BM-21 Grad

BM-21 Grad
Ilustracja
Wyrzutnia BM-21 na podwoziu samochodu Urał-375D
Dane podstawowe
Państwo

 ZSRR

Producent

Przedsiębiorstwo Badawczo-Produkcyjne „SPŁAW”

Typ pojazdu

samobieżna wieloprowadnicowa wyrzutnia rakietowa

Trakcja

Kołowa

Załoga

3

Historia
Produkcja

od 1963

Dane techniczne
Długość

7,35 m

Szerokość

2,40 m

Wysokość

3,09 m

Masa

13,71 ton

Osiągi
Prędkość

75 km/h

Zasięg pojazdu

405 km

Dane operacyjne

BM-21 Grad (ros. БМ-21 „Град”) – radziecka polowa samobieżna wieloprowadnicowa wyrzutnia rakietowa skonstruowana w latach 60 XX wieku. Przeznaczona dla artylerii dywizyjnej. Jeden z najszerzej używanych systemów tego rodzaju na świecie, także w Polsce.

Historia

Decyzję o zaprojektowaniu BM-21 Grad podjęła Rada Ministrów ZSRR decyzją z 30 maja 1960. Zadanie to otrzymało biuro konstrukcyjne NII-147 z Tuły. Pierwsze wyrzutnie trafiły do jednostek w 1963, publiczna prezentacja nowego systemu odbyła się w 1964 na defiladzie w Moskwie podczas obchodów rocznicy rewolucji październikowej. W następnych latach była szeroko eksportowana, wśród jej użytkowników znajduje się także Wojsko Polskie. Pierwsze użycie bojowe nastąpiło podczas konfliktu nadgranicznego z Chinami nad rzeką Ussuri w 1969 roku[1].

Podobnie jak inne typy wyrzutni artyleryjskich BM-21 jest przeznaczona do rażenia celów powierzchniowych – środków ogniowych piechoty, stanowisk ogniowych artylerii, sprzętu bojowego w rejonach ześrodkowania oraz umocnień polowych.

BM-21 posiada 40 prowadnic rurowych (po 10 w 4 rzędach) zainstalowanych na zmodyfikowanym podwoziu samochodu Ural-375D (6x6). Pakiet prowadnic wraz z kołyską jest osadzony na obrotowym łożu przymocowanym do ramy samochodu. Kąty ostrzału poziomego są dla małych kątów podniesienia ograniczone ze względów bezpieczeństwa (wyloty prowadnic znajdują się na wysokości kabiny). Prowadnice mogą być naprowadzane elektrycznie lub ręcznie. Pociski są odpalane elektrycznie. Celownik mechaniczny, kątomierz działowy oraz mechanizm sterowania napędami kierowania jest umieszczony na wysięgniku z lewej strony wyrzutni.

Standardowym typem pocisku wystrzeliwanego z BM-21 jest M-21OF z głowicą odłamkowo-burzącą. Ma on masę 66 kg i długość 2870 mm. Jego donośność wynosi 20 400 m. Pociski na torze lotu są stabilizowane zarówno brzechwowo, jak i obrotowo (niewielką prędkość kątową nadaje im występ prowadzący współpracujący z bruzdą rury wyrzutni). Pociski są dostarczane na stanowisko ogniowe przy wykorzystaniu samochodów amunicyjnych ZiŁ-152 lub Star. Pociski tego samego typu mogą być odpalane z radzieckich wyrzutni BM-21 Grad-1 (36-rurowa), Grad-W (12-rurowa), 9K53 Prima (50-rurowa) i czechosłowackich RM-70 (40-rurowa). Polską zmodernizowaną wyrzutnią BM-21 jest WR-40 Langusta.

W Polsce powstała we współpracy z przedsiębiorstwem francuskim rodzina pocisków Feniks-Z, które dzięki zastosowaniu nowoczesnego paliwa rakietowego mają zasięg ponad 40 km[2].

Wersje pochodne

W ZSRR i państwach byłego Układu Warszawskiego opracowano szereg wyrzutni samobieżnych na innych podwoziach, strzelających takimi samymi pociskami lub też mających analogiczną do BM-21 część artyleryjską z 40 prowadnicami, jak również następnie modernizowano oryginalne wyrzutnie:

  • ZSRR/Rosja:
  • Ukraina:
    • Bastion-01/02 – modernizacja wyrzutni 40-rurowej na podwoziu KrAZ-6322 (6×6); Bastion-02 z długim podwoziem i systemem przeładowania 40 pocisków zapasowych (2008 rok)[3]
    • BM-21K/BM-21U Werba – prototypy wyrzutni 40-rurowej na podwoziach KrAZ-260/KrAZ-6322 (6×6) z długą kabiną (2009/2015 rok)[3]
    • BM-21UM Berest – prototypowa wyrzutnia 50-rurowa na podwoziu KrAZ-5401NE (4×4) z długą kabiną (2018 rok)[3]
  • Czechosłowacja/Czechy:
    • RM-70 – wyrzutnia 40-rurowa na podwoziu Tatra (8×8) z systemem przeładowania 40 pocisków zapasowych,
    • BM-21MT – modernizacja wyrzutni 40-rurowej na podwoziu Tatra T-815-7T3R2T (4×4)[3]
  • Polska:
    • WR-40 Langusta – modernizacja wyrzutni 40-rurowej na podwoziu Jelcz (4×4)
  • Rumunia:
    • APR-40 – wyrzutnia 40-rurowa

