איידעלער גאז

דער אַרטיקל אָדער די אָפטיילונג נויטיגט זיך אין א קאָמפלעטער איבערשרייבונג.
ביטע דאס דורכשמועסן אין דעם שמועס בלאַט.
קסענאָן

די איידעלע גאַזן זענען א גרופע פון כעמישע עלעמענטן וואס באלאנגען צו גרופּע 18 אין דער פּעריאָדישער טאבעלע. אונטער געווענליכע אומשטענדן, זענען זיי אלע אן קיין ריח, אן קיין קאליר און האבן אן איינציגן אטאם. די זעקס איידעלע גאזן וואס געפונען זיך נאטירלעך זענען: העליום (He), נעאָן (Ne), אַרגאן (Ar), קריפּטאַן (Kr), קסענאָן (Xe) און דער ראַדיאָאַקטיווער עלעמענט ראַדאָן (Rn).


נאבעלע גאַזן זענען זייער סטאַביל ווייַל זיי אַנטהאַלטן 8 עלעקטעראנען אין זייער אויסווייניקסטע עלעקטראָן שיכט, וואָס איז די מאַקסימום נומער וואס די אויסווייניקסטע שאָל קען אנטהאלטן (חוץ העליום וואָס די צוויי אויסווייניקסט שיכט עלעקטראָנען). אלס א רעזולטאַט נעמען זיי זעלטן אנטייל אין כעמישע רעאקציעס, בכן זייער נאָמען.

די צעלאזן און בלעזלן פונקטן פון אַלע איידעלע גאַזן זענען זייער נאָענט צוזאַמען, מיט אַ חילוק פון ווייניגער ווי 10 °C, אלס רעזולטאַט, זענען די פליסיק איידעלע גאזן בלויז אַ קליין טעמפּעראַטור קייט.

איידעלע גאַזן האבן זייער א נידעריגע רעאקטיוויטעט ראטע און דעריבער איז פון זיי געשאפן געווארן בלויז עטליכע הונדערט פארבינדונגען (ביז 2008).

נעאָן, אַרגאַן, קריפּטאַן און קסענאָן זענען באקומען פון דער לופט מיט גאַז פֿליסיק מאכן און ראַפֿינירונג קליין. העליום איז געוויינלעך אפגעשיידט פון נאַטירלעכן גאַז, און ראַדאָן געוויינלעך אפגעזונדערט די ראַדיאָאַקטיוו פאַרפוילן פון ראַדיום צעלאָזן פֿארבינדונגען. איידעלע גאַזן האבן וויכטיקע אנווענדונגען אין דער באלייכטונג אינדוסטריע, שווייסן, און קאסמאס עקספלאראציע. העליום איז אָפט געניצט ווי אַ פאַרטרעטער פֿאַר דייווינג ברידינג פאַסיליטיז טייל פון די רעספּעראַטאָרי געמיש. אין דערצו, העליום האט ריפּלייסט אַ הידראָגען זעפּעלין לופט שיפן און אַ זויערשטאָף טאַנק, נאָך די ריסקס געפֿירט דורך דליקאָטאָ פון הידראָגען קלירד.

באניצן

די מערסט פארשפרייטע באניצן פון די איידעלע גאַזן איז אין לאמפן. נעאָן גיט ארויס אן אראנזש-רויטליכער ליכט - וואס ווערט גענוצט אפט אין רעקלאמעס. ארגאן און קריפּטאַן ווערן געניצט אין די פראדוקציע פון אינקאנדעסאנט בירנעס ווייַל זיי רעאַגירן נישט מיט די הייסע דראָט און האַלטן עס פון אקסידיזאציע. העליום, דאַנק איר לייכטע וואָג און כעמיש גלייַכגילט (אין פארגלייך צו הידראָגען, וואָס איז העכסט ברענעוודיק) איז צומאל געניצט צו אנפילן זעפּפּעלינען נס און באַלונען. נ. דעם טויש איז וויכטיק ווייַל נוצן הידראָגען קען זיין געפערלעך. א גרויסע קאנצענטרירונ קען זיך אָנצינדן און אויפרייַסן, ווי ס'האט פאסירט אין די הינדענבורג טראגעדיע. אַרגאָן איז געניצט אין שמעלצונג, ווען עס ווערט פארשפרייט אַרום אַן עלעקטרישן בעשאַס צו פאַרמייַדן אקסידיזירונג דורך ניטראָגען אָדער זויערשטאָף וואָס איז דער הויך טעמפּעראַטור פּראָצעס. קסענאָן לאמפן ווערט באנוצט אין טייערע לוקסוס קאַרס, די קאָליר פון די ליכט איז בלוי.


גרופע ← 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
↓ פעריאד
1 2
He
1
H
2 10
Ne 		9
F 		8
O 		7
N 		6
C 		5
B
4
Be 		3
Li
3 18
Ar 		17
Cl 		16
S 		15
P 		14
Si 		13
Al
12
Mg 		11
Na
4 36
Kr 		35
Br 		34
Se 		33
As 		32
Ge 		31
Ga 		30
Zn 		29
Cu 		28
Ni 		27
Co 		26
Fe 		25
Mn 		24
Cr 		23
V 		22
Ti 		21
Sc 		20
Ca 		19
K
5 54
Xe 		53
I 		52
Te 		51
Sb 		50
Sn 		49
In 		48
Cd 		47
Ag 		46
Pd 		45
Rh 		44
Ru 		43
Tc 		42
Mo 		41
Nb 		40
Zr 		39
Y 		38
Sr 		37
Rb
6 86
Rn 		85
At 		84
Po 		83
Bi 		82
Pb 		81
Tl 		80
Hg 		79
Au 		78
Pt 		77
Ir 		76
Os 		75
Re 		74
W 		73
Ta 		72
Hf 		* 56
Ba 		55
Cs
7 118
Og 		117
Ts 		116
Lv 		115
Mc 		114
Fl 		113
Nh 		112
Cn 		111
Rg 		110
Ds 		109
Mt 		108
Hs 		107
Bh 		106
Sg 		105
Db 		104
Rf 		** 88
Ra 		87
Fr

* לאנטאנידן: 71
Lu 		70
Yb 		69
Tm 		68
Er 		67
Ho 		66
Dy 		65
Tb 		64
Gd 		63
Eu 		62
Sm 		61
Pm 		60
Nd 		59
Pr 		58
Ce 		57
La
** אקטינידן: 103
Lr 		102
No 		101
Md 		100
Fm 		99
Es 		98
Cf 		97
Bk 		96
Cm 		95
Am 		94
Pu 		93
Np 		92
U 		91
Pa 		90
Th 		89
Ac