Ֆրենկ Լլոյդ Ռայթ

Ֆրենկ Լլոյդ Ռայթ
անգլ.՝ Frank Lloyd Wright
Ի ծնեFrank Lloyd Wright
Ծնվել էհունիսի 8, 1867
ԾննդավայրՎիսկոնսին, ԱՄՆ
Մահացել էապրիլի 9, 1959
Վախճանի վայրՖինիքս, Արիզոնա
ԱզգությունԱմերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ
Ճյուղ(եր)ճարտարապետություն
Գործունեությունճարտարապետ
ԿրթությունՎիսկոնսինի համալսարան Մեդիսոնում և Madison Central High School?
ԱշխատավայրՆոր Դպրոց
Ուշագրավ աշխատանքներEmil Bach House?, Pettit Memorial Chapel?, Annunciation Greek Orthodox Church?, A. D. German Warehouse?, Տուն ջրվեժի վերևում, Prairie School architecture? և Սոլոմոն Գուգենհայմի թանգարան
Պարգևներ
ԱնդամությունԱրվեստի և գրականության ամերիկյան ակադեմիա
 Frank Lloyd Wright[1] Վիքիպահեստում
Ռոբիի տունը
Արիզոնայի համալսարանի մասնաշենք
Բեթ Շոլոմ սինագոգը
Գուգենհեյմ թանգարանի շենքը
Տունը՝ ջրվեժի վրա
Փրայս թաուերը
,,Իմպերիալ,, հյուրանոցը /Ճապոնիա/
Էննիս հաուսը /Լոս Անջելես/
Վարչական շենք Կալիֆորնիայում
Ուեսթքոթի տունը Սփրինգֆիլդում

Ֆրենկ Լլոյդ Ռայթ (Frank Lloyd Wright, հունիսի 8, 1867(1867-06-08)[2][3][4][…], Richland Center, Վիսկոնսին, ԱՄՆ[5] - ապրիլի 9, 1959(1959-04-09)[2][3][4][…], Ֆինիքս, ԱՄՆ[2][6]), ամերիկացի ճարտարապետ-նորարար, որը մեծ ազդեցություն է գործել 20-րդ դարի առաջին կեսի արևմտյան ճարտարապետության զարգացման վրա։ «Օրգանական ճարտարապետություն» ուղղության ականավոր ստեղծողներից մեկն էր և բաց հատակագծի ջատագով։

Կենսագրություն

Երկու տարի սովորել է Վիսկոնսինի համալսարանի ինժեներական քոլեջում (Վիսկոնսինի համալսարանը 1955 թվականին Ռայթին շնորհել է պատվավոր դոկտորի կոչում, թեև նա համալսարանը չի ավարտել)։ Աշխատել սկսել է Չիկագոյում ճարտարապետներ Ջ․ Լ․ Սիլսբիի (1887 թվականից), ապա՝ Լ․ Սալլիվենի (1888 թվականից) մոտ։ Վերջինիս, ինչպես և Չիկագոյի դպրոցի գաղափարները՝ ձևի և ֆունկցիայի միասնության մասին, խոր ազդեցություն են գործել նրա վրա և ուղեկցել են ստեղծագործական ողջ կյանքում։ Սակայն Ֆրենկ Լլոյդ Ռայթի առաջին գործերում (Չառլիի տունը Չիկագոյում, 1891) առկա է այդ գաղափարների ռոմանտիկ մեկնաբանությունը, որն ավելի ակնառու է դարձել 1893 թվականից, երբ սկսել է աշխատել ինքնուրույն, և, հատկապես, 1900 թվականից հետո՝ «պրերիաների տներ» շարքի կառույցներում։

Ռայթը ամենաբեղմնավոր ճարտարապետներից է. ավելի քան յոթանասուն տարի ձգված իր ստեղծագործական կյանքի ընթացքում հասցրել է նախագծել հազարից ավելի կառույցներ, որոնցից 532-ի շինարարությունը ավարտի է հասցվել։ Մասնագետների կարծիքով՝ «օրգանական ճարտարապետության» փիլիսոփայությունը լավագույնս մարմնավորվել է 1935 թվականին Ռայթի նախագծով կառուցված «Տուն՝ ջրվեժի վրա» (Fallingwater) կառույցում, որն անվանվել է «բոլոր ժամանակների ամերիկյան ճարտարապետության լավագույն աշխատանքը»։

Նա եղել է ճարտարապետության մեջ հետագայում «պրերիայի դպրոց» անվանված շարժման առաջամարտիկը, մշակել է ու զարգացրել «ուսոնիական տան» հիմնադրույթները, ինչպես նաև իր ուրույն, եզակի հայեցակարգը՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում քաղաքների պլանավորման վերաբերյալ։ Տներից բացի՝ Ռայթը նախագծել է ինքնատիպ այլ շինություններ ևս՝ թանգարաններ (դրանցից Գուգենհեյմի թանգարանի շենքը համարվում է ճարտարապետական գլուխգործոց), նորաոճ օֆիսներ, եկեղեցիներ, հյուրանոցներ, դպրոցներ, երկնաքերներ և այլն։ Հաճախ նախագծել է նաև կառույցների ներքին ձևավորման տարրերը, ներառյալ կահույքն ու ձևավոր ապակին։

