Роберт Уілсан (эканаміст)

Роберт Уілсан
Дата нараджэння	16 мая 1937(1937-05-16)[1] (87 гадоў)
Месца нараджэння	Geneva[d], Fillmore County[d], Небраска, ЗША[2]
Грамадзянства	ЗША
Род дзейнасці	эканаміст, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	эканоміка[3], менеджмент[3] і матэматычная эканоміка[3]
Месца працы	Стэнфардскі ўніверсітэт
Альма-матар	Гарвардскі ўніверсітэт (1959) Гарвардская школа бізнесу[d] (1963) Гарвардскі каледж
Навуковы кіраўнік	Howard Raiffa[d]
Член у	Нацыянальная акадэмія навук ЗША[4] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук[5] Эканаметрычнае таварыства[d][6]
Узнагароды	грант Гугенхайма (1982) BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award[d] (2015) заслужаны член Амерыканскай эканамічнай асацыяцыі[d] член Эканаметрычнага таварыства[d] (1976) Golden Goose Award[d] (2014) прэмія Джона Карты[d] (2018) Fisher-Schultz Lecture[d] Clarivate Citation Laureate[d] (2007)

Роберт Батлер Уілсан-малодшы (англ.: Robert Butler Wilson; нар. 16 мая 1937(1937-05-16)^[1], Geneva^[d], Небраска^[2]) — амерыканскі эканаміст і заслужаны прафесар менеджменту ў Стэнфардскім універсітэце. Сумесна са сваім калегам з Стэнфарда і былым студэнтам Полам Мілграмам^[7] быў узнагароджаны прэміяй па эканоміцы імя Альфрэда Нобеля 2020 года «за ўдасканаленне тэорыі аўкцыёнаў і вынаходства іх новых фарматаў»^[8][9]. Яшчэ два яго вучні, Элвін Рот і Бенгт Хольмстрэм, таксама з’яўляюцца лаўрэатамі Нобелеўскай прэміі^[10][11].

Уілсан вядомы сваім унёскам у навуку кіравання і эканоміку бізнесу. Яго доктарская дысертацыя ўвяла паслядоўнае квадратычнае праграмаванне, якое стала вядучым ітэрацыйным метадам для нелінейнага праграмавання^[12]. Разам з іншымі эканамістамі-матэматыкамі ў Стэнфардзе ён дапамог перафармуляваць эканоміку арганізацыі прамысловасці і тэорыю арганізацыі з выкарыстаннем тэорыі некааператыўнай гульні^[13][14]. Яго даследаванне нелінейнага цэнаўтварэння паўплывала на палітыку буйных фірмаў, асабліва ў энергетычнай галіне, асабліва электраэнергетыкі^[15][16].

Уілсан нарадзіўся 16 мая 1937 года ў Джэніве, штат Небраска. Скончыў сярэднюю школу Лінкальна ў Лінкальне, штат Небраска, і атрымаў поўную стыпендыю ў Гарвардскім універсітэце. Атрымаў ступень бакалаўра мастацтваў у Гарвардскім каледжы ў 1959 годзе. Затым атрымаў ступень магістра дзелавога адміністравання ў 1961 годзе і атрымаў ступень доктара дзелавога адміністравання у 1963 годзе з Гарвардскай школе бізнесу^[17]. Вельмі кароткі час працаваў у Каліфарнійскім універсітэце ў Лос-Анджэлесе, а затым перайшоў на факультэт Стэнфардскага ўніверсітэта. З 1964 года працаваў на факультэце Стэнфардскай бізнес-школы^[17]. Таксама быў членам юрыдычнага факультэта Гарвардскага факультэта з 1993 па 2001 год^[18].

Уілсан вядомы сваімі даследаваннямі і выкладаннем па дызайне рынку, цэнаўтварэнню, перамовам і сумежным тэмам, якія тычацца арганізацыі прамысловасці і эканомікі інфармацыі. З’яўляецца экспертам па тэорыі гульняў і яе прымяненню. Унёс асноўны ўклад у распрацоўку аўкцыёнаў і стратэгіі канкурэнтных таргоў у нафтавай, камунікацыйнай і энергетычнай галінах, а таксама ў распрацоўку інавацыйных схем цэнаўтварэння. Яго праца па цэнаўтварэнні першачарговай паслугі на электраэнергію рэалізавана ў камунальнай сферы^[13][19].

Артыкул Уілсана ў Econometrica 1968 года «Тэорыя сіндыкатаў»^[20] паўплываў на цэлае пакаленне студэнтаў-эканамістаў, фінансістаў і бухгалтараў. Дакумент ставіць фундаментальнае пытанне: пры якіх умовах чаканае прадстаўленне карыснасці апісвае паводзіны групы асоб, якія выбіраюць латарэю і падзяляюць рызыку аптымальнага па Парэту спосабам^[20][21]?

З моманту завяршэння адукацыі апублікаваў каля сотні артыкулаў у прафесійных часопісах і кнігах. Быў намеснікам рэдактара некалькіх часопісаў і выступіў з некалькімі публічнымі лекцыямі^[18][22].

У 1993 годзе Уілсан апублікаваў кнігу пра нелінейнае цэнаўтварэнне^[23]. Гэта энцыклапедычны аналіз распрацоўкі тарыфаў і сумежных тэм для камунальных паслуг, у тым ліку электраэнергетыкі, сувязі і транспарту^[15]. Кніга атрымала ў 1995 годзе прэмію Леа Меламеда, прэмію, якая прысуджаецца два разы ў год Чыкагскім універсітэтам за «выбітную стыпендыю прафесара бізнесу»^[24].

Іншыя ўклады ў тэорыю гульняў уключаюць перамовы аб заработнай плаце і забастоўкі, а ў юрыдычным кантэксце — перамовы па ўрэгуляванні. Уілсан з’яўляецца аўтарам некаторых асноўных даследаванняў рэпутацыйнага эфекту ў драпежніцкіх цэнах, цэнавых войнах і іншых канкурэнтных баях^[19].

• 1982 — Стыпендыя Гугенхайма^[25];
• 1986 — Ганаровы доктар эканомікі Нарвежскай школы эканомікі;
• 1995 — Ганаровы доктар права Чыкагскага ўніверсітэта;
• 1995 — Прэмія Меламеда ад Чыкагскага ўніверсітэта;
• 2007 — Clarivate Citation Laureates;
• 2010 — Прэмія Лафона ад Універсітэта Тулузы;
• 2015 — BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Awards^[26];
• 2016 — Прэмія за інавацыйныя колькасныя прыкладанні ад Чыкагскай таварнай біржы і Навукова-даследчага інстытута матэматычных навук;
• 2018 — Прэмія Джона Карці ад Нацыянальнай акадэміі навук ЗША;
• 2018 — Ганаровы доктар навук Лонданская школа эканомікі;
• 2020 — Прэмія па эканоміцы імя Альфрэда Нобеля^[27].

• Асабістая вэб-старонка Архівавана 5 сакавіка 2016.
• Curriculum Vitae of Robert B. Wilson (нявызн.)(недаступная спасылка). Stanford University. Архівавана з першакрыніцы 12 сакавіка 2016. Праверана 12 студзеня 2022.
• Роберт Уілсан (эканаміст) (англ.) у праекце «Матэматычная генеалогія».