Egiptoko XIV. dinastiak, K.a. 1700etik K.a. 1600 arte irauten du, eta, historialariek, Egiptoko bigarren tarteko aroa deitu duten garaiaren barnean dago.
Egiptoko XIII. dinastiako erregea zen Sebekhotep IV.aren erregealdian, Niloren deltan gertaturiko matxinada baten ondoren, bi erresuma independente berri sortu ziren. XIII. dinastiakoen garaikide ziren gobernari hauek, XIV. dinastia osatu zuten, XIII.aren garaikidea.
Erresuma hauetako lehenari buruz, Xoisen sortu zena, deltaren iparmendebaldean, ia ez da ezer ezagutzen bere gobernariei buruz, hauek, beharbada, kanaandarrak izango liratekeelarik. Bigarren erresuma, deltaren iparrekialdean zegoena, Nehesyk, "Beltza, edo Nubiarra" sortu zuen K.a. 1700 inguruan Avarisen (Hut-Uaret, "magaleko gaztelua"). Hiri honek, asiar biztanleriadun dentsitate handikoa, Biblosek merkataritza harremanetan aritzen zen ibai portu bat zuen.
XIV. dinastia hau, deltaren ekialdean gobernatzen duena, beranduago, errege hiksoek domeinatuko dute (XV eta XVI. dinastiak), bere eragina Avarisetik hedatuko dutenak, K.a. 1650ean. Hauek, Egipton, 1730 inguruan ezartzen hasi ziren.
XIV. dinastiaren erreferentziak
Dinastia honetako gobernariak, beharbada, hiksoekin lotuak egon litezke, sarri, jatorri semitarrekoak bezala identifikatzen diren arren, bertako errege batzuen izenen etimologiaren ondorioz, Yakobaam bezala.
Gobernari batzuen izenak, Turineko Errege Kanonari esker ezagutzen dira, 70 inguru aipatzen dituena. Manetonek, 76 izan zirela dio, baina soilik horietako batzuk berretsi dituzte iturri garaikideek. Saqqarako Errege Zerrendak eta Abidoseko Errege Zerrendak, aipatu gabe uzten dituzte, tokiko nobleziarekin lotuta ez egoteagatik.
Izenen batzuk, beharbada, ez dira benetako gobernarienak izango, baizik eta beste gobernari batzuen ezizenak izan litezkeela. Beharbada, asko, gobernari garaikideak dira, deltaren toki ezberdinetan gobernatzen ari direnak.
XIV. dinastiako gobernariak Turineko Errege Kanonean
| Turineko Errege Kanona
|
Zenbakia
|
Erregealdiaren iraupena
|
Titulatura
|
Transliterazioa
|
Itzulpena
|
Iruzkinak
|
|
|
7. (?)
|
|
|
|
|
Nehesyren balizko aita
|
| Nehesy
|
8.1
|
...3...
|
|
n h sy
|
|
|
| Jatyra
|
8.2
|
...a, 3m...
|
|
ḫˁ ty rˁ
|
|
|
| Nebfautra
|
8.3
|
1a, 5m, 15d
|
|
nb f 3u t rˁ
|
|
|
| Sehebra
|
8.4
|
3a... 1d
|
|
s h b rˁ
|
Rak edertzen duena
|
|
| Mer [...] ra
|
8.5
|
3a (?)
|
|
mr df3u rˁ
|
Raren (...) maite duena
|
Merdyefara
|
| Seuadykara
|
8.6
|
1a
|
|
s u3ḏ k3 rˁ
|
Raren Ka lorarazten duena
|
Seuadykara
|
| Neb [...] ra
|
8.7
|
1a
|
|
nb df3u rˁ
|
Ra (...)ko jauna da
|
|
| Uebenra
|
8.8
|
|
|
u e n rˁ
|
Rak ... elkartzen du
|
|
| Ulertezina
|
8.9
|
1
|
|
|
|
|
| ...ra
|
8.10
|
4
|
|
...r rˁ
|
|
|
| ...uebenra
|
8.11
|
3a (?)
|
|
...u b rˁ
|
... Raren igoera
|
|
| Autibra
|
8.12
|
...18d (?)
|
|
3u t ib rˁ
|
Raren loria
|
|
| Heribra
|
8.13
|
...29d (?)
|
|
h r ib rˁ
ˁnḫ ud3
|
Heribra bizitze oparoa duena...
|
|
| Nebsenra
|
8.14
|
..., 5m...
|
|
nb sn rˁ
|
Ra jauna da...
|
|
| ...ra
|
8.15
|
|
|
...rˁ
|
|
|
| Sekheperenra
|
8.16
|
2a
|
|
s ḫpr r n rˁ
|
|
|
| Dyedkherura
|
8.17
|
2a, 5 (?)
|
|
ḏd ḫru rˁ
|
Raren ahotsa ziurra da
|
|
| Seankhibra
|
8.18
|
...19d (?)
|
|
s ˁnḫ ib ib rˁ
|
Raren bihotza omentzen duena
|
|
| Nefertemra
|
8.19
|
...18d (?)