Այս ամենի հետ մեկտեղ Ֆրենկ Լլոյդ Ռայթը հեղինակել է քսան գիրք և բազմաթիվ հոդվածներ, եղել է մեծ ժողովրդականություն վայելող դասախոս, ով բազմամարդ լսարաններում բովանդակալից ու հետաքրքիր դասախոսություններով հանդես է եկել և՛ ԱՄՆ-ում, և՛ Եվրոպայում։

1991 թվականին ճարտարապետների ամերիկյան ինստիտուտը նրան ճանաչել է «բոլոր ժամանակների ամերիկյան մեծագույն և ամենաազդեցիկ ճարտարապետ»[7]։ Բրիտանական հանրագիտարանը նրան անվանել է «ամերիկյան ճարտարապետության ամենաստեղծարար հանճարը»[8]։

Ռայթի ճարտարապետական աշխատանքներից, բացի վերը արդեն նշվածներից, ուշագրավ են նաև Ուիլիտսի տունը Հայլենդ զբոսայգում (Իլինոյս, 1902) և Ռոբիի տունը (1909) Չիկագոյում, որոնցում մեծաքանքար ճարտարապետը, ճապոնական ճարտարապետության ավանդույթներով ներշնչված, առաջին անգամ իրագործել է «հոսող» ներքին տարածությունների միասնական համակարգի գաղափարը։

Ֆրենկ Լլոյդ Ռայթը դերասանուհի, ամերիկյան կինոակադեմիայի հեղինակավոր «Օսկար» մրցանակի դափնեկիր Էնն Բաքսթերի մորական պապն է։

Գրականություն

Ռայթի փիլիսոփայությունը

  • Hoffmann, Donald. Understanding Frank Lloyd Wright's Architecture. New York: Dover Publications, 1995. 0-486-28364-X
  • Kienitz, John Fabian. "Fifty-two years of Frank Lloyd Wright's progressivism, 1893-1945". Wisconsin Magazine of History, vol. 29, no. 1 (September 1945):61-71.
  • McCarter, Robert (ed.). Frank Lloyd Wright: A Primer on Architectural Principles. New York: Princeton Architectural Press, 1991. 1-878271-26-1
  • Meehan, Patrick, ed. Truth Against the World: Frank Lloyd Wright Speaks for an Organic Architecture. New York: Wiley, 1987. 0-471-84509-4
  • Rosenbaum, Alvin. Usonia : Frank Lloyd Wright's Design for America. Washington, DC: Preservation Press, 1993. 0-89133-201-4
  • Sergeant, John. Frank Lloyd Wright's Usonian Houses: The Case for Organic Architecture. New York: Watson-Guptill, 1984. 0-8230-7178-2
  • Wright, Frank Lloyd (1947). Heywood, Robert B. (ed.). The Works of the Mind: The Architect. Chicago: University of Chicago Press. OCLC 752682744.
  • Wright, Frank Lloyd. "In the Cause of Architecture", Architectural Record, March 1908. Reprinted in Frank Lloyd Wright: Collected Writings, vol. 1: 1894–1930. New York: Rizzoli, 1992. 0-8478-1546-3
  • Wright, Frank Lloyd. The Natural House. New York: Horizon Press, 1954.

Կենսագրություններ

  • Alofsin, Anthony. Frank Lloyd Wright-the Lost Years, 1910-1922: A Study of Influence. Chicago: University of Chicago Press, 1993.
  • Farr, Finis. Frank Lloyd Wright: A Biography. New York: Scribner, 1961.
  • Friedland, Roger and Harold Zellman. The Fellowship: The Untold Story of Frank Lloyd Wright and the Taliesin Fellowship. New York: Regan Books, 2006. 0-06-039388-2
  • Gill, Brendan. Many Masks: A Life of Frank Lloyd Wright. New York: Putnam, 1987. 0-399-13232-5
  • Huxtable, Ada Louise. Frank Lloyd Wright. New York: Lipper/Viking, 2004. 0-670-03342-1
  • Nisbet, Earl. Taliesin Reflections: My Years Before, During, and After Living with Frank Lloyd Wright. Petaluma, Calif.: Meridian Press, 2006. 0-9778951-0-6
  • Russell, Virginia L. "You Dear Old Prima Donna: The Letters of Frank Lloyd Wright and Jens Jensen", Landscape Journal, 20.2 (2001): 141-155.
  • Seckel, Harry. "Frank Lloyd Wright". The North American Review, vol. 246, no. 1 (1938): 48-64.
  • Secrest, Meryle. Frank Lloyd Wright: A Biography. New York: Knopf, 1992. 0-394-56436-7
  • Treiber, Daniel. Frank Lloyd Wright. 2nd ed. Basel: Birkhäuser, 2008. 978-3-7643-8697-9
  • Twombly, Robert C. Frank Lloyd Wright: His Life and Architecture. New York: Wiley, 1979. 0-471-03400-2
  • Wright, Frank Lloyd. Frank Lloyd Wright: An Autobiography. New York: Duell, Sloan and Pearce, 1943.
  • Wright, Iovanna Lloyd. Architecture: Man in Possession of His Earth. Garden City, NY: Doubleday, 1962.
  • Wright, John Lloyd. My Father Who Is On Earth. New York: G.P. Putnam's sons, 1946. 0-8093-1749-4

