Burkiina Faaso

Tekst üüb Fering


Flag faan Burkiina Faaso
Burkiina Faaso uun Aafrika

Burkiina Faaso ([bʊrˈki:na ˈfa:zo], iar Boowervolta, üüb Fraansöösk: Burkina Faso [buʁkina faso] harke tu?/i an Haute-Volta) as en stoot uun a waast faan Aafrika. Uun a nuurd leit Maali, uun a uast Niiger, uun süüdwaast Beniin, uun a süüd lei Toogo an Ghaana an uun a süüdwaast leit at Elfenbianküst. At lun hee 15.224.800 lidj (2009)[1]. At hoodsteed as Ouagadougou.

Geografii

Koord faan Burkiina Faaso

Geograafisk Laag

Burkiina Faaso leit twesken 15° 05' an 09° 24' (faan a nuurd tu a süüd) an 5° 30' an 2° 25' (faan a waast tu a uast). At lun as amanbi so grat üüs Tjiisklun.

At lun dialt grensen mä seeks lunen. Det lingst grens (1325 km) wurt mä Maali an det kurtst (131 km) mä Toogo diald. At lun dialt uk en 626 km lung grens mä Niiger, en 602 km lung mä Ghaana, en 545 km mä Elfenbianküst an en 386 km lung mä Beniin.

Lunskap

Uun a süüd as at lunskap green; uun a nuurd jaft at wüüst.

Berger[2]

De huuchst berig (727 m) uun’t lun as de Tenakourou Berig. Öler berger san: de Tanlallé Berig (562 m), de Kantolo Berig (542 m), de Tonvo Berig (470 m), de Kanso Berig (448 m), de Kolèl Berig (448 m), de Pic de Nahouri (447 m), de Zaran Kipsi Berig (441 m), de Nanga Berig (417 m), de Gabou Kani Berig (411 m) an de Lakba Berig (400 m).

Struumer

Dön trii gratst struumer uun Burkiina Faaso san de Ruad Volta, Suart Volta an Witj Volta.

Steeden

Dön tjiin gratst steeden uun't lun san:

# Steed Lidj (2019)[3]
1 Ouagadougou 2.415.266
2 Bobo Dioulasso 904.920
3 Koudougou 160.239
4 Saaba 136.011
5 Ouahigouya 124.587
6 Kaya 121.970
7 Banfora 117.452
8 Pouytenga 96.469
9 Houndé 87.151
10 Fada Ngourma 73.200

Indialing faan Ferwalting

Burkiina Faaso hee 13 regiuunen (üüb Fraansöösk: Régions), wat iin uun prowinsen diald wurd.

Regiuun Grate
(km2)		 Lidj (2011) Hoodsteed Koord
Boucle du Mouhoun 34.333 1.631.321 Dédougou
Cascades 18.424 637.279 Banfora
Centre 2.869 2.136.581 Ouagadougou
Centre-Est 14.710 1,302,449 Tenkodogo
Centre-Nord 19.677 1.375.380 Kaya
Centre-Ouest 21.752 1.348.784 Koudougou
Centre-Sud 11.457 722.631 Manga
Est 46.694 1.416.229 Fada Ngourma
Hauts-Bassins 25.343 1.469.604 Bobo Dioulasso
Nord 16.414 1.185.604 Ouahigouya
Plateau-Central 8545 696.372 Ziniaré
Sahel 35.360 968.442 Dori
Sud-Ouest 16.153 620.767 Gaoua

Kliima

Kliimatabel för Ouagadougou, Burkiina Faaso
Jan Feb Mar Apr Mei Jün Jül Aug Sep Okt Nof Det
Max. Temp. (°C) 34,0 36,8 39,5 40,0 37,9 34,8 32,5 30,6 32,4 35,7 36,8 35,0 Ø 35,5
Min. Temp. (°C) 15,8 18,2 21,9 25,4 27,2 23,9 22,8 21,8 22,0 22,9 20,2 16,3 Ø 21,5
Rin of snä (mm) 0,0 0,0 5,0 24,1 73,9 107,4 69,1 283,2 197,5 31,1 0,0 0,0 Σ 791,3
Stünjen sanskiin (h/d) 9,3 9,3 8,5 8,5 8,9 8,8 7,7 7,2 7,9 8,8 9,6 9,2 Ø 8,6
Rindaar (d) 0 0 1 2 6 9 13 14 10 4 0 0 Σ 59
Focht uun a loft (%) 24 21 22 36 50 64 72 80 77 60 38 29 Ø 47,9
T
e
m
p
e
r
a
t
u
r
34,0
15,8
36,8
18,2
39,5
21,9
40,0
25,4
37,9
27,2
34,8
23,9
32,5
22,8
30,6
21,8
32,4
22,0
35,7
22,9
36,8
20,2
35,0
16,3
Jan Feb Mar Apr Mei Jün Jül Aug Sep Okt Nof Det
R
i
n
.
.
o
f
.
.
s
n
ä 		0,0
0,0
5,0
24,1
73,9
107,4
69,1
283,2
197,5
31,1
0,0
0,0
  Jan Feb Mar Apr Mei Jün Jül Aug Sep Okt Nof Det

Befölkring

Spriiken

Det amtelk spriik faan Burkiina Faaso as Fraansöösk: 3.740.000 lidj uun't lun snaake detdiar spriik[4]. Natschunaal spriiken san Fula, Jula an More.

