Ruusii

Ruusii Russie
Ruusii tɛlɛŋa
Ruusii Kɩɖaʋ kɩdɛɛka Ruusii Ɛjaɖɛ tɛ tampaɣ
Tʋmɩyɛ taa kʋnʋmɩŋ:	Rusɩɩ kʊnʊŋ
Tɛtʋ sɔsɔtʋ:	Mɔsɩkʊʊ
Ɛjadɛ kɛ mbʋ yɔ:	.
Ɛjaɖɛ ñʋʋdʋ:	Ɖajaa Vladimir Putin
Ɛjaɖɛ walanzɩ:	17,125,200 km²
Samaɣ ñʋʋ:	146,600,000 (2016)
Tɛtʋ hɔɔlʋʋ samaɣ ñʋʋ:	8.4 km²
Internet nimaɣ:	.ru, .su, .рф

Kewiyisi ndɩ ndɩ kpɛndɩna nɛ pɛkɛ Ruusii ɛjaɖɛ. Ruusii ɛjaɖɛ kɩlɩna walʊʊ kedeŋa yɔɔ. Pɩnaɣ 2014 taa pakalɩ Ruusii ɛjaɖɛ samaɣ ñʊʊ, nɛ pa-tɩlɩ se kɛkpɛndɩ miiliyɔɔwaa 146 nɛ ɛyaa kagbaanzɩ. Ruusii ɛjaɖɛ wɛ Aazii tɛtʊ nɛ hayi kiŋ nɛ Eerɔpʋ ñɩndʊ pɛ-hɛkʊ taa.

Yee pɛtɛyɩ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-tɛtʊ hɔɔlɩŋ mɩnɩʊ yɔ, hɔɔlɩŋ nɩɩnʊwa nɛ nɩɩlɛ nɛ naanza nɛ pɩsɔzɩ pʊ-yɔɔ pazɩ (74,5) wɛ Azii tɛtʊ taa nɛ hɔɔlɩŋ Nɩɩlɛ nɛ kagbaanzɩ nɛ pʊsɔzɩ pʊ-yɔɔ pazɩ (23,3) ñɛwɛɛ Erɔpʊ tɛtʊ taa. Kpaɣna wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ nɛ puwolo pɩtalɩ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ, pʊ-tɔbʊʊ se kpaɣna Kaliningrad tɛtʊ nɛ puwolo pɩsɩɩnɩ Vladivostok ñɩndʊ lɛ, Ruusii ɛjaɖɛ ɖaɣlaa pɩtalɩ kilomɛtanaa 9000 nɛ pɩɖɛɛ pʊ-yɔɔ.

Nɛ kɩwalɩ pɩtalɩ kilomɛtanaa miiliyɔɔwaa hiu nɛ lʊbɛ yɔɔ. Kɩwɛna alɩwaatʊ nimasi hiu nɛ kʊɖʊm. Ruusii tɛtʊ sɔsɔtʊ lɛ Mɔsɩkuu (Moscou). Rusɩɩ kʊnʊŋ pɔyɔɔdʊʊ Ruusii ɛjaɖɛ taa. «Ruublɩ» (rouble) kɛŋna Ruusii liidiye pɔɔyaɣ. Teŋgunaa nɛ lɩŋgamɩŋ pɔcɔ Ruusii ɛjaɖɛ nɛ pɩta.

Ruusii tɛtɛɛ ñɩm ɖɔ sakɩyɛ. Tɛtɛɛ ñɩm mbʊ pɩ-taa lɛ, ɖɩnaɣ mbʊ payaɣ se uuyi (houille) yɔ nɛ fɛɛrɩ (fer) nɛ nikɛɛli (nickel) nɛ tiyamaɣ (diamant) nɛ kaɖazɩm nɛ kaazɩ (gaz) nɛ latriki miŋ weyi palabɩna lɩm yɔ. Pɩtɛkɛ piɖeke, tɛtɛɛ ñm lɛɛbʊ sɛɣa. Ñɩm ndɩ ndɩ pʊnɛ piyebina nɛ Ruusii ɛjaɖɛ kɛ ɛjaɖɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ kedeŋa yɔɔ. Ɖoŋ ɛnʊ eyekina nɛ Ruusii ɛjaɖɛ mʊʊ tɛtʊ ndɩ ndɩ.

Kpaɣ pɩnaɣ 1980 ɖɩtɛnɖɛ nɛ puwolo pɩnaɣ 1990 kɔyɔ, ɖɩna se Ruusii kapaɣsa lɛɣzɩ. Kʊ-ɖoŋ lɩɣna tadɩyɛ cɔlɔ. Ruusii ɛjaɖɛ kpaɣ ɖɩ-tɩ se nɖɩ kɛŋna Erɔpʊ tɛtʊ nɛ Azii ñɩndʊ pɛ-hɛkʊ taa kondoloko. Ruusii ɛjaɖɛ wɛ BRICS ŋgbɛyɛ taa. Ajɛya wena awɛ ɖɔɖɔ ŋgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-taa yɔ ana yɔ : Siini nɛ Ɛɛndɩ nɛ Afrɩka nɛ hadɛ kiŋ ɛjaɖɛ nɛ Presiili.

Pɩnaɣ 1913 ñɩŋga taa pañɩnaa se patɩlɩ kedeŋa yɔɔ cɩnɛ ajɛya wena a-tɔsʊʊ kɩlɩ wobunaʊ ɛsɩndaa yɔ. Pãnɩnaa lɛ, pana se ajɛya lʊbɛ ɖeke tɔsʊʊ kɩlɩna Ruusii ɛjaɖɛ tɔsʊʊ ɖɛʊ nɛ ɛsɩndaa. Tadɩyɛ nʊmɔʊ taa lɛ, ajɛya kagbaanzɩ ɖeke wɛna Ruusii ɛjaɖɛ ɛsɩndaa.