Ուսումնասիրություններ

  • Aguar, Charles and Berdeana Aguar. Wrightscapes: Frank Lloyd Wright's Landscape Designs. New York: McGraw-Hill, 2002. 0-07-140953-X
  • Blake, Peter. Frank Lloyd Wright: Architecture and Space. Baltimore, MD: Penguin Books, 1964.
  • Fell, Derek. The Gardens of Frank Lloyd Wright. London: Frances Lincoln, 2009. 978-0-7112-2967-9
  • Heinz, Thomas A. Frank Lloyd Wright Field Guide. Chichester, West Sussex: Academy Editions, 1999. 0-8101-2244-8
  • Hildebrand, Grant. The Wright Space: Pattern and Meaning in Frank Lloyd Wright's Houses. Seattle: University of Washington Press, 1991. 0-295-97005-7
  • Larkin, David and Bruce Brooks Pfeiffer. Frank Lloyd Wright: The Masterworks. New York: Rizzoli, 1993. 0-8478-1715-6
  • Levine, Neil. The Architecture of Frank Lloyd Wright. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1996. 0-691-03371-4
  • Lind, Carla. Frank Lloyd Wright's Glass Designs. San Francisco: Pomegranate Artbooks, 1995. 0-87654-468-5
  • McCarter, Robert. Frank Lloyd Wright. London: Phaidon Press, 1997. 0-7148-3148-4
  • Pfeiffer, Bruce Brooks. Frank Lloyd Wright, 1867–1959: Building for Democracy. Los Angeles: Taschen, 2004. 3-8228-2757-6
  • Pfeiffer, Bruce Brooks and Peter Gössel (eds.). Frank Lloyd Wright: The Complete Works. Los Angeles: Taschen, 2009. 978-3-8228-5770-0
  • Riley, Terence and Peter Reed (eds.). Frank Lloyd Wright: Architect. New York: Museum of Modern Art, 1994. 0-87070-642-X
  • Smith, Kathryn. Frank Lloyd Wright: America's Master Architect. New York: Abbeville Press, 1998. 0-7892-0287-5
  • Storrer, William Allin. The Architecture of Frank Lloyd Wright: A Complete Catalog. 3rd ed. Chicago: University of Chicago Press, 2007. 0-226-77620-4
  • Storrer, William Allin. The Frank Lloyd Wright Companion. Chicago: University of Chicago Press, 1993. 0-226-77621-2

Աշխատություններ Ռայթի ինքնատիպ նախագծերի մասին

  • Lind, Carla. Frank Lloyd Wright's Usonian Houses. San Francisco: Promegranate Artbooks, 1994. 1-56640-998-5
  • Toker, Franklin. Fallingwater Rising: Frank Lloyd Wright, E. J. Kaufmann, and America's Most Extraordinary House. New York: Alford A. Knopf, 2003. 1-4000-4026-4
  • Whiting, Henry, II. At Nature's Edge: Frank Lloyd Wright's Artist Studio. Salt Lake City: University of Utah Press, 2007. 978-0-87480-877-3
  • Пфайффер, Брюс Брукс Райт. — М.: Арт-Родник, 2006. — 96 с. — (Малая серия искусств). — 3000 экз. — ISBN 5-9561-0196-2
  • Julie Sloan Light Screens: The Leaded Glass of Frank Lloyd Wright. — Rizzoli, 2001. — 160 с. — ISBN 0847823059
  • Пфайффер Б. Райт. 1867—1959: Архитектура демократии. М., АртРодник, 2006
  • Фремптон К. Современная архитектура: Критический взгляд на историю развития. — М.: Стройиздат, 1990.
  • Иконников А. В. Архитектура XX века. Утопии и реальность. — М.: Прогресс-Традиция, 2001.
  • Всеобщая история архитектуры. — Москва, 1973. — Т. 11.
  • Анисимова И. И. Уникальные дома от Райта до Гери. — 2009. — ISBN 978-5-9647-0161-3

Արտաքին հղումներ

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ 1,0 1,1 archINFORM (գերմ.) — 1994.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Arkitekter verksamma i Sverige — 2014.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Frank Lloyd Wright (նիդերլ.)
  5. ↑ 5,0 5,1 https://www.taliesinpreservation.org/history/
  6. ↑ 6,0 6,1 http://arch-pavouk.cz/index.php/architekti/1450-wright-frank-lloyd
  7. ↑ https://web.archive.org/web/20080302053743/http://www.businessweek.com/bwdaily/dnflash/jul2004/nf20040728_3153_db078.htm
  8. ↑ https://www.britannica.com/biography/Frank-Lloyd-Wright
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրենկ Լլոյդ Ռայթ» հոդվածին։
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։