5. september

5. september er 248. dagur ársins (249. á hlaupári) samkvæmt gregoríska tímatalinu. 117 dagar eru eftir af árinu.

Atburðir

• 1316 - Giacomo Duése varð Jóhannes 22. páfi.
• 1350 - Íhaldssamir aðalsmenn í Hollandi stofnuðu Öngulbandalagið.
• 1539 - Erlendur Þorvarðarson lögmaður kvað upp dóm á Kópavogsþingi um að Diðrik frá Mynden og þeir sem drepnir voru með honum skyldu teljast óbótamenn og þeir sem vegið höfðu að þeim sýknir saka.
• 1634 - Orrustan við Nördlingen í Þrjátíu ára stríðinu hófst.
• 1666 - Lundúnabrunanum mikla lauk.
• 1694 - Meira en helmingur af borginni Warwick á Englandi eyddist í eldi.
• 1698 - Pétur mikli, Rússakeisari, lagði skatt á skegg, sem tilraun til að nútímavæða Rússland.
• 1896 - Suðurlandsskjálfti hinn síðari olli skemmdum á fjölda bæja í Árnessýslu, 10 dögum eftir að fyrri skjálftinn reið yfir.
• 1905 - Portsmouth-sáttmálinn batt enda á stríð Rússlands og Japans.
• 1910 - Berklahælið á Vífilsstöðum tók til starfa undir stjórn Sigurðar Magnússonar yfirlæknis.
• 1914 - Orrustan við Marne hófst þar sem herir Breta og Frakka stöðvuðu sókn Þjóðverja til Parísar.
• 1938 - Vesturíslenski listfræðingurinn Holger Cahill (Sveinn Kristján Bjarnason) var á forsíðu Time Magazine.
• 1942 - Fjórir drengir slösuðust og skemmdir urðu á húsum er þýskar sprengjuflugvélar gerðu loftárás á Seyðisfjörð.
• 1957 - Skáldsagan Á vegum úti eftir Jack Kerouac kom út.
• 1972 - Blóðbaðið í München: Ellefu ísraelskir íþróttamenn voru teknir í gíslingu af hryðjuverkahópnum Svarta september og myrtir í kjölfarið.
• 1972 - Togvíraklippum var beitt á breskan landhelgisbrjót í fyrsta sinn og tókst að klippa á víra togara í 82 skipti á rúmlega einu ári.
• 1973 - Notkun bókstafsins z var hætt í íslensku.
• 1975 - Lynette Fromme reyndi að myrða Bandaríkjaforseta, Gerald Ford, í Sacramento í Kaliforníu.
• 1977 - Voyager-áætlunin: Voyager 1 var skotið á loft.
• 1978 - Camp David-samningurinn var undirritaður af Anwar Sadat og Menachem Begin.
• 1980 - Gotthardgöngin voru opnuð í Sviss.
• 1986 - Abu Nidal-hópurinn rændi Pan Am flugi 73 með 358 um borð á Karachi-flugvelli í Pakistan.
• 1987 - Háskólinn á Akureyri var settur í fyrsta sinn. Á fyrsta starfsári skólans voru nemendur 47.
• 1989 - Leikarar úr Leikfélagi Reykjavíkur fluttu sig formlega úr Iðnó yfir í Borgarleikhúsið.
• 1990 - Borgarastyrjöldin á Srí Lanka: Stjórnarhermenn myrtu 158 borgara.
• 1991 - 83 konur og 7 karlmenn urðu fyrir kynferðislegu áreiti á 35. fundi flugsamtakanna Tailhook Association í Las Vegas.
• 1991 - Þing Sovétríkjanna samþykkti að breyta Sovétríkjunum í laustengdara ríkjasamband. Fulltrúaráð Sovétríkjanna leysti sig sjálft upp.
• 1997 - 87 voru myrtir í Beni Messous-fjöldamorðunum í Alsír.

• 2000 - Túvalú gerðist aðili að Sameinuðu þjóðunum.
• 2005 - Mandala Airlines flug 091 hrapaði á íbúahverfi í Medan í Indónesíu með þeim afleiðingum að 149 létust.
• 2010 - Aðskilnaðarhreyfing Baska lýsti einhliða yfir vopnahléi.
• 2011 - Indland og Bangladess undirrituðu samning sem batt enda á áralanga landamæradeilu ríkjanna.
• 2014 - Samið var um vopnahlé milli Úkraínustjórnar og rússneskra aðskilnaðarsinna.
• 2021 - Valdaránið í Gíneu 2021: Alpha Condé, forseta Gíneu, var haldið af flokki málaliða undir stjórn herforingjans Mamady Doumbouya.
• 2021 - El Salvador varð fyrsta landið í heiminum sem tók Bitcoin upp sem opinberan gjaldmiðil.

Fædd

• 1187 - Loðvík 8. Frakkakonungur (d. 1226).
• 1638 - Loðvík 14., Frakkakonungur (d. 1715).
• 1651 - William Dampier, enskur sjóræningi (d. 1715).
• 1695 - Carl Gustaf Tessin, sænskur stjórnmálamaður (d. 1770).
• 1774 - Caspar David Friedrich, þýskur listmálari (d. 1840).
• 1847 - Jesse James, bandarískur byssumaður og útlagi (d. 1882).
• 1870 - Sigurbjörg Þorláksdóttir, íslensk kvenréttindakona (d. 1931).
• 1891 - Muggur (Guðmundur Thorsteinsson), íslenskur listamaður (d. 1924).
• 1905 - Arthur Koestler, ensk-ungverskur rithöfundur (d. 1983).
• 1930 - Bessi Bjarnason, íslenskur leikari (d. 2005).
• 1930 - Ken Naganuma, japanskur knattspyrnumaður (d. 2008).
• 1946 - Freddie Mercury, söngvari hljómsveitarinnar Queen (d. 1991).
• 1951 - Paul Breitner, þýskur knattspyrnumaður.
• 1965 - Osamu Maeda, japanskur knattspyrnumaður.
• 1966 - Phillip P. Keene, bandarískur leikari.
• 1967 - Matthias Sammer, þýskur knattspyrnumaður.
• 1969 - Leonardo Araújo, brasilískur knattspyrnumaður.
• 1969 - Rúnar Kristinsson, íslenskur knattspyrnumaður.
• 1972 - Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir, íslenskur stjórnmálamaður.
• 1974 - Ivo Ulich, tékkneskur knattspyrnumaður.
• 1980 - Stefán Logi Magnússon, íslenskur knattspyrnumaður.
• 1980 - Marianna Madia, ítölsk stjórnmálakona.
• 1981 - Ari Eldjárn, íslenskur uppistandari.

Dáin

• 1201 - Konstansa, hertogaynja af Bretagne (f. 1161).
• 1241 - Ormur Jónsson Svínfellingur, íslenskur goðorðsmaður.
• 1857 - Auguste Comte, franskur heimspekingur (f. 1798).
• 1877 - Crazy Horse, höfðingi Sioux-indíána í Bandaríkjunum (f. 1849).
• 1891 - Pedro 2., fyrrverandi keisari Brasilíu (f. 1826).
• 1937 - David Bergey, bandarískur örverufræðingur (f. 1860).
• 1997 - Móðir Teresa, albönsk nunna (f. 1910).