Վերին Սզնեք

Գյուղ
Վերին Սզնեք
ԵրկիրԱրցախ Արցախ
ՇրջանԱսկերանի
ՀամայնքԽոջալուի շրջան և Ասկերանի շրջան
ԲԾՄ1084 մ
Բնակչություն28[1] մարդ (2005)
Ազգային կազմՀայեր
Կրոնական կազմՀայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականունսզնեքցի
Ժամային գոտիUTC+4
Վերին Սզնեք (Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն)##
Վերին Սզնեք (Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն)

Վերին Սզնեք, գյուղական համայնք Արցախի Հանրապետության Ասկերանի շրջանում։ Տեղաբաշխված է կենտրոնական հարավային հատվածում։ Ասկերան շրջկենտրոնից գտնվում է 34 կմ հեռավորության վրա, իսկ մայրաքաղաք Ստեփանակերտից՝ 18 կմ հեռավորութան վրա։

Անվան ստուգաբանություն

Գյուղանվան առնչությունն Սզնի ծառատեսակի հետ, ըստ գրքի հեղինակների, բացառվում է։ Հավանական է, որ գյուղանունը ծագել է սուզ-ից, իսկ վերջինս՝ որպես սուս -ի ձևափոխված տարբերակ, վերաբերում է սրբավայրերի։ Այդ են վկայում, մասնավորապես ներկայիս նույնանուն երկու բնակավայրերի տարածքում սփռված սրբատեղիները՝ Պառավ խաչ, Խաչին խութ, Ս. Հովհաննես, և այլն[2]։

Աշխարհագրություն

Գյուղը տեղակայված է ԱՀ կենտրոնական հատվածում՝ Ասկերանի շրջանում՝ նախկին Վարանդա գավառում՝ համանուն գետի ձախ ափին՝ պատմական մելիքանիստ Ավետարանոցից փոքր հեռավորության վրա[3]։

Գյուղը տեղբաշպված է Ներքին Սզնեքից 500-600 մ դեպի արևմուտք և ունի ավելի բարձր դիրք։ Շրջապատված է չքնաղատիպ անտառներով[3]։

Համայնքը լեռնային է, ունի 349,2 հա տարածք, որից 238,58 հա գյուղատնտեսական նշանակություն, 75,74 հա անտառային հողեր։ Վերին Սզնեք համայնքի սահմանային գոտով հոսում է Վարանդա գետի վտակը։

Պատմություն

Վերին Սզնեքը՝ որպես բնակավայր, ձևավորվել է 18-րդ դարերի սկզբներին՝ մինչև վերոհիշյալ ժանանակահատվածը մերձակայքում գոյություն ունեցած հայկական գյուղերի հաշվին[3]։

19-րդ դարում այստեղ են հաստատվել որոշ ընտանիքներ Արաքսի աջափնյակում գտնվող Ղարաբաղ գավառից։

1885 թվականին գյուղում կառուցվել է Սբ. Աստվածածին եկեղեցին, որտեղ քահանայություն էր անում Ներքին Սզնեքի եկեղեցու սպասավորը[3]։

Բնակչություն

Վերին Սզնեք համայնքի բնակչության թիվը կազմում է 33 մարդ, կա 11 տնտեսություն։

19-րդ դարի վերջերին Վերին Սզնեքում կար 46 ծուխ և 323 բնակիչ[3]։

Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը[4].

Տարի 2008 2009 2010
Բնակիչ 33 32 33

Տնտեսություն

Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ՝ անասնապահությամբ և հողագործությամբ։

Վերին Սզնեքում 1930 թվականին կազմավորվել է կոլտնտեսություն՝ Արցախում խորհրդային կարգերի հաստատվելուց հետո։ 1950 թվականին Վերին և Ներքին Սզնեքների, Կարմիր գյուղի, Խաչմաչի տնտեսությունները միացվել են մեկ կոլեկտիվ տնտեսության մեջ։

1988 թվականին ապախոշորացումից հետո Վերին և Ներքին Սզնեքների տնտեսությունները շարունակել են գործել որպես մեկ առանձին կոլտնտեսություն։ Այդ իրավիճակը պահպանվել է մինչև 1998 թվականի հողերի սեփականաշնորհումը[3]։

Պատմամշակութային հուշարձաններ

Կան պատմամշակութային հուշարձաններ՝ Սբ. Աստվածածին եկեղեցի (18-րդ դար), գերեզմանոց (16-18-րդ դարեր), աղբյուր (19-րդ դար), Եղցաձորի եղցի եկեղեցին(17-18-րդ դարեր), հաշվառված է 13 հուշարձան[5]։

Վերին Սզնեքի աղբյուրներն են՝ Ցորտ, Խաչեն տակեն, Օբուն, Շենին[3]։

Հասարակական կյանք

Գյուղը ունի խմելու ջրագիծ։ Էլեկտրաֆիկացված է։ Հեռուստատեսությունը, ռադիոն, անլար հեռախոսակապը, ինտերնետ ծառայությունը հասանելի են բնակչությանը[3]։

Այստեղ գործում են գյուղապետարան, բուժկետ, մշակույթի տուն։

Աղբյուրներ

  • Հակոբ Ղահրամանյան, ՏԵՂԵԿԱՏՈւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի, Երևան, Ճարտարագետ, 2015 թ.

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ ԼՂՀ մարդահաշիվ (անգլ.)
  2. ↑ Սարգսյան, Սլավա (2018). Արցախի բնակավայրերը. Երևան. էջ 48.{cite book}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Բալայան, Վահրամ (2020). ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՈՒՐՎԱԳԾԵՐ. Երևան: Զանգակ. էջեր 150–151.
  4. ↑ «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն. Բնակչություն ըստ համայնքների». Վերցված է 2021 Մայիսի 1-ին.
  5. ↑ Ղահրամանյան, Հակոբ (2015). Տեղեկաատու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի. Երևան. էջ 67.{cite book}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)