Karbono dioxido

Karbono dioxido
Formula kimikoa	CO2
SMILES kanonikoa	2D eredua
MolView	3D eredua
Aurkitzailea	Jan Baptist Van Helmont, Joseph Black eta Joseph Priestley
Mota	acidic oxide (en) eta oxocarbon (en)
Ezaugarriak
Dentsitatea	1,9768 g/m³ (0 °C, gas) 925 g/m³ (0 °C, likido) 1.560 g/m³ (−78,5 °C, solido)
Soinuaren abiadura	259 m/s (0 °C, gas)
Disolbagarritasuna	0,2 g/100 g (ur, 25 °C)
Momentu dipolarra	0 D
Sublimazio-tenperatura	−78,5 °C, −78 °C eta −78,4 °C
Entropia molar estandarra	213,7 J/(mol K)
Fusio-entalpia	0 D
Formazio entalpia estandarra	394 kJ/mol
Baporizazio entalpia	16,7 kJ/mol
Lurrun-presioa	56,5 atm (20 °C)
Masa molekularra	43,99 Da
Erabilera
Konposatu aktiboa	carbon dioxide emissions (en)
Rola	hodi-zabaltzaile, kontserbagarri, gasifikatzaile, Hozgarri, berotegi-efektuko gas eta primary metabolite (en)
Arriskuak
NFPA 704	0 2 0
Denboran ponderatutako esposizio muga	9.000 mg/m³ (10 h, Ameriketako Estatu Batuak)
Denbora laburreko esposizio muga	54.000 mg/m³ (baliorik ez)
IDLH	72.000 mg/m³
Berokuntza globalerako gaitasuna	1
Eragin dezake	carbon dioxide exposure (en)
Identifikatzaileak
InChlKey	CURLTUGMZLYLDI-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia	124-38-9
ChemSpider	274
PubChem	280
Reaxys	1900390
Gmelin	16526
ChEBI	989
ChEMBL	CHEMBL1231871
NBE zenbakia	1013
RTECS zenbakia	FF6400000
ZVG	1120
DSSTox zenbakia	FF6400000
EC zenbakia	204-696-9
ECHA	100.004.271
CosIng	32439
MeSH	D002245
RxNorm	2034
Human Metabolome Database	HMDB0001967
UNII	142M471B3J
NDF-RT	N0000147376
KEGG	D00004 eta C00011
PDB Ligand	CO2
ASHRAE	744

Karbono dioxidoa, karbono (IV) oxidoa, edo anhidrido karbonikoa konposatu kimiko bat da (formula kimikoa CO₂), molekula bakoitza karbono atomo batez eta honi kobalenteki lotutako bi oxigeno atomoz osatuta dagoena. Bere Lewis egitura O=C=O da, molekula linear ez-polarra da, nahiz eta lotura polarrak izan. Egoera estandarretan (1 atm, 25 ºC) usain eta kolorerik gabeko gas ez-errekorra da.

Historia

XVIII. mendean, Joseph Black kimikari eskoziarrak "aire egonkorra" deituriko gas bat aurkitu zuen, tuparri eta kareharrien desegituraketa kimikotik sortua.

Horren ondoren, Antoine Lavoisier kimikariak, kimika modernoaren oinarriak ezarri zituenak, erregaien inguruko esperimentu bat egitean, "aire egonkorraren" ezaugarri berberak zituen gas bat identifikatu zuen, eta horri karbono dioxido izena eman zion.

Berotegi efektua

Karbono dioxidoa berotegi efektua sortzen duen gasetako bat da eta Lurrak tenperatura jakin eta bizigarri batean manten dezan laguntzen du, neurri batean bada, beti ere. Karbono dioxido barik, Lurra izotz bloke handi bat litzateke. Bestalde, karbono dioxido larregik berotegi efektua areagotu egiten du. Horren ondorioz, planetak beroketa orokorra jasan lezake.

Azken urteotan, karbono dioxidoaren kopurua asko emendatu da atmosferan eta horrek, hein handi batean, Lurraren beroketa areagotzen du.

Ingeniaritza

• Suan aurki daitekeen oxigenoa ezabatzeko erabiltzen da.
• Elikadura industrian, edari karbonatuan erabiltzen da, eferbeszentzia emateko.
• Izoztean ere erabilgarria da, izozte-makinetako likidoetan.
• Argi koherentea sortzeko material erabilgarria da halaber (CO₂ laserra).
• Isurketa superkritikoak erabiltzen dituzten disolbatzaileetan ere oso ohikoa da.

Kanpo estekak