Burt Lancaster

Burt Lancaster
Ilustracja
Lancaster (1947)
Imię i nazwisko

Burton Stephen Lancaster

Data i miejsce urodzenia

2 listopada 1913
Nowy Jork

Data i miejsce śmierci

20 października 1994
Los Angeles

Zawód

aktor, reżyser, producent filmowy

Współmałżonek

June Ernst
(1935–1946; rozwód)
Norma Anderson
(1946–1969; rozwód)
Susan Martin
(1990–1994; jego śmierć)

Lata aktywności

1945–1990

Multimedia w Wikimedia Commons
Lancaster i Ava Gardner w Zabójcach (1946).
Lancaster w scenie z filmu Dolina zemsty (1951).
Lancaster i Deborah Kerr w Stąd do wieczności (1953).

Burton Stephen „Burt” Lancaster[1] (ur. 2 listopada 1913[2] w Nowym Jorku[3], zm. 20 października 1994[4] w Los Angeles[5]) – amerykański aktor filmowy. Laureat Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego za rolę w filmie Elmer Gantry (1960) Richarda Brooksa[6]. American Film Institute umieścił go na 19. miejscu w rankingu „Największych amerykańskich aktorów wszech czasów” (The 50 Greatest American Screen Legends)[7].

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się na Manhattanie w Nowym Jorku przy 209 East 106. Street, między drugą a trzecią Aleją, dziś miejscu Benjamin Franklin Plaza w protestanckiej rodzinie klasy robotniczej angielskiego pochodzenia, jako jedno z pięciorga dzieci Elizabeth (z domu Roberts) i listonosza[8] Jamesa Henry’ego Lancastera. Jego dziadkowie, będący potomkami angielskich imigrantów do północnej Irlandii z Ulsteru, wyemigrowali z Belfastu do Ellis Island (USA), jego rodzina ze strony matki uważa się za związaną z Frederickiem Robertsem.

Dorastał we wschodnim Harlemie i spędził dużą część swojego czasu na ulicy; jego wielką pasją była gimnastyka. W roku 1930 ukończył szkołę średnią DeWitt Clinton High School w nowojorskim Bronksie[9]. W latach 1932–1939 pracował w cyrku jako akrobata. W latach 1939–1942, po urazie, dorabiał na stanowisku sprzedawcy w Marshall Field’s w Chicago. Był także strażakiem i pracował w zakładzie mięsnym[10]. Podczas II wojny światowej, w latach 1942–1945, służył w Armii Stanów Zjednoczonych.

Kariera

Początkowo nie myślał o aktorstwie. Jego ówczesna żona June Ernst pracowała jako sekretarka w agencji aktorskiej, gdzie jeden z agentów namówił go, by zgłosił się na przesłuchanie do wystawianej broadwayowskiej sztuki Dźwięk polowania (1945). Przez dwa tygodnie odtwarzał rolę sierżanta Josepha Mooneya, która zwróciła na niego uwagę producentów filmowych i przyniosła mu nagrodę Theatre World Award. Na ekranie zadebiutował w dramacie kryminalnym Zabójcy (1946) w reżyserii Roberta Siodmaka, gdzie wystąpił u boku Avy Gardner. Zdobył znaczny rozgłos i pojawił się w dwóch kolejnych produkcjach w następnym roku: thrillerze Brutalna siła i dramacie kryminalnym Desert Fury.

Przez wiele lat przyjaźnił się z aktorem, Kirkiem Douglasem, z którym zagrał w sześciu filmach: I Walk Alone (1948), Pojedynek w Corralu O.K. (1957), Uczeń diabła (1959), Siedem dni w maju (1964), Zwycięstwo nad Entebbe (1976) i Twardziele (1986).

Za rolę sierżanta Miltona Wardena w melodramacie wojennym Stąd do wieczności (1953) Freda Zinnemanna otrzymał swoją pierwszą nominację do nagrody Oscara. Tytułowa kreacja w filmie Elmer Gantry (1960) przyniosła mu Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego oraz Złoty Glob. Kolejną nominację do Oscara otrzymał za postać Roberta Franklina Strouda w biograficznym dramacie Ptasznik z Alcatraz (1962) Johna Frankenheimera. Rola Lou Pascala w melodramacie kryminalnym Atlantic City (1980) Louisa Malle’a z Susan Sarandon i Michelem Piccoli po raz kolejny przyniosła mu nominację do Oscara i Złotego Globu.

Ma swoją gwiazdę (numer 6801) na hollywoodzkiej Walk of Fame.

Życie prywatne

Był trzykrotnie żonaty: z June Ernst (w latach 1935–1946), Normą Anderson (w latach 1946–1969), z którą miał pięcioro dzieci: Jimmy’ego, Billa, Susan, Joannę i Sighle i z Susan Martin (od 10 września 1990 do jego śmierci w 1994).

Zmarł po kolejnym zawale serca w swoim domu w Los Angeles na dwa tygodnie przed 81. urodzinami.

Filmografia

Nagrody

Przypisy

  1. ↑ Burt Lancaster. TCM Movie Database. [dostęp 2016-07-08]. (ang.).
  2. ↑ Burt Lancaster. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-07-08]. (ang.).
  3. ↑ Burt Lancaster. AllMovie. [dostęp 2016-07-08]. (ang.).
  4. ↑ Burt Lancaster. Listal. [dostęp 2016-07-08]. (ang.).
  5. ↑ Burt Lancaster. MYmovies. [dostęp 2016-07-08]. (wł.).
  6. ↑ Oscar Winner Burt Lancaster Dies at 80. Los Angeles Times. [dostęp 2016-07-08]. (ang.).
  7. ↑ AFI’s 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [zarchiwizowane z tego adresu (26 maja 2012)]. (ang.).
  8. ↑ Kate Buford (2000-12-03): Burt Lancaster An American Life. The New York Times. [dostęp 2017-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-31)].
  9. ↑ Burt Lancaster - Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-07-08]. (rum.).
  10. ↑ Burt Lancaster Biography (1913-1994). Film Reference. [dostęp 2016-07-08]. (ang.).

Bibliografia

David di Donatello dla najlepszego aktora zagranicznego
Nagroda Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego
1920–1939
1940–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039
Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych za całokształt twórczości
Nagroda Krajowego Stowarzyszenia Krytyków Filmowych dla najlepszego aktora
Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych dla najlepszego aktora
Nagroda Stowarzyszenia Bostońskich Krytyków Filmowych dla najlepszego aktora
Nagroda Stowarzyszenia Krytyków Filmowych Los Angeles dla najlepszego aktora
Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym
1940–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039

Nagroda BAFTA dla najlepszego aktora pierwszoplanowego
1950–1959
1960–1969
1970–1979
1980–1989
1990–1999
2000–2009
2010–2019
2020–2029
Srebrny Niedźwiedź dla najlepszego aktora
1950–1979
1980–1999
2000–2020
Puchar Volpiego dla najlepszego aktora
1932-1959
1960-1989
1990-2009
2010-