Jannewarie

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Jannewarie of januari ies de ièrsjte maond van 't jaor in de Gregoriaanse kalender. Jannewarie haet 31 daag. De maond ies verneump nao Janus, de Romeinse god van poorte en deure.

Jannewarie en fibberwarie zint de lètste twiè maonde die aan de kalender woorte toegevoog, aangezeen de Romeine de winter es 'n periode zonder maonde zoge.

Trivia

• Op nuujjaorsdaag besteit in Limburg 't gebruuk um te goon verrasje. Me geit dan bie-ein op bezeuk en wunsj ziech van harte "zalig nuujjaor" toe bie ’t drinke van ’n glaeske en ’t ete van waffele of olieböl. Bekènde die ziech de ièrsjte 2 weke van 't jaor tege kómme wunsje ziech ónderein "zalig nuujjaor".
• Jannewarie ies de naam veur oze ièrsjte maond van ’t jaor. De naam sjtamp van Janus, ’n Romeinse godheid mèt 2 gezichter. Ein oud dat achterum kik en ein nuujt dat nao de toekóms kik. Ouch de taegesjtèlling vrae en oorlog sjleit dao-op. Sómmige zagte dat januari 4 gezichter hou en op dees meneer de 4 seizoene, de jaorgetieje, veursjtèlde en bewaakde. Janus haet es attribuut ‘ne sjleutel in de heng.
• d'n Oudnederlandse naam ies: de Louwmaand of Wintermaand
• Romeinse naam: Mensis Ianuarius
• De ouw Germane kalde van de Woufs- of Thorsmaond
• Juudse naam: Sebat
• Sjterrebeelde in jannewarie zint Sjteinbok (22 december - 19 januari) en Waterman (20 jannewarie - 18 fibberwarie)
• In gewoon jaore begint jannewarie op dezelfde daag van de week es oktober.
• In sjriekkeljaore begint jannewarie op dezelfde daag van de week es april en juli.
• Jannewarie weurt ouch sjnièmaond geneump.
• In väöl sjpraekweurd en gezèkdes kump ‘t veursjpelle van ‘t waer tot uting. De maond maog neet te naat en te zach zin vertèlle de volgende gezèkdes:
  • Januari väöl raege bringk wiènig zaege
  • Zoa es januari zoa ouch juli
  • Barsj januari neet van kou, me zit in de ougsmaond in de rouw.

Heilegedaag in deze maond

1 januari. Silvester en nuujjaorsdaag

1. H. Maria
2. H. Basilius
3. H. Genoveva
4. H. Pharaïldis v. Gent
5. H. Gerlach
6. Driekeuninge
7. H. Raimundus
8. H. Goedele
9. H. Petrus van Sebaste
10. H. Leonie Aviat
11. H. Theodosius
12. Z. Bernardus van Corleone
13. H. Hilarius
14. Z. Petrus Donders
15. H. Paulus van Thebe
16. H. Tillo van Solignac
17. H. Antonius
18. Confessie van St.-Pieter
19. H. Agritius van Trier
20. HH. Fabianus en Sebastiaan
21. H. Agnes
22. H. Vincentius
23. Z. Henricus Seuse
24. H. Franciscus van Sales
25. Bekering van St.-Paul
26. HH. Timoteus en Titus
27. H. Angela Merici
28. H. Thomas van Aquino
29. H. Poppo van Stavelot
30. H. Aldegondis
31. H. Johannes Bosco

Zeuk de definitie, vertalinge, oetsjpraok en dialekvariante van jannewarie op in de Wiktionair.