Инерт хий

Инерт хийнүүд
Элемент нэр	гелигийн бүлэг эсвэл; неоны бүлэг
Уламжлалт нэр	Инерт хийнүүд
CAS бүлгийн дугаар; (US, pattern A-B-A)	VIIIA
хуучин IUPAC дугаар; (Europe, pattern A-B)	Бүлэг 0
↓ Үе
1	Гели (He); 2
2	Неон (Ne); 10
3	Аргон (Ar); 18
4	Криптон (Kr); 36
5	Ксенон (Xe); 54
6	Радон (Rn); 86
	Анхдагч элемент
	Цацраг идэвхт задралын элемент
	Атомын дугаарын өнгө: улаан=хий
	Ү · Х · З

Инерт хий (мөн инертийн хийнүүд эсвэл үнэт хийнүүд) нь ижил шинж чанартай химийн элементүүдийн нэгэн бүлэг. Стандарт нөхцөлд тэд бүгд үнэргүй, өнгөгүй, моноатомт, химийн идэвхи маш сул хий. Долоон инерт хий байх бөгөөд үүнд байгалийн гаралтай гели (He), неон (Ne), аргон (Ar), криптон (Kr), ксенон (Xe) таван элемент болон цацраг идэвхт гаралтай радон (Rn), зохиомлоор гаргаж авсан мөн л цацраг идэвхт унунокти багтана. Энэ бүлэг нь үелэх системийн үндсэн 8-р бүлэг буюу шинээр хуваарилсан үелэх системийн дагуу 18-р бүлэг гэж нэрлэгдэх ба үелэх системийн баруун захад галогенуудын дэргэд байрладаг.

Эдгээр элементийн үндсэн ижил шинж чанарт электрон давхарга нь бүгд бүрэн электроноор дүүрсэн байх буюу эсвэл хоосон байна. Атомын орбиталууд нь бүгд дүүрэн байх учраас инертийн хийнүүд нь маш онцгой нөхцөлд химийн урвалд ордог ба эдгээр нь хоорондоо ч мөн молекулын холбоо үүсгэдэггүй, харин нэг атомт хийнүүд юм. Энэхүү химийн идэвхгүй байдлаас нь шалтгаалан энэ бүлгийн элементүүдийг үнэт хийнүүд (англ. Noble gas) хэмээн нэрлэх бөгөөд учир нь инертийн хийнүүд нь түүнтэй яг адилхан химийн идэвx маш муутай үнэт металл гэсэн нэршилтэй адилтган нэрлэсэн нэршил юм.^[1].

Гели нь хамгийн ихээр тохиолдох инерт хий. Дэлхий дээр хамгийн их байх хий нь аргон бол үлдсэн бүх элемент нь ховор элементүүдийн тоонд орно. Бүх хий нь агаарыг бүрдүүлэгч хийнүүдийн хэсэг бөгөөд харин газар доор гелигээс бусад нь байгалийн хийн найрлагад маш бага хэмжээгээр бас байдаг. Инертийн хийнүүдийг 2006 онд нээсэн унуноктигоос бусдыг нь 1868-аас (гели) 1900 оны (радон) хооронд богино хугацаанд дараалуулан нээсэн аж. Ихэнх инертийн хийг их британы химич Уильям Рамзай хамгийн анх тусгаарлан гаргаж авчээ.

Хими шинж чанар

Стандарт нөхцөлд үнэргүй, өнгөгүй, амтгүй, шатдаггүй хийнүүд. Өмнө тэднийг үелэх системийн 0-р бүлгийн элементүүд гэж нэрлэдэг байсан. Учир нь, тэднийг, 0 валент чанартай ба бусад химийн элементтэй химийн нэгдлийг үүсгэдэггүй гэж үздэг байсанд оршино. Хожим тэдний зарим нь химийн нэгдэл үүсгэдэг болохыг тогтоосон ба үүнээс хойш тэгж нэрлэхээ больсон.^[2]

Электрон бүтэц

Гол өгүүлэл: Инерт хийн электрон бүтэц

Бусад бүлгүүдтэй адил, инерт хийнүүд электрон бүтэцдээ нь өөрийн онцлогтой. Ялангуяа гадаад давхраа нь тухайн бүлгийн химийн шинж чанарыг тодорхойлох хандлагатай байдаг.