Biljing

Huuchskuulen uun Burkiina Faaso san: det Huuger Instituut för Informaatik an Ferwalting (uun Ouagadougou), Feekhuuchskuul faan Bobo-Dioulasso, det Uniwersiteet faan Ouagadougou an det Uniwersiteet faan Koudougou.

Sünjhaid

Wüfen raage uun't madel en ääler faan 61,9 juaren, an maaner ian faan 60,4 juaren[5].

Histoore

Burkiina Faaso wiar en fraansöösk kolonii. At lun wurd 5. August 1960 suwereen. Sant suwereniteet san föl putschen. Maurice Yaméogo wiar de iarst president. At wiar 1966 en putsch. At hood faan't armee, Sangoulé Lamizana, wurd a efterfuliger. At wiar 1980 en öler putsch. Do wurd Saye Zerbo at stootsboowenhood. At wiar 1982 en öler putsch. Do wurd Jean-Baptiste Ouédraogo at stootsboowenhood. At wiar 1983 en öler putsch faan Koptein Blaise Compaoré. Do wurd Thomas Sankara at stootsboowenhood. A nööm faan't lun wurd 1984 tu Burkiina Faaso feranret. Koptein Blaise Compaoré startet 1987 en öler putsch, huaruun Thomas Sankara ambroocht wurd. Do wurd hi för 25 juar stootsboowenhood. Efter unrauen, treed hi 2014 turag an Isaac Zida wurd at stootsboowenhood. Hög wegen lääder treed hi turag an Michel Kafando wurd president. De letst putsch wiar uun 2015. At meecht wurd man bal tu Michel Kafando turagden an kurt diarefter't wiar en presidentskapswool.

Politiik

Burkiina Faaso as en republiik. Roch Marc Christian Kaboré as sant 2015 a president.

Bütjenpolitiik

Burkiina Faaso as sant de 20. September 1960 lasmoot faan dön Feriand Natschuunen an sant 25. Mei 1963 faan det Aafrikoons Unioon.

Wiartskap

Burkiina Faaso as een faan a aremst lunen üüb a eerd. Üüb a HDI-indeks steent det lun üüb plaats 181 faan 187. 2005 haa a Weltbeenk an a Internatjunaal Müntfond det henfingen, dat det lun en graten dial faan sin skiljen luaswurd. Uun a leetst 15 juar as det wiartskap stüdig am sowat 5% woksen. Man det waaksen komt fööraal det skööl faan a Mossi tu guud, diar uun a steeden wene. A miasten skel mä (amreegent) maner üs een US-Dooler a dai ütjkem. Hör aanj münt het CFA-Franc.

Auer 90% faan a minsken büüre för jo salew, an haa ööders neen iinkemen. Jo lewe faan hirse, meis, sorghum, fonio an ris. An wan diar ans en ring fung as, do skel fölen hongre.

Uun't süüden, huar't ei gans so drüg as, waaks uk yams, maniok an sokerraid. För a eksport wurd uk eerdnöden an buumol uunbaud.

Wäärdag materioolen uun a grünj san gul an mangaan, man för en industrii hää Burkiina Faaso noch neen gud ferkiarsneet.

At weering faan't lun as de waastaafrikoons CFA-Franc, wat faan det Waastaafrikoons Sentraalbeenk ütjbroocht wurt.

Uun't juar 2018 hed Burkiina Faaso en BIP faan amanbi 16,2 biljuunen US-Dooler[6].

Kwelen

  1. ↑ www.citypopulation.de
  2. ↑ worldatlas.com
  3. ↑ Burkina Faso, citypopulation.de
  4. ↑ Ethnologue, Burkina Faso.
  5. ↑ Human Development Report Office: Burkina Faso – Country Profile: Human Development Indicators, ufrepen di 31. August 2020
  6. ↑ unstats.un.org


Koordinaaten: 12° N, 2° W

Didiar as en auer a miaten guden artiikel.
Didiar artiikel as di 1. August 2018 uun det list faan auer a miaten gud artiikler apnimen wurden. Uun uugenblak jaft at diar 6 faan.