|
|
nfr tm rˁ
|
Ra Nefertemen ... da
|
|
| Sekhem...ra
|
8.20
|
|
|
sḫm...rˁ
ir n
|
Raren ... indartsua da
|
|
| Kakemura
|
8.21
|
|
|
k3 km u rˁ
|
|
|
| Neferibra
|
8.22
|
|
|
nfr ib rˁ
|
Raren bihotza miragarria da
|
|
| I...ra
|
8.23
|
|
|
i...rˁ
ˁnḫ ud3 s
|
...Ra... oparoa eta indarra du
|
|
| Kha...ra
|
8.24
|
|
|
ḫˁ...rˁ
|
|
|
| Aakara
|
8.25
|
|
|
ˁ3 k3 rˁ
|
|
Ziuraski Nedykara
|
| Semen...ra
|
8.26
|
|
|
s mn...rˁ
|
Erabakitzen duena... Ra ezarria da
|
|
| Dyed...ra
|
8.27
|
|
|
ḏd...rˁ
|
Raren ... egonkorra da
|
|
| ...ka...ra
|
8.28
|
|
|
...k3...rˁ
|
Raren ... egonkorra da
|
|
| Galdua
|
9.1
|
|
|
|
|
|
| Ulertezina
|
9.2
|
|
|
|
|
|
| Ulertezina
|
9.3
|
|
|
|
|
|
| Galdua
|
9.4
|
|
|
|
|
|
| Ulertezina
|
9.5
|
|
|
|
|
|
| Ulertezina
|
9.6
|
|
|
|
|
|
| Senefer...ra
|
9.7
|
|
|
s nfr...rˁ
|
Raren ...ri egiten diona, oso ederra da
|
|
| Men...ra
|
9.8
|
|
|
mn...rˁ
|
Raren ... egonkorra da
|
|
| Dyed...
|
9.9
|
|
|
ḏd...
|
|
|
| Ulertezina
|
9.10
|
|
|
|
|
|
| Galdua
|
9.11
|
|
|
|
|
|
| Ulertezina
|
9.12
|
|
|
|
|
|
| Ulertezina
|
9.13
|
|
|
|
|
|
| Inek...
|
9.14
|
|
|
in k...
|
|
|
| Ineb...
|
9.15
|
|
|
i nb...
|
|
|
| Ip...
|
9.16
|
|
|
i p...
|
|
|
| Hab
|
9.17
|
|
|
h 3 b
|
|
Beharbada fikziozkoa
|
| ...Sa...
|
9.18
|
|
|
...s3...
|
...ren semea
|
Aped
|
| Hepu
|
9.19
|
|
|
hpu
|
|
Ziuraski fikziozkoa
|
| Shemsu
|
9.20
|
|
|
šm su
ir n
|
|
Ziuraski fikziozkoa
|
| Meni...
|
9.21
|
|
|
mn i...
|
|
|
| Uerka...
|
9.22
|
|
|
ur k3...
|
|
Ziuraski fikziozkoa
|
| Galdua
|
9.23
|
|
|
|
|
|
| Ulertezina
|
9.24
|
|
|
|
|
|
| ...ka
|
9.25
|
|
|
k3
|
|
|
| ...ka
|
9.26
|
|
|
k3
|
|
|
| ...Iren
|
9.27
|
|
|
(...)
...ir n
|
|
|
| ...ren Hepu
|
9.28
|
|
|
...r n
hpu
|
|
Ziuraski fikziozkoa
|
| ...ka Nebnanati
|
9.29
|
|
|
...k3
nb n n3ty
|
|
|
| [...]ka Bebenem
|
9.30
|
|
|
...k3
b b n m
|
|
Semitar jatorriko izena
|
| Ulertezina
|
9.31
|
|
|
|
|
|
| I...
|
10.1
|
|
|
i...
|
|
|
| Seth
|
10.2
|
|
|
sth
|
|
Ziuraski fikziozkoa
|
| Sunu...
|
10.3
|
|
|
su nu
|
medikua (?)
|
Ziuraski fikziozkoa
|
| Hor...
|
10.4
|
|
|
hr
|
|
Hor III, Ziuraski fikziozkoa
|
| Galdua
|
10.5
|
|
|
|
|
|
| Ulertezina
|
10.6
|
|
|
|
|
|
| Nib...
|
10.7
|
|
|
n ib
|
|
|
| Mer? en?...
|
10.8
|
|
|
mr ? n ?
|
|
zeinu hieratiko batzuk interpretaezinak dira
|
| Penensetensetep
|
10.9
|
|
|
p n n s tt n s p t
|
|
Ziuraski fikziozkoa
|
| Kheretheb Shepedu
|
10.10
|
|
|
hr t hb šps u
|
|
Ziuraski fikziozkoa
|
| ju...hemet
|
10.11
|
|
|
ḫu...hm t
|
|
Ziuraski fikziozkoa
|
| Galdua
|
10.12
|
|
|
|
|
|
| Anetyerira
|
|
|
Soilik eskarabeo bategatik ezagutzen dena
|
|
|
Kanonean agertzen ez dena. Ziuraski fikziozkoa
|
| Inai
|
|
|
Soilik eskarabeo bategatik ezagutzen dena
|
|
|
Kanonean agertzen dena. Sebekhotep VI.arekin identifika daiteke
|
XIV. dinastiaren kronologia
Kronologia estimatua:
Ikus, gainera
- Antzinako Egiptoko kronologia
- Egiptoko faraoien zerrenda
Kanpo estekak
Datuak: Q650945
Multimedia: 14th dynasty of Egypt / Q650945