Abu Avn Abdumalik ibn Yazid
| Abu Avn Abdumalik ibn Yazid | |
|---|---|
| Misr noibi | |
|
Mansab davri 751 – 753 | |
| Monarx | as-Saffoh |
| Oʻtmishdoshi | Solih ibn Ali |
| Vorisi | Solih ibn Ali |
| Misr noibi | |
|
Mansab davri 755 – 758 | |
| Monarx | al-Mansur |
| Oʻtmishdoshi | Solih ibn Ali |
| Vorisi | Musa ibn Kaʼb at-Tamimiy |
| Xuroson noibi | |
|
Mansab davri 766 – 767 (bir yil) | |
| Oʻtmishdoshi | Humayd ibn Qahtaba |
| Vorisi | Muaz ibn Muslim |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Vafoti | 784/785 |
| Otasi | Yazid |
| Taxallus(lar)i | Abu Avn |
Abū ʿAvn ʿAbdulmalik ibn Yazīd al-Xurosoniy (arabcha: أبو عون عبدالملك بن يزيد الخراساني; fl. 747–784/5) Abbosiylarning ilk qoʻllovchilasi. Abbosiylar inqilobi davridagi harbiy harakatlarda ishtirok etgan va Misr hamda Xuroson noibi vazifalarida ishlagan.
Biografiyasi
Abu Avn Abdulmalik asli Jurjonlik fors boʻlib, Huna’a qabilasining (Azdiylar guruhiga mansub) mavlosiga aylangan edi. Patricia Cronening ta’kidlashicha, Abbosiylarni qoʻllab-quvvatlaganiga qaramay, „uning ismlari oʻtmishda umaviylar tarafdori boʻlganini namoyon etadi“[1]. Vatani Jurjonda (Amir ibn Ismoil va Xolid ibn Barmak bilan birga) Abbosiylar da’vatining rahbari hamda Xurosondagi harakatning yetakchi a’zolaridan biri edi[2][3]. Abu Avn Abbosiylar sulolasining ramziga aylangan qora bayroqlarni birinchi boʻlib qabul qilgan shaxs edi[4]. 747-yil iyun oyida Abbosiylar inqilobi boshlanganida, Jurjondan yigʻilgan harbiy boʻlinmaga qoʻmondon etib tayinlandi. Mintaqadagi xorijiylar isyonini bostirish vazifasini olib, topshiriqni muvaffaqiyatli bajardi[2][5].
Abu Avn Qahtaba ibn Shabib at-Toiy boshchiligida Umaviylarga qarshi gʻarbiy yoʻnalishdagi harbiy yurishda ishtirok etib, Iroq chegaralarigacha yetib borgan. U yerda Qahtaba Abu Avnni oʻng qanotiga tahdid solayotgan Usmon ibn Sufyon boshchiligidagi Umaviylar qoʻshiniga qarshi turish uchun shimoldagi Shahrazurga joʻnatdi. Abu Avn boshqa Abbosiylar qoʻshini rahbari Amir ibn Ismoil va mahalliy qabila sardori bilan kuchlarini birlashtirgan boʻlsa-da, taxminan toʻrt ming kishilik qoʻshini Umaviylar armiyasiga nisbatan kuchsiz edi. Shunday boʻlsa-da, hujum qilishga qaror qilib, 749-yil 10-avgustda qoʻshini Usmon kuchlarini tor-mor etdi (ba’zi manbalarga koʻra, Usmon jangda halok boʻlgan) hamda Shahrazur shahrini qoʻlga kiritdi[6][7].
Xalifa Marvon II asosiy Umaviylar qoʻshini bilan yaqin atrofda, Jazirada boʻlishiga qaramay, Umaviylar Abu Avnni ta’qib qilmadi[8]. Abbosiylarning yangi lashkarboshisi Abdulloh ibn Ali qoʻshini bilan 750-yil 25-yanvarda boʻlib oʻtgan Zab daryosi boʻyidagi hal qiluvchi jangda birlashishga muvaffaq boʻldi. Bu jang Marvon IIning magʻlubiyati va qochishiga hamda Umaviylarning tayanch hududi boʻlgan Suriyaning taslim boʻlishiga olib keldi[6].
