Haifniam
  | |
| Substaint cheimiceach | dúil cheimiceach agus púdar inlasta |
|---|---|
| Haifniam sa tábla peiriadach | |
| Siombail cheimiceach | Hf |
| Uimhir adamhach | 72 |
| Mais adamhach | 178.486 |
| Cumraíocht leictreon | [Xe] 4f¹⁴ 5d² 6s² |
| Peiriad, Grúpa | peiread 6 grúpa 4 |
| Airíonna fisiceacha | |
| Dlús | 13 kg/m⁻³ |
| Leáphointe | 4,041 |
| Fiuchphointe | 8,316 |
| Leictridhiúltacht | 1 |
| Ga ianach | 0.58, 0.71 agus 0.83 |
| Stair | |
| Aimsitheoir | George de Hevesy agus Dirk Coster |
| Fionnachtain | 1922 |
| Eapainm | Cóbanhávan |
 | |
Is é an haifniam dúil cheimiceach uimhir a 72 sa tábla peiriadach, agus is í an tsiombail cheimiceach ná Hf. Ba iad Dirk Coster agus Georg von Hevesy a rinne fionnachtain an haifniam i gCóbanhávan sa bhliain 1923, ach ó bhí folúntas i dtábla peiriadach na ndúl san áit seo, bhí a fhios ag na ceimiceoirí ó laethanta Mheindeiléiv anuas go dtiocfaí ar a leithéid de dhúil sa deireadh. Fuair an haifniam a ainm ó Chóbanhávan - Hafnia as Laidin.
Miotal trasdultach é an haifniam, agus é cosúil leis an siorcóiniam ó thaobh na ceimice de. Mar sin tá haifniam ar fáil mar thruailleán sna mianta siorcóiniam. Mar shampla, bíonn beagáinín haifniam sa tsiorcóinia, an mianra siorcóiniam is tábhachtaí. Bíonn haifniam sna mianraí tíotáiniam freisin, cosúil leis an ilminít agus an rúitíl. Bíonn sé deacair an haifniam agus an siorcóiniam a dhealú ó chéile, mar sin - cuid mhór den haifniam atá ar fáil, bíonn sé truaillithe le siorcóiniam. Is í an difríocht is mó eatarthu ná an dlús, nó níl an siorcóiniam ach leath chomh trom leis an haifniam.
Tá cúig iseatóp cobhsaí ag an haifniam: 176Hf (5.2 % den haifniam nádúrtha), 177Hf (18.6 %), 178Hf (27.3 %), 179Hf (13.6 %) agus 180Hf (35.1 %). Thairis sin, tá iarsmaí beaga den raidiseatóp fadsaolach úd 174Hf ar fáil sa dúlra.
Is é +4 an uimhir ocsaídiúcháin is tábhachtaí atá ag an haifniam. Úsáidtear an chlóiríd haifniam (an teitreaclóiríd haifniam, HaCl4) mar amhábhar sna próisis cheimiceacha le hadaimh haifniam a cheangal de mhóilíní móra orgánacha. Na comhdhúile a chruthaítear ar an nós seo, is mar chatalaígh sa pholaiméiriú a úsáidtear iad, is é sin le luas a chur faoin gcineál imoibriúcháin a cheanglaíonn móilín beaga go slabhraí fada. Maidir leis an ocsaíd (an haifnia, nó an dé-ocsaíd haifniam HfO2, is substaint í a bhfuil leáphointe an-ard aici agus í an-támh ó thaobh na n-imoibrithe ceimiceacha de. Úsáidtear san optaic agus sa leictreonaic í.