Dane taktyczno-techniczne

Polskie rakiety odpalane z BM-21 Grad. Z lewej kasetowa z minami MN-121, z prawej odłamkowo-burząca OFM-122
  • Rakiety M-21OF
    • Kaliber: 122,4 mm
    • Długość: 2870 mm
    • Masa: 66 kg
    • Prędkość początkowa: 690 m/s
    • Donośność: 20 400 m
  • Wyrzutnia:
    • Masa
      • własna: 10 870 kg
      • z rakietami: 13 710 kg
    • Długość: 7350 mm
    • Szerokość:
      • W położeniu marszowym: 2400 mm
      • W położeniu bojowym: 3010 mm
    • Wysokość:
      • W położeniu marszowym: 3090 mm
      • W położeniu bojowym: 4350 mm (maksymalna)
    • Prędkość max: 75 km/h
    • Zasięg: 20 km
    • Kaliber: 122,4 mm
    • Długość prowadnicy: 3000 mm
    • Temperatura gazów wylotowych: 1500 stopni Celsjusza (do 2000 stopni dla rakiet Feniks-Z)
    • Kąt ostrzału:
      • w płaszczyźnie pionowej:0° do +55°
      • w płaszczyźnie poziomej: 70° w prawo (ograniczony przez celownik zamocowany do bloku wyrzutni), 102° w lewo od osi pojazdu.
      • sektor ograniczonego ostrzału w płaszczyźnie poziomej: 34° w obie strony od osi pojazdu
      • najmniejszy kąt podniesienia w sektorze ograniczonego ostrzału: 11°
    • Czas wystrzelenia salwy 40 pocisków: 20 s
    • Obsługa: 6 osób

Użytkownicy

Niebieski – aktualni użytkownicy, czerwony – byli

Aktualni użytkownicy

byli użytkownicy

  •  Finlandia: 24 egzemplarze znane pod oznaczeniem 122 RAKH 76. Obecnie wycofane z uzbrojenia[23].
  •  Izrael: 50 zdobytych, obecnie nie są już użytkowane.
  •  Jugosławia
  •  ZSRR

Oceniający

Galeria

Przypisy

  1. Paweł Behrendt, Ussuri 1969. Radziecko-chiński konflikt graniczny [online], Konflikty.pl, 30 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-30] (pol.).
  2. Andrzej Kiński. FPS Bolechowo. Jak Feniks z popiołów. „Nowa Technika Wojskowa”. 4/2008, s. 42–43, kwiecień 2008. Warszawa: Magnum-X. 
  3. a b c d Andrij Charuk. Bastion i inne ukraińskie Grady. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 2/2024, s. 38-42, luty 2024. Warszawa: Magnum X. 
  4. World Military and Police Forces: Qatar. Worldmilitaryintel.blogspot.com.tr (26 May 2013). Retrieved on 2017-06-01.
  5. John Pike, Kazakhstan Land Forces Equipment, globalsecurity.org [dostęp 2014-12-23].
  6. John Pike, Kyrgyzstan – Army Equipment, globalsecurity.org [dostęp 2014-12-23].
  7. The Military Balance 2010. – P. 419.
  8. ВООРУЖЕННЫЕ СИЛЫ МОНГОЛИИ, legendtour.ru [dostęp 2014-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-11].
  9. Tiraspol Hostel, Transnistria Army Tanks in center of Tiraspol!, Tiraspol Hostel, 13 kwietnia 2014 [dostęp 2017-08-07].
  10. Latest rockets manufactured in China [online], The Jerusalem Post – JPost.com [dostęp 2014-12-23].
  11. BBC News – Israeli air strikes hit two Gaza towns [online] [dostęp 2014-12-23].
  12. Army Recognition Alain Servaes, Index army military equipment Peruvian Army Peru Index des quipements militaires arme pruvienne du Prou [online] [dostęp 2014-12-23].
  13. „Uzbrojenie Wojska Polskiego w 2008 r.”. militarium.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-10)].. militarium.net (18 August 2008).
  14. UNROCA (United Nations Register of Conventional Arms) [online], www.unroca.org [dostęp 2020-06-03].
  15. Eugene Yanko: 9m22u Grad MLRS | Russian Arms, Military Technology, Analysis of Russia’s Military Forces. Warfare.ru. [dostęp 2012-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
  16. ЦАМТО / Новости / Главком Сухопутных войск сообщил о поступлении новых вооружений. Armstrade.org. Retrieved on 1 June 2017.
  17. Over 60 Tornado-G MLRS and 20 Msta-SM howitzers delivered to Russian Army in 2016. Army Recognition, 2016-12-29. [dostęp 2019-03-02]. (ang.).
  18. Frente Polisario. personal5.iddeo.es. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-15)].. iddeo.es.
  19. Erwan de Cherisey: Senegal parades new BM-21s and armoured vehicles. Janes.com, 2017-04-11. [dostęp 2017-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-11)].
  20. John Pike, Tajikistan – Army Equipment [online] [dostęp 2014-12-23].
  21. John Pike, Turkmensitan Army Equipment [online] [dostęp 2014-12-23].
  22. John Pike, Uzbekistan Army Equipment [online] [dostęp 2014-12-23].
  23. French soldier killed in Mali, 20 rebels dead, Reuters, 19 lutego 2013 [dostęp 2013-02-20].
  24. Grad [online], Deagel.

Bibliografia

Linki zewnętrzne