227. Sixtus V, O.F.M. Felice Peretti di Montalto 1585–1590
228. Urbanus VII Giovanni Battista Castagna 1590 Kortste pontificoat uut de geschiedenisse (mo 12 daagn)
229. Gregorius XIV Niccolò Sfondrati 1590–1591
230. Innocentius IX Giovanni Antonio Facchinetti 1591
231. Clemens VIII Ippolito Aldobrandini 1592–1605
232. Leo XI Alessandro Ottaviano de' Medici 1605
233. Paulus V Camillo Borghese 1605–1621
234. Gregorius XV Alessandro Ludovisi 1621–1623
235. Urbanus VIII Maffeo Barberini 1623–1644 Voltooiinge Sint-Pietersbasiliek, veroordelinge van Galileo Galilei
236. Innocentius X Giovanni Battista Pamfili 1644–1655
237. Alexander VII Fabio Chigi 1655–1667
238. Clemens IX Giulio Rospigliosi 1667–1669
239. Clemens X Emilio Altieri 1670–1676
240. Innocentius XI (Z) Benedetto Odescalchi 1676–1689
241. Alexander VIII Pietro Ottoboni 1689–1691
242. Innocentius XII Antonio Pignatelli 1691–1700
243. Clemens XI Giovanni Francesco Albani 1700–1721
244. Innocentius XIII Michelangelo dei Contiaus 1721–1724
245. Benedictus XIII, O.P. Pietro Francesco Orsini 1724–1730
246. Clemens XII Lorenzo Corsini 1730–1740
247. Benedictus XIV Prosper Lambertini 1740–1758 Ervormde den illigenkalender en sloot verschillende concordoatn
248. Clemens XIII Carlo della Torre Rezzonico 1758–1769
249. Clemens XIV, O.F.M. Conv. Lorenzo Ganganelli 1769–1774
250. Pius VI Giovanni Angelo Conte Braschi 1775–1799
251. Pius VII, O.S.B. Barnabà Chiaramonti 1800–1823 Concordoat van 15 juli 1801 me Napoleon
252. Leo XII Annibale Sermattei della Genga 1823–1829
253. Pius VIII Francesco Saverio Castiglioni 1829–1830
254. Gregorius XVI Bartolomeo Alberto Cappellari 1831–1846
255. Pius IX, O.P. (Z) Giovanni Maria Mastai-Ferretti 1846–1878 Eeste Vaticoans Concilie
256. Leo XIII Vincenzo Gioacchino Pecci 1878–1903 Stryd teegn liberalisme: encycliek Rerum Novarum
257. Pius X (H) Giuseppe Sarto 1903–1914 Bestreed et Modernisme, invoeringe Communie vanaf leeftyd van 7 joar
258. Benedictus XV Giacomo della Chiesa 1914–1922 Paus binst den Êeste Weireldoorloge
259. Pius XI Achille Ambrogio Damiano Ratti 1922–1939 Têeknde 't Verdrag van Lateranen (1929)
260. Pius XII Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli 1939–1958 Maria Tenhemelopneming ols dogma (1950)
261. Johannes XXIII (H) Angelo Giuseppe Roncalli 1958–1963 Begin Twêede Vaticoans Concilie (1962)
262. Paulus VI Giovanni Battista Enrico Antonio Maria Montini 1963–1978 Einde Twêede Vaticoans Concilie (1965)
263. Johannes Paulus I Albino Luciani 1978 Styf kort pontificoat (moa 33 daagn)
264. Johannes Paulus II (H) Karol Józef Wojtyła 1978–2005 Eêste Poolse paus
265. Benedictus XVI Joseph Alois Ratzinger 2005–2013 Ofkomstig van Duutsland en ofgetreedn den 28ste februoari 2013
266. Franciscus Jorge Mario Bergoglio 2013 – nu Ofkomstig van Argentinië. Eêste Latyns-Amerikoansche paus en jezuïet
Wikimedia Commons