Abdulloh ibn Ali Falastinda qolib, oʻz ukasi Solih ibn Alini Abu Avn bilan birga 750-yilning may/iyun oylarida Misrga qochib ketgan Marvon IIni ta’qib qilish uchun joʻnatdi. Solih va Abu Avn mamlakatga bostirib kirdi. 750-yilning avgust oyida Busir shahrida Umaviylarning soʻnggi qarshiligi bostirildi. Bu jarayonda Marvon II va uning koʻplab tarafdorlari halok boʻldi[6][9]. Solih Misr viloyatining yangi noibi etib tayinlandi. 751-yilda uning oʻrnini Abu Avn egalladi. Abu Avn 753-yilgacha, shuningdek, 755—758-yillarda ushbu viloyat noibi vazifasini bajargan, 753-yilda esa Solih eski lavozimiga qaytgan[10][11].
Abu Avn 766/67-yilda yana tarix sahnasiga qaytib, Xurosonda Ustod Sis boshchiligidagi qoʻzgʻolonni bostirishda ishtirok etdi[1][6]. Xozim ibn Xuzayma at-Tamimiy qoʻshinlari qurshovida qolgan Ustod Sis taslim boʻlishga qaror qilgach, oʻzi va tarafdorlarini Abu Avn hakamligiga topshirishni ma’qul koʻrdi. Ba’zi manbalarga koʻra, Ustod Sis Abu Avnni shaxsan tanir edi. Ehtimol, ular Abbosiylar inqilobi davridan beri tanish boʻlgan. Abu Avn Ustod Sis va uning oilasini qamoqqa olib, Bagʻdodga surgun qilishni buyurdi. Biroq uning qolgan tarafdorlari boʻlmish taxminan 30 000 kishini ozod qilib yubordi[12].
Abu Avn 775/76-yillarda Xuroson viloyati noibi etib tayinlangan, biroq keyingi yili Muqanna qoʻzgʻolonini bostira olmagani sababli lavozimidan ozod etilgan. Oʻrniga Muʼaz ibn Muslim tayinlangan[6][11][13]. Hugh N. Kennedyning taʼkidlashicha, Abu Avn tax. 784/785-yilda vafot etgan[11][14].
Manbalar
- ↑ 1,0 1,1 Crone (1980), p. 174
- ↑ 2,0 2,1 Sharon (1990), p. 197
- ↑ Daniel (1979), pp. 40, 49
- ↑ Daniel (1979), pp. 40–41
- ↑ Daniel (1979), p. 76
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Zetterstéen (1960), p. 108
- ↑ Sharon (1990), pp. 207–208
- ↑ Sharon (1990), pp. 208–209
- ↑ Kennedy (1998), p. 76
- ↑ Kennedy (1998), pp. 76–77
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Kennedy (1990), p. 48 note 121
- ↑ Daniel (1979), p. 135
- ↑ Daniel (1979), p. 142
- ↑ Elton (1979), p. 146
Adabiyotlar
- Crone, Patricia. Slaves on Horses: The Evolution of the Islamic Polity. Cambridge: Cambridge University Press, 1980. ISBN 0-521-52940-9.
- Daniel, Elton L.. The Political and Social History of Khurasan under Abbasid Rule, 747–820. Minneapolis & Chicago: Bibliotheca Islamica, Inc., 1979. ISBN 0-88297-025-9.
- Andoza:The History of Al-Tabari
- Kennedy, Hugh „Egypt as a province in the Islamic caliphate, 641–868“, . Cambridge History of Egypt, Volume One: Islamic Egypt, 640–1517. Cambridge: Cambridge University Press, 1998 — 62–85-bet. ISBN 0-521-47137-0.
- Sharon, Moshe. Revolt: the social and military aspects of the ʿAbbāsid revolution. Jerusalem: Graph Press Ltd., 1990. ISBN 965-223-388-9.
- Zetterstéen, K.V. (1960). "Abū ʿAwn". in Gibb, H. A. R.. Encyclopaedia of Islam. Volume I: A–B (2nd nashri). Leiden: E. J. Brill. p. 108. OCLC 495469456. http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/abu-awn-SIM_0163.