Musa ibn Musʼab al-Xasamiy
| Musa ibn Musʼab al-Xasamiy موسى بن مصعب الخثعمي | |
|---|---|
| Jaziraning Abbosiy noibi | |
|
Mansab davri tax. 773 – tax. 776 | |
| Monarx | al-Mansur |
| Oʻtmishdoshi | Musa ibn Kaʼb |
| Vorisi | Isʼhoq ibn Sulaymon[1] |
| Hamrahbar | Xolid ibn Barmak |
| Mosulning Abbosiy noibi | |
|
Mansab davri 783 – 784 | |
| Monarx | Al-Mahdiy |
| Oʻtmishdoshi | Ahmad ibn Ismoil ibn Ali |
| Vorisi | Abdulsamad ibn Ali yoki Ahmad ibn Ismoil ibn Ali[2] |
| Misr noibi | |
|
Mansab davri 784 – 785 (bir yil) | |
| Monarx | Al-Mahdiy |
| Oʻtmishdoshi | Ibrohim ibn Solih |
| Vorisi | Assama ibn Amr |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Vafoti |
785 Misr, Abbosiylar xalifaligi |
| Otasi | Musʼab |
Musa ibn Musʼab al-Xasamiy (arabcha: موسى بن مصعب الخثعمي) (785-yilda vafot etgan) Abbosiylar xalifaligida turli viloyatlar noibi lavozimlarida xizmat qilgan amaldor. Turli yillarda Jazira, Mosul va Misr noibi vazifalarida ishlagan.
Faoliyati
Xas’am qabilasining mavlasi sifatida ta’riflangan Musa Abbosiylar inqilobi davrida Abbosiylardan yengilgan so‘nggi Umaviy xalifa Marvon IIning kotibi bo‘lgan Mus’ab ibn Rabi’ning o‘g‘li edi[3]. Musa hukmron Abbosiylar xonadoni bilan yaqin aloqalarda bo‘lgan ko‘rsatadi. Maʼlumotlarga koʻra, uchinchi xalifa al-Mahdiyning Humaymadagi emikdoshi bo‘lgan ekan[4].
Xalifa al-Mansur hukmronligi davrida (h. 754–775) Musa bir necha bor Jazira va Mosul viloyatlariga noib etib tayinlangan[5]. Musa mazkur hududlarda qattiq soliq siyosatini joriy etdi. Bu siyosat keng ko‘lamli tartibsizliklarni keltirib chiqargani sababli faoliyati Tell-Mahrelik soxta Dionisiy yilnomasida uzoq qoralangan[6]. Shunday bo‘lsa-da, Al-Mahdiy Musani 783—784-yillarda yana eski lavozimga qaytardi. Shu davrda xalifaning Mosuldagi jome masjidini kengaytirish rejalarini amalga oshirdi[7].
784-yilda Muso Misr noibi etib tayinlandi. Unga harbiy va soliq masalalari ustidan nazorat qilish hamda Yuqori Misrda davom etayotgan Dihya ibn Mus’ab boshchiligidagi qo‘zg‘olonni bostirish vazifalari topshirildi. Musa lavozimga kirishganidan so‘ng qisqa vaqt ichida aholi katta qismining g‘azabini qo‘zg‘adi. Bunga sabab, joriy etgan katta soliqlari, jumladan faddan solig‘ini ikki baravarga oshirish, bozorlar va yuk hayvonlariga soliq solish kabilar edi. Pora olishda ayblanishi obro‘sining yanada tushib ketishiga sabab bo‘ldi. Bunga javoban, Havf tumanidagi Qays va Yaman arablari noibga qarshi birlashib, qarshilik urushi e’lon qilishdi. Shu bilan birga, g‘azablangan Fustat jundi a’zolari o‘z navbatida Havfiylar bilan oʻzaro kurashmaslik haqida maxfiy bitim tuzishdi. 785-yil bahorida Muso o‘z qo‘shinlarini havfiylarga qarshi safarbar etdi. Biroq, sodir boʻlgan to‘qnashuvda mag‘lubiyatga uchragach, askarlari uni tark etdi va isyonchilar tomonidan o‘ldirildi[8].
Manbalar
- ↑ Forand 1969, s. 95.
- ↑ Forand 1969, s. 96.
- ↑ Crone 1980, s. 193; Yarshater 1985–2007, v. 27: p 170.
- ↑ Forand 1969, s. 95; Al-Azdi 2006, s. 439; Crone 1980, s. 193.
- ↑ Forand 1969, ss. 94–95; Khalifah ibn Khayyat 1985, ss. 433, 441; Crone 1980, s. 193; Yarshater 1985–2007, v. 29: pp. 71, 81 & n. 192 (where he is confused for Musa ibn Ka'b).
- ↑ Chabot 1895, ss. 91 ff.; Forand 1969, s. 94. Cahen 1954, passim, provides an analysis of this account.
- ↑ Forand 1969, s. 96; Al-Azdi 2006, ss. 469–70.
- ↑ Al-Kindi 1912, ss. 124–28; Ibn Taghribirdi 1930, ss. 54–55; Kennedy 1998, s. 78; Morimoto 1981, s. 152; Gordon et al. 2018, s. 1144; Yarshater 1985–2007, v. 29: p. 239.
Adabiyotlar
- Al-Azdi, Abu Zakariyya Yazid ibn Muhammad ibn Ilyas. Tarikh al-Mawsil (Arabic). Lebanon: Dar al-Kutub al-'Ilmiyyah, 2006.
- Cahen, Claude (1954). "Fiscalité, Propriété, Antagonismes Sociaux En Haute-Mésopotamie Au Temps Des Premiers ʿAbbāsides, D'après Denys De Tell-Mahré" (French). Arabica 1 (2): 136–152. doi:10.1163/157005854X00186.
- Chronique de Denys de Tell-Mahré: Quatrième partie (French). Paris: Bouillon, 1895.
- Crone, Patricia. Slaves on Horses: The Evolution of the Islamic Polity. Cambridge: Cambridge University Press, 1980. ISBN 0-521-52940-9.
- Forand, Paul G. (January–March 1969). "The Governors of Mosul According to al-Azdī's Ta'rīkh al-Mawṣil". Journal of the American Oriental Society 89 (1): 88–105. doi:10.2307/598281.
- The Works of Ibn Wadih al-Ya'qubi: An English Translation. Leiden and Boston: Brill, 2018. ISBN 978-90-04-35621-4.
- Ibn Taghribirdi, Jamal al-Din Abu al-Mahasin Yusuf. Nujum al-zahira fi muluk Misr wa'l-Qahira, Volume II (Arabic). Cairo: Dar al-Kutub al-Misriyya, 1930.
- Kennedy, Hugh „Egypt as a province in the Islamic caliphate, 641-868“, . Cambridge History of Egypt, Volume One: Islamic Egypt, 640–1517. Cambridge: Cambridge University Press, 1998 — 62–85-bet. ISBN 0-521-47137-0.
- Khalifah ibn Khayyat. Tarikh Khalifah ibn Khayyat, 3rd ed (Arabic). Al-Riyadh: Dar Taybah, 1985.
- Al-Kindi, Muhammad ibn Yusuf. The Governors and Judges of Egypt (Arabic). Leyden and London: E. J. Brill, 1912.
- Morimoto, Kosei. The Fiscal Administration of Egypt in the Early Islamic Period. Kyoto: Dohosha, 1981. ISBN 9784810402124.
- The History of al-Ṭabarī (40 vols), SUNY Series in Near Eastern Studies.. Albany, New York: State University of New York Press, 1985–2007. ISBN 978-0-7914-